Þjóðólfur - 04.07.1890, Side 1

Kemur út á föstudög-
um — Verö árg. (60 arka)
4 kr. Erlendis 5 kr. —
Borgist fyrir 15. júlí.
ÞJÓÐÓLFUR.
Uppsögn skrifleg, bundin
viö áramót, ógild nema
komi til útgefanda fyrir 1.
október.
XLII. árg. Reykjayík, föstudaginn 4. júlí 1890. Nr. 31.
Þingmannakosningarnar.
í síðasta blaði er stuttlega skýrt frá
þingmannakosning™11™ í Suðurmúlasýslu
og Eyjafirði. í Suðurmúlasýslu virðist áhugi
manna á kosningunni eigi hafa verið mik-
ill; bæði fáh' á kjörfundinum, að eins
undir 70 kjósendur, og auk þess atkvæða-
greiðsla svo dreif, að þrítaka varð kosn-
inguna. Af þeim þremur*, sem voru í
kjöri, var því þingmannsefninu (sjera Páli
Pálssyni) hafnað, sem játast hefur undir
merki minnihlutamanna í stjórnarskrár-
málinu og er fullkominn mótstöðumaður
málamiðlunarinnar. En aptur á móti má
telja víst, að sá, sem kosinn var (sjera
Sigurður Gunnarsson) muni aðhyllast sam-
komulag í því máli og eigi koma fram á
þingi sem liðsmaður minnihlutamanna.
Við þá kosningu hafa þeir því ekki orðið
liðsterkari.
Aptur á móti má geta nærri, að þjóð-
viljanum ísfirska muni verða skrafdrjúgt
um þingmannskosninguna í Eyjafirði og
telja hana mikinn sigur fyrir sína flokks-
menn, þar sem sá maður (Skúli Thorodd-
sen), sem hamast liefur eins og grenjandi
Ijón gegn miðlunarstefnunni, var kosinn
þar með mjög miklum atkvæðafjölda, enda
er það nokkur styrkur fyrir þá minni-
hlutamenn í bráðina, sem þeir hafa fulla
ástæðu til að gleðjast yfir, því að áður
var flokkur þeirra á þingi eigi svo fjöl-
skrúðugur, þag er uojjkur styrkur fyr-
ir þeirra flokk í bráðina, segjum vjer, en
fráleitt til langframa, því að þessi ný-
afstaðna kosning er borin fram af augna-
bliksöldu, sem gengið hefur yfir Eyjafjörð.
Það er margt, sem bendir á það. Vjer
liöfum í höndum brjef úr Eyjafirði frá því
snemma í vetur, sem sýna, að þá voru
ekki margir Eyfirðingar fylgjandi minni-
hlutanum. Það er og fullyrt þaaan að
norðan, að menn liafi einkum orðið Um.
boðsmanni Einari Ásmundssyni í Nesi fra-
hverfir, af því að amtmaður Júlíus Hav-
steen hafði farið að mæla með honum,
) &að voru sjera Jón Jónsson í Bjarnanesi,
sjera Páll Pálsson í Þingmúla og sjera Sigurður
Gunnarsson á Hallormsstað.
enda segir sagan, að Skúli hafi eigi spar-
að að benda mönnum á, hversu bersýni-
legt óráð væri að kjósa Einar, þar sem
„hinn mesti apturhaldsmaður allra aptur-
haldsmanna mælti með honum“. Enn
fremur reið Skúli um hjeraðið fyrir kjör-
fundinn, til að safna atkvæðum, og þess
konar er jafnan vant að verka talsvert,
en Einar eða hans menn höfðust ekkert
slíkt að. Og loks á kjörfundinum sjálf-
um hafði Skúli alls eigi komið fram í
sama ham, sem hann hefur borið í rit-
stjórnarsessi Þjóðviljans, heldur þvert á
móti komið stillilega fram og eigi hreyft
neinum skoðanamun milli sín og Einars,
svo að margir sem Skúla kusu, hafa auð-
vitað gert það af því, að hann kom fram
á kjörfundinum, ekki sem mótstöðumaður
miðlunarinnar, heldur jafnvel á sama máli,
sem Einar í Nesi, sem aðhyllist hana.
