Þjóðólfur - 01.02.1889, Qupperneq 1

Kemur út á föetudagB-
morgna. Verö árg. (60
arka) 4 kr. (erlendis 5 kr.).
Borgist fyrir 15. júli.
ÞJÓÐÓLFUR.
Uppsögn skrifleg, bund-
ín yið áramót, ógild nema
komi til litgefanda fyr-
ir 1. október.
XLI. árg.
Reykjavík fiistudaginn 1. febr. 1889.
Búseta fastakaupmanna.
Þetta mál verður vafalaust tekið fyr-
ir á næsta alþingi, og þvi er áríðandi,
að menn hugsi það þangað til. En til
þess, að menn hafi eitthvað víst til að
ræða um, höfum vjer þegar komið fram
með frumvarp til laga um búsetu fasta-
kaupmanna; með þvi verður bæði kom-
ist hjá misskilningi, og mótstöðumönn-
unum, ef þeir annars eru nokkrir hjer
á landi, gefst með því kostur á að koma
fram með ákveðin mótmæli gegn málinu.
Árið 1787 var til ætlast, að kaupmenn
yrðu búsettir hjer á landi, þar sem versl-
un þeirra er. Tilskipunin um fríhöndl-
unina þekkti ekki „faktora verslunina“,
en það er einmitt hún, sem er aðalmein-
ið. Það er ekki betra, að „faktor“ og
kaupmaður í útlöndum lifi á verslaninni,
en einn sjálfstæður kaupmaður; en það
er faktoraverslunin, sem er til fyrirstöðu,
að kaupmenn sjeu sjálfstæðir á hverjum
stað; í þessu efni getum vjer stutt oss
við lög og venjur hjá öðrum þjóðum,
sem geta verið oss fyrirmynd í verslun.
Til þess að eigi verði farið í kring um
lögin, er beinlínis ákveðið í 1. gr., að
menn megi hvergi hafa búsetu annars
staðar, en þar sem verslunin er. í 2.
gr. er kaupmönnum, sem eiga verslanir
hjer á landi, er lögin fá gildi, leyft að
hafa verslanir sínar á sama hátt og að
undanförnu. Þetta er bæði samkvæmt
lagafrumvarpi á alþingi 1877; auk þess
er það sjálfsögð sanngirni, enda er það
og oigi mest um vert, að fá verslaninni
þegar 1 stað breytt, heldur að breyting-
in komist a smatt og smátt. Hæg og
róleg framför í þessu efni er það, sem
^est er undir komið. Lögin eiga sam-
B. gr. að komast í gildi 1. júní
1892, þ4 eru liðixi 100 ár frá því, að
hin slæmu lög frá 1. júní 1792 komu
út, enda er það gott fyrir þing og stjórn
að hafa nokkurn frest til þess, að menn
geti hugleitt það rækilega, á hvern hátt
best sje að efla samgöngur og annað,
sem innlendri verslun megi vera til
stuðnings, eins og t. a. m. lög um toll-
greiðslu o. s. trv.
Frumyarp tll lag-aum
búsetu fastakaupmanna.
1. gr.
Enginn má stofna nje reka fasta versl-
un hjer á landi, nema hann sje búsettur,
þar sem verslunin er, og hvergi annars
staðar. Útlendingar, sem ekki eru þegn-
ar Danakonungs, skulu auk þess setja
landshöfðingjanum hæfilegt veð fyrir 3
ára gjöldum og álögum hjer á landi.
2. gr.
Kaupmenn þeir, sem eiga fastar versl-
anir hjer á landi, er lögin komast í gildi,
en eru bfisettir á öðrum stað en versl-
unin er, skulu þó mega reka slíkar versl-
anir, meðan þeir eiga þær, á þann hátt,
sem lög hafa hingað til leyft.
3. gr.
Sá, sem gjörir sig sekan í broti eða
yfirhylmingu gegn lögum þessum, skal
sæta B0—6000 króna sektum, er renna í
landssjóð.
4. gr.
Með mál út af brotum gegn lögum
þessum skal farið sem opinber lögreglu-
mál.
5. gr.
Lög þessi komast í gildi 1. júní 1892,
og eru þá úr gildi felldar ákvarðanir í
opnu brjefi 1. júní 1792 og öðrum laga-
boðum, sem koma í bága við þessi lög.
Kosning til alþingis
í Norður-Múlasýslu.
■a/V"Vv-W"<vJV
Það vita allir, hver er orsökin til þess,
að kosning til alþingis á að fara fram í
Norður-Múlasýslu. Það er afleiðing af
þings'etubanni stjórnarinnar. Fyrsta af-
leiðingin var, að alþingismaður Norður-
Múlasýslu, sýslumaður Einar Thorlacius,
gat ekki mætt á alþingi 1887; þannig
varð bann stjórnarinnar fyrst og fremst
til þess, að svipta þingið einum þing-
Nr. 6.
manninum, og nú á að fara að kjósa
þingmann í stað hans.
Það vildi svo óheppilega til, að það
var einmitt i Norður-Múlasýslu, þar sem
ólöglærður maður var settur til að prófa
sakamál og að dæma bæði það og vanda-
samt einkamál, en stjórnin hefur litlar
mætur á samkvæmninni, eins og hefur
verið minnst á áður, og heldur því fast
við þingsetubannið.
Það þarf eigi að efast um, að sýslu-
búar kjósi mann, sem fylgir stjórnarskrár-
málinu örugglega fram.
Það þarf nú á tímum örugga og ein-
arða menn á þing, og góða menn. Það
er fyrir þjóðina afaráríðandi, að hafa þetta
fyrir augum. Það er meira varið í það
fyrir þing og þjóð, en nokkuð annað, að
mótstöðumennirnir verði að beygja sig
fyrir þingmanninum, sem góðum dreng,
og geti eigi fundið neinn blett á honum.
G-ustaf Vasa, Svíakonungur, var hið
mesta mikilmenni og ágætismaður; hann
kenndi sonum sínum mörg heilræði og
sagði þeim meðal annars: „Hafið dugandi
menn um yður og hreina i lifernishátt-
um“.
Þetta heilræði á þjóðin að taka sjer
til eptirbreytni.
Þegar hún velur menn, á hún að velja
valmenni.
--*=>>e»oo-<o-
Öreigatíund.
Þegar talað er um tíund af lausafje,
verða menn að greina sundur skiptití-
und eða skiptingartiund og öreigatíund,
sem einnig er kölluð fátækratíund eða
þurfamannatíund. Skiptitíund er af fimm
hundruðum eða meir, og er henni skipt,
en öreigatíundin fellur að eins í einn
stað. Eins og nafnið bendir á, skal tí-
und þessi hverfa til fátækra, en þó er
það ákveðið í hinum fornu tiundarlög-
um i Grágás, að biskup mætti leggja
hana til kirkna. „Avll tiund su er
minne er en sciptingar tiund. þa scal
hon huerfa með þurfa manna tiund a
havst nema byscop vili hana einkum til
kirkna lata leGÍa“ (Staðarhólsbók bls. 60
sbr. Konungsbók n., bls.214),—og sams