Þjóðólfur - 05.07.1889, Blaðsíða 2

118
sem neyddu Napoleon til að leggja nið-
ur völdin. A dögum Loðvíks 18. og
Karls 10. sat hann í efri deild þingsins :
og varð þá fyrir mörgum bituryrðum
frá hinum frjálslyndu þingmönnum fyr-
ir hringsnúning sinn. Þetta hviklyndi
hefur jafnvel komið fram í ritum hans.
í fyrstu útgáfunni af riti sínu: „Expos-
ition du systéme de monde“ (skýring á
skipun heimsins), lofar hann visindin,
sem það æðsta vald, er hefði sundrað
þeim villum, sem komnar væru af fá-
fræði um samband vort við náttúruna
og endar þannig: „Sannleikur, rjettlæti,
það er hinn óumbreytanlegi grundvöll-
ur [skipulagsins í mannfjelaginu]. Sú
hættulega setning er fjarri oss, að það
sje stundum gagnlegt að svíkja og und-
iroka menn, til þess að tryggja farsæld
þeirra þeim mun betur“. En í 6. út-
gáfunni (1824) strykaði herramaðurinn
Laplace út þessi mótmæli gegn hinni al-
mennu frumvörn kúgunarinnar og hins
andlega niðurdreps og setti í staðinn al-
mennt orðagjálfur um gagnið, sem sigl-
ingalist og landafræði hefðu haft af rann-
sóknum í stjörnufræði. Það var 1824
eigi hyggilegt, að vera allt of einlægur
vinur frelsis og fróðleiks“. (Tilskueren
L, bls. 636—637).
Menn sjá af þessu, að stjórnmálin eru
hættuleg fyrir drenglyndið, en menn sjá
einnig af þessu, að þess er getið, sem
gjört er, og að sögunnar dómi verður
hver að lúta, og sá dómur stendur eins
og segir í Hávamálum:
Deyr fé, deyja frændr,
deyr sjálfr it sama;
ek veit einn at aldri deyr
dómr um dauðan hvern“.
Landssjóöur þarf að fá tekjuauka.
Eptir alþm. Jakob Gwðmundsson.
Flestir munu verða á því, að auka tekjur lands-
sjóðs með tollum en ekki með beinum sköttum, því
sumir eru jafnvel á þvi að aftaka nokkra hina
beinu skatta, sem nú eiga sjer stað, svo sem ábúð-
ar og lausafjárskatt og jafnvel líka atvinnuskatt;
en sjeu ábúðar- og lausafjárskattur afteknir, þá virð-
ist annaðhvort þurfa að aftaka útflutningsgjald af
fiski og lýsi, eða þá leggja nokkurn útflutningstoll
á landvöru til þess, að jafna gjaldabyrðina milli
sveita- og sjóarmanna. í einu kjördæmi hafa menn
stungið upp á að leggja 5 aura toll á kaffi-ogrót-
arpd., 3 aur. á sykurpd., 20 aur. á aðflutt smjörpd.,
10 aur. á pund af osti og niðursoðnum mat, á álna-
vöru, fatnað, tvinna og litunarefni 10% og glys-
varning 20%; tvöfalda tóbakstoll, en fjórfalda toll-
inn á vindlum, tvöfalda toll á brennivíni og öli, en
þrefalda toll á dýrum vínum og leggja toll á gos-
drykki eins og öl.
IÞessir tollar mundu samkvæmt aðflutningi 1887
og tolláætlun af ölföngum og tóbaki 1887—1889,
nema að frádregnum 2% fyrir innheimtu hjer um
bil 326,803 kr. — Sje lagður tollur á álnavöru,
fatnað, tvinna og litunarefni, þá ætla menn, að þurfa
mundi kostnaðarsama tollgæslu; en sje þessum vör-
um sleppt, þá muni ekki þurfa mikið frekari toll-
gæslu en þá, sem nú á sjer stað að lögum, en þá
mundi tollaukinn minnka um 41,411 kr. og toll-
aukinn að eins verða 285,392 kr. — Sje nú tollur
af ölfóngum og tóbaki hækkaður til helflnga eða
þar yflr, þá mundi ekki tollaukinn vaxa að þvi
skapi, og mundi því hyggilegra landssjóðsins vegna,
að hækka toll á ölföngum og tóbaki ekki nema til
þriðjunga að jafnaðartali, á sumu meira og sumu
minna, og dragist þá frá hinum áætlaða tollauka
105,840 kr. og yrði þá tollaukinn að eins 179,552
kr. Þó menn gerðu nú ráð fyrir, að af hinum toll-
skyldu vörum yrði keypt 7» parti minna, vegna
tollhækkunarinnar, sem þó ekki mun rætast, ef í
ári batnar að staðaldri, þá mundi þó hinn hreini
tollauki hækka tekjur landssjóðs ura 150,000 kr.
