Þjóðólfur - 25.10.1889, Blaðsíða 1

Kemur út á föstudags-
morgua Verö árg. (60
arka) 4 kr. (erlendis 5 kr.).
Borgist fyrir ló. júlí.
ÞJÓÐÓLFUR
Oppsögn skrifleg, bund-
in“,viö áramót, ógild nema
komi til útgefanda fyr-
ir 1. október.
XLI. árg.
Reykjayík tostudaginn 25. okt. 1889.
Nr. 50.
Nýir kaupendur
að næsta árgangi Þjóðólfs (1890) fá
ókeypis og kostnaðarlaust sent
Sögusafn Þjóöólfs 1888 210 bls.,
Sögusafn Þjóöólfs 1889 aiit ú 240 bls.
Æfisögu Sigurðar málara BO bls.
eða alls
ókeypis allt aö 500 bls.,
sem þeim verður allt sent, þegar Sögu-
safnið fyrir þetta ár er allt ut komið.
Enn fremur fá þeir ókeypis 10 síðustu
blöðin af þessum árgangi, svo að það,
sem nýir kaupendur fá ókeypis, kostar
nærri eins mikið og einn árgangur af
blaðinu.
í Sögusafninu 1888 eru 7 sögur og í
Sögusafninu þ. á. verða 14—16 sögur og
fræðigreinir. Með því að gjörast kaup-
andi Þjóðólfs, geta menn þannig veitt
sjer ókeypis yfir ‘20 sögur auk þess, sem
þeir fá alþýðlegt, óháð, einbeitt og stefnu-
fast blað, sem flytur margar góðar rit-
gjörðir, fræðandi og skemmtandi greinir
og sögur eptir góða höfunda.
Nýir kaupendur gefi sig fram, sem
allra fyrst. 441
Bókverslun Kr. Ó. Þorgríms-
sonar selur Helgapostillu innhepta
meö mynd fyrir aö eins 3 kr. (áö-
ur 6 kr.)._____________________442
Stjórnarskrármál íslands.
m.
Stjórnarskrárfrumvörp, er Jón Sigurðsson vildi
liafa fram, og frumvarpið frá síðasta þingi.
Vjer skýrðum síðast frá, hversu Jón
Sigurðsson gjörði ár frá ári breytingar
á því, hvernig hinni æastu stjórn var
fyrir komið ; þegar menn bera saman við
það frumvarpið fra 1 sumar, er auðsætt,
að það frumvarp stendur ekkert á baki
frumvörpum, sem Jón Sigurðsson vildi
hafa fram. Vjer skulum nu fyrst og
fremst nefna fyrirkomulagið á hinni
æðstu stjórn.
í frumvarpinu frá síðasta þingi hafa
verið tekin upp lík ákvæði og í frum-
vörpum Jóns Sigurðssonar frá 1867 og
1869, þar sem skýrt var ákveðið, að kon-
ungur skyldi hafa ráðgjafa fý rir Island
í Khöfn. Þetta er samkvæmt fyrirkomu-
lagi á hinni æðstu stjórn Canadamanna,
eins og Monrad biskup vildi hafa og
Jóni Sigurðssyni þótti æskilegt*. Þessu
voru þeir og samþykkir Sigurður Stef-
ánsson og Benedikt Sveinsson, svo að
það þarf eigi að fara mörgum orðum um
þetta atriði. Um það er engin deila, svo
að vjer snnum oss að öðru. En hversu
miklu er fyrirkomulagið ekki frjálslegra
eptir frumvarpinu frá síðasta þingi, en
eptir frumvörpum Jóns Sigurðssonar frá
1867 og 1869?
