Þjóðólfur - 23.05.1890, Blaðsíða 3

99
fyrir því^ mundi nú á tímum kölluð sam-
viskulaus1.
Inflúenza-sóttin.
(Illkynjuð kvefsött).
Inflúenza-landfarsóttin, er gengið hefur
í vetur um mestalla Norðurálfuna, kvað
nú vera komin hingað til lands, til Vest-
ttmnnaeyja. Megum vjer því búast við,
nð hún kuuni að ganga hjer yíir land
bráðlega, jafnvel þótt sem minnstar sam-
göngur verði hafðar milli lands og eyja
fyrst um sinn, sem jeg vil sjerstaklega
brýna fyrir almenningi.
Fyrir því þykir mjer skylt að fræða
almenning um sótt þessa og um það, hver
ráð helst eigi við henni.
Vjer þekkjum allir hina algengu kvef-
sótt, með hósta þeim, er henni fylgir, og
^eiri eða minni lasleika um allan líkam-
ann. Inflúenza-sótthi er nú talsvert lík
kvefsótt; en þó ber þar margt á milli, og
Það tvennt helst, er nú skal greina og
niikils er um vert:
1) Inflúenza-veikinni fylgir óvenjumikið
magnleysi, slen og drungi, og þar með
talsverð hitasótt.
2) Inflúenza-veikin gengur eins og land-
farsótt, þ. e. leggst á mikinn íjölda lands-
fólksins í einu og færist út frá einum
8tað um geysimikla víðáttu.
Á mjög mörgum mönnum fylgir veiki
þessari einnig ýms óregla í meltingar-
færunumj í taugakerfinu og öðrum fleiri
lífí'ærum.
rioks getur vel borið til, að ofan á
infíúenzu-góttina bætist ýms önnur veik-
lndi, 0g þaó ekki síst þegar hún er nærri
því bötnuð, svo sem t. d. lungnabólga.
t>ólt svo sje, sem betur fer, að inflú-
enza verði eigi talin með mjög hættuleg-
um sjúkdómum, þá verð jeg að vara
menn mjög íastlega við að gjöra of lítið
úr þessari veiki; 0pt verða svo inikil
rögð a sottveikinni, magnleysinu o. s.
frv., að sjuklmgurinn má til að leggjast;
en jeg vil vara menn við, þótt sóttin
sje^ heldur væg, að vera þá að reyna að
1) sbr. grein eptir próf. Kauffmann 5 Deutsche
Rundschau. Janúar 1885.
Tti þess að fyrirbyggja misskilning, vil jeg bæta
yið Þeirri athugasemd, að jeg nefndi Leroy-Beaulieu
tirakklandi, eins og Th. Rogers á Englandi, af
pVl jeg hugði pá bestu talsmenn Bastiats í þess-
um l0ndUl11’ I,ótt bvorugur þeirra geti fylgt hon-
að k • er bjer ræðir um, en eigi af þvi,
síot rlr getl tatist til endurbótastefuunnar, allra
S18t tieroy-Beaulien.
dragast á fótum; sjálfsagt að leggjast
ætíð, ef maður hefur hitasótt (feber). Gjöri
maður það, að dragast á ferli með hita-
sótt, er mjög hætt við, að einhver önnur
veikindi leggist ofan á hina eiginlegu
infiúenza-sótt, og sama máli er að gegna,
ef of snema er farið á fætur og út. Opt-
ast mun nóg að liggja 1—2 vikur í rúm-
inu, til þess að sjúklingnum sje nokkurn
veginn óhætt.
Það er sjálfsagður hlutur, að gjalda
verður varhuga við því, svo sem hægt er,
að of margt sje af sjúklingum í sama
herbergi eða of þröngt í rúmum, og lopti
þarf að halda svo hreinu, sem auðið er,
en varast þó allan súg. Gott er að halda
brjóstinu hlýju með ull eða vatnsbökstr-
um.
Besta næringin er hafrasúpa eða bygg-
súpa; með mjólk er best að vera nokkuð
varasamur, þar eð margir sjúklingar fá
þrálátlegt harðlífi af henni, en sumir apt-
ur undir eins niðurgang og vindbelging;
enginn læknir getur sagt fyrir fram,
hvernig sjúklingur muni þola mjólk; það
verður að reyna fyrir sjer með hana
með gætni, Sætsúpu, nýjan fisk soðinn,
franskbrauð og vatnsgraut má gjarnan
borða, hafi sjúklingurinn Iyst á því, þó
að hann hafi nokkra hitasótt. Kalt vatn
eða mysu má sjúklingurinn og gjarnan
drekka, þó ekki í óhófi eða of mikið í
einu.