En þetta er líka hinn allra minnsti tekjuauki, sem
landssjóður þarf að fá; því þegar menn lita til allra
þeirra kostnaðarsömu fyrirtækja, sem þorri lauds-
manna óskar nú eptir, þá mætti landssjóður ekki
fá minni tekjuauka en 200,000 kr., ef hinu nauð-
synlegasta ætti að verða í verk komið, og þessa upp-
hæð mundi hann líka geta fengið, ef lagðir væru
10 aurar á kaffi- og rótarpd. og 5 aur. á sykurpd.
Með þessum áætluðu aðflutningstollum virðist þvi
ekki fært að afnema ábúðar- og lausafjárskattinn
og útflutningsgjald af flski og lýsi. Yilji menn því
afnema ábúðar- og lausafjárskatt, þá verður að
leggja útflutningsgjald á landvöru, sem þessum skött-
um svarar, og þann kost mundu sumir heldur vilja
kjósa.
Reykjavílc, 5. júlí 1889.
(xufuskipið Clutlia frá Newcastle á
Englandi kom hingað 3. þ. m., hafði
komið á ýmsar hafnir á Austur- og Norð-
urlandi með vörur til kaupfjelaganna, er
skipta við L. Zöllner, sem er með skip-
inu sjálfur. Með því kom og hingað
ingeniör Waughan, sem er í orði að selji
ef'nið í brúna á Olvesá; ætlar hann aust-
ur að skoða brúarstæðið, taka mælingar
af ánni og gera fleira brúnni viðvíkj-
andi. Skipið hafði hingað meðferðis vör-
ur til Arnesinga og Borgfirðinga, tekur
hjer fullan farm af hrossum (um 400),
sem keypt hafa verið sunnanlands og fer
aptur svo fljótt sem unnt er.
KeunaraQelagið hjelt aðalfund hjer i
bænum 3. þ. m. Eyrst voru teknir í fje-
lagið ýmsir nýir íjelagsmenn, sem ekki
eru kennarar, síðan skýrði forseti, Björn
M. Ólsen, frá hag og framkvæmdum þess;
fjelagar nú um 60. Stefán kennari Stef-
ánsson kom með breytlngartillögu við 1.
gr. laganna, sem var samþ., en breyting-
artillaga við 3. gr. felld. — Samþykkt
var, að fjelagið gefi út tímarit svo fljótt,
sem því verður við komið. Ný stjórn
var kosin og rætt um lagafrumvarp um
menntun alþýðu, sem fjelagið hefur sam-
ið; mætti það allmikilli mótstöðu hjá
sjera Jens Pálssyni, Jóni Hjaltalín og
fleirum.
Kosnir voru í nefnd (sjera Jens Páls-
son, Stefán Stefánsson og sjera Þórhall-
ur Bjarnarson) til að íhuga frv. og láta
uppi álit sit um, hvað þingið ætti að
gera í alþýðumenntamálinu.
Nefndin kom með nýtt frv. og tillögu
til þingsályktunar, sem hvorrttveggja var
rætt í gærkveldi.
Synodus var haldinn í gær. Mættir
voru 24 prófastar og prestar. Sjera Magn-
ús Helgason prjedikaði og lagði út af
Matt 5„6. — Úthlutað var fje milli upp-
gjafapresta og prestekkna. Frumvarp
sjera Þórarins um tekjur kirkna kom til
umr.; höfðu komið fram skoðanir um það
úr 6 prófastsdæmum, sem flest voru á
móti. Samþykkt með 14 atkv. móti 8
að fela prófasti Þórarni Böðvarssyni, að
bera fram á þingi annað frv. um tekjur
kirkna, sem hann lagði fram á synodus.
Samþ. í e. hlj., að æskilegt sje, að alþingi
gefi lög um, að sóknarnefndir hafi heim-
ild til að jafna á sóknarmenn gjaldi til
að launa organistum og halda uppi söng
í kirkjum. Skýrt var frá hag prestekkna-
sjóðsins og samþ., að úthluta 500 kr. af
vöxtunum á næsta synodus. Að lyktum
flutti prófastur Þórarinn Böðvarsson bisk-
upiskilnaðarkveðjusjerstaklega frá presta-
stjettinni.
Tíðarfar er stöðugt rnjög vætusamt á
Suðurlandi til mikilla baga fyrir fiskverk-
un og ferðalög. Eptir síðustu frjettum
að norðan mun þar eigi vera eins vætu-
samt.
Magnetic, gufuskip Slimons, kom hing-
að í gær morgun frá Skotlandi og með
því 12 Englendingar. Það á að fara
í kveld með um 300 hross, er Coghill
hefur keypt sunnanlands.
ÍJtlendar frjettir bárust engar mjög
merkilegar með Magnetic. Nýjar frjett-
ir komnar frá Stanley með brjefum dag-
settum 10. mars í Ujiji. Hann hafði sent
nokkra af förunautum sínum, sem sjúk-
ir voru, til baka Kongoleiðina. Stanley
ætlar að koma til austurstrandar Afríku
með Emin Pascha, og Tippoo Tip, sem
Stanley hefur fundið, ætlar að koma til
Zanzibar innan fjögra mánaða.