Eptir báðum þessum frumvörpum áttu
öll þau framkvæmdarmálefni, sem liggja
undir konungs úrskurð, að vera falin
ráðgjafanum í Khöfn, en í frumvarpinu
frá í sumar er ákveðið, að allt fram-
kvæmdarvaldið, nema embættaveitingar,
leyfisveitingar og náðunarvald, skuli fal-
ið stjórninni hjer á íslandi, og það er
eingöngu að kenna Sighvati Árnasyni og
jafnvel Skúla Þorvarðarsyni, að breyt-
ingartillaga Jóns Ólafssonar um að fela
ráðgjöfunum bjer að hafa ráð einnig um
þetta, náði eigi fram að ganga. Þeir
eru auðvitað ekki eins sekir og þeir, sem
með æsingum fengu þá til að eyðileggja
þetta atriði í málinu. Ef „Þjóðviljinn“
fer að koma með nokkrar ásakanir vegna
þess, að framkvæmdarvaldið sje eigi allt
hjer á landi, eptir frumvarpinu frá í sum-
ar, þá verður hann að beina þeim ásök-
unum gagnvart hinum „tryggu leifum“,
en engum öðrum.
Svo er nú að minnast á lagastaðfest-
ingarvaldið. í öllum frumvörpunum frá
1867, 1869 og 1871 var ákveðið, að kon-
ungur einn skyldi staðfesta lög frá al-
þingi. Það var fyrst, að Jóni Sigurðs-
syni kom til hugar 1873, að lög mætti
staðfesta hjer á landi, en í frumvarpinu
frá 1873 var þó að eins ákveðið, að kon-
ungur eða jarl staðfesti lögin. Islend-
ingum hefur þótt það þungbært, hversu
mörgum lögum hefur verið synjað stað-
festingar, og það hefur opt verið tekið
*) Sjá Ný fjelagsrit 1870, bls. 186, Andvari 1874,
bls. 118.
fram, að eina ráðið til að fyrirbyggja
slíkt alveg, væri að taka lagasynjunar-
valdið af konungi og láta hann að eins
hafa bráðabirgðarvald til að synja lög-
um staðfestingar. Um þetta hefur ver-
ið mikið rætt hjer á landi, en nú eru
menn búnir að sjá, að það er ekki til
neins að fara fram á slíkt, og að slíkt
er einungis til að spilla fyrir framgangi
málsins. Jóni Sigurðssyni datt þetta
heldur aldrei í hug; hann sá, að kon-
ungur varð að hafa þetta vald, og Islend-
ingar verða að sætta sig við það.
Hann gekk lengst í frumvarpinu 1873,
en þar var þó sá hængur á, að laga-
staðfestingarvaldið var ekki nákvæmlegar
ákveðið en svo, að konungur eða jarl
staðfesti lögin. Mátti því búast við, að
konungur mundi alls ekki sleppa neinu
af þessu valdi, og þá voru menn litlu
bættari að þessu leyti. í frumvarpinu
frá í sumar var þessu breytt og nákvæm
ákvæði sett um staðfestingarvaldið, og
rennur maður þar ekkert blint í sjóinn,
þvi að þessi ákvæði eru beint tekin ept-
ir lögum Englendinga, og hafa þau reynst
ágætlega hjá þeim. Lagastaðfestingar-
valdið snertir ekkert annað en konungs-
valdið, og því væri það mikil fáviska, að
koma hjer með nokkurt orðaglamur um
nýlendur eða afsal a landsrjettindum Is-
lands, og það er heldur eigi hægt að
segja, að lagastaðfestingarvaldinu mundi
verða beitt allt öðru vísi, en hjá Eng-
lendingum, því að til hvers værum vjer
þá að berjast? Er það ekki okunnug-
leiki stjórnarinnar, sem vjer berum mest
fyrir oss, og er það ekki fyrirkomulagið,
sem oss þykir ófært? Jú! beint það. En
vjer höfum enn ekki ætlað oss að berj-
ast móti valdi konungs, heldur fyrir-
komulaginu á þvi. Ef vjer segðum, að
lagastaðfestingarvaldinu yrði ekkert bet-
ur beitt, þótt hjer væri komin innlend
stjórn, þá getum vjer einnig sagt, að það
gagnaði ekkert, að fá jarl hjer á landi,
því að konungur gæti skipað þann mann
jarl, sem berðist móti öllum framförum
og tæki sjer hina verstu menn til ráða-
neytis. Þetta er hugsanlegt. En er það
líklegt? Vjer höfum hingað til ekki
I kennt stjórninni um, að hún sje í móti