Sjeu mikil brögð að magnleysinu, slen-
inu og drunganum, og sjúklingurinn geti
eigi nærst á öðru, þá er mikið gott að
bragða á víni (sherry eða portvíni), svo
sem einni matskeið 4—6 sinnum á dag.
Sje aptur of mikið gjört að vínnautninni,
verður hún mjög skaðleg, eins hjer sem
jafnan endranær.
Af eiginlegum meðölum má einkum
gjöra sjer von um gagn af sótteyðandi
lyfjum, svo sem antifebrín og kínín. Sjeu
mikil brögð að sóttveikinni, er hæfileg
inntaka svo sem 1 gram af kínín eða
kannske öllu heldur 1—2 grömm af antí-
febrín á dag, meðan hitasóttin stendur
sem hæst. Meðul þessi má gefa inn annað-
hvort í 2 stórum skömmtum, helminginn
í hvort sinn, eða þá í fleirum smáskömmt-
um.
Sje þess kostur, er sjálfsagt að leita
reglulegs læknis og vera ekki að káka
með skottulækningar; einkum skal varast
að láta taka sjer blóð öðruvísi en með
læknisráði; því blóðtaka getur opt gjört
mikið illt í þessari sótt og er mjög sjald-
an tiltækileg, og það því að eins, að sjer-
staklega standi á, en á því hafa læknar
einir vit.
Jeg leyfi mjer að endingu að mælast
til, að almenningur hagnýti sjer rækilega
þenna litla leiðarvísi, og vildi jeg óska,
að sótt þessi yrði væg hjer á landi, ef
hún kemur, og tálmaði sem minnst vinnu
manna um bjargræðistímann.
Reykjavík 14. maí 1890.
Schierbeck.
Vörn hr. G. T. Zoéga.
(Niðurl.). í ritdóm mínum um bók G. Z.
gleymdist mjer að geta um þessar villur:
1) Wír frb. á wear bls. 14; allar orða-
bækur á þessari öld frb. wer.
2) Búshol bls. 18; á að vera búshel (sjá
M).
3) Kloþ frb. á cloth, bls. 9, 50, 102; á
að vera klóþ (sjá Sw. 1888 og V. bls.
36).
4) Dost bls. 44 og hast bls. 51 á ekki að
bera svo fram, heldur dost, hást (sjá Sw.,
V. , St.).
5) Desolation bls. 153 á ekki að bera
fram dizolei’zhon, heldur d^sole'zhon (sjá
W. , Sw. og allar enskar orðabækur, sem
jeg þekki); bls. 170 ber Gr. Z. sams konar
orð rjett fram: revalú’shon.
6) Immí’dzhotii bls. 192 er rangur frb.
á immediately; í því orði er ekki s (z)
hljóð (sjá W., Sw.).
Rangt er, þó of liart sje að kalla það
villur:
1) Að sagnir og nafnorð, sem enda á y á
eptir samhljóðanda, breyti y í i á undan
endingunni es (bls. 45, 85). Fyrir rúmum
100 árum voru öll þessi orð rituð með ie,
en ekki y, þó engin ending færi á eptir.
Þess vegna er rangt að segja, að y verði
að i á undan es; það breytist í ie á und-
an s.
2) G. Z. hefur norðurenskan frb. í hvæl
189 hwér 35, en suðurenskan í nówðr 172;
úr því höf. að öllu leyti fer eptir suður-
enskum frb., þá var rjett að hafa hann
líka í þessum orðum; mörgum mnn líka
hætta til að bera hw fram kw.
Gf. Z. táknar opt með e á liöfði hljóð,
sem ekki eru svo ógreinileg, því M. tákn-
ar þau með a, e, o. s. frv., t. d. seperit
GL Z. bls. 18 = separet M. bls. XXV.
Þrátt fyrir þessar smáviliur og smá-
ónákvæmui er bók G. Z., að öllu samtöldu,
hin besta enskunámsbök, sem til er á ís-
lensku.
Jön Stefánsson.