Kosningin í Eyjafirði er því enginn vott-
ur um, að Eyfirðingar sjeu orðnir móti
miðlunarstefnunni, hvað þá heldur nokkur
vottur um, að hún hafi að nokkru leyti
misst fylgi meðal landsmanna.
Feröabók um ísland.
Alexander Baumgartner: Island und
die Færöof. Freiburg im Breisgau (Ba-
den). XIV-f462 bls.
Non cum Jesu itis,
cum itis cum Jesuitis,
Það hefur lengi farið illt orð af Jesúít-
um eða Jesú-múnkum. Enginn getursamt
neitað þeim um lærdóm og ýmsa kosti.
Nú hefur Jesúíti ferðast á íslandi og rit-
að um það bók, sem er bæði fróðleg og
skemmtileg, og með góðum myndum. Hann
ritar skynsamlega um bæi og híbýlisháttu
íslendinga, og skilur allt miklu betur en
franskir ferðamenn, en víða gægist ka-
þólskan upp úr hjá honum, eins og eðli-
legt er um vel trúaðan mann. Hann stíg-
ur á land i Reykjavík á Vilhjálmsmessu, og
fer strax upp í Landakot að lesa messu
Vilhjálms. * Seinna kemst hann að þeirri
niðurstöðu, að ísland hafi aldrei rjett við,
S1ðan það varð að afneita kaþólskri trú,
enda megi marka af ýmsu, að kaþólskan
sje ekki með öllu dauð úr hjörtum íslend-
inga, hversu lúterskir sem þeir sjeu í yfir-
bragði. íslendingar sjeu líka manna fast-
heldnastir við forneskju. Upp til sveita
sjeu víða myndir af Maríu mey, og þegar
hann lofaði einhverjum að velja úr mynd-
um sínum þá, sem hann eða hún vildi helst
eiga, þá völdu þeir Maríu mey. í alma-
naki íslendinga standa enn í dag hinar
kaþólsku messur og tyllidagar.
Dauði Jóns Arasonar var dauði frelsis-
ins, dauði kirkjulífs, dauði bókmennta,
dauði vellíðunar íslendinga. Betur leið ís-
landi í kaþólskunni 1250—1550 en undir
Danakonungum 1550—1850. í kaþólskunni
var ísland ekki með daufu og hengilmænu-
legu bragði eins og nú. Þá var glatt á
hjalla; þá blómguðust listir í dýrðarskjóli
kirkjunnar, dýrðlinganna og Maríu meyj-
ar. Með kaþólskunni hvarf trjeskurður og
aðrar listir, og ísland varð nærri því eins
og G-rænland. Kaþólskan var band milli
íslands og Evrópu. Gegn um hana tóku
íslendingar þátt í andlegu lífi og verkleg-
um framförum kristninnar; biskupasetrin
voru miðbik menntunarinnar í landinu.
Danska stjórnin sleit bandið, sem batt ís-
land við hinn menntaða heim og hefur
ekki getað sett neitt í staðinn. Andlegt
líf íslendinga hefði ekki fallið í dá, hefði
það ekki verið einangrað 1550, eins og
grein sem er skorin af trjábol. Þjóðveldi
og fornaldarfrægð íslendinga eru kaþólsk,
og þá trú höfðu þeir Ari fróði, Sæmundur
fróði, Snorri Sturluson og Jón Arason.
Prótestantismus (mótmælendatrú) lifir á
náð stjórnarinnar. Kaþólskir í anda voru
þeir Hállgrímur Pjetursson og Brynjólfur
Sveinsson og enn haldast Maríuljóð og
kaþólskar bænir og venjur. Gísli Brynj-
ólfsson óskar þess í kvæði sínu um Jón
Arason, að ísland megi fá aptur frelsið og
aðra eins biskupa og hann var. Kaþólsk-
an er partur af fornaldarfrægð íslend-
inga.
Það er auðsjeð á þessu, að Baumgartner
er mælskur maður, enda hlýddu margir
Reykvíkingar á messur hans upp í Landa-
koti. Segir hann, að biskup hafi verið á
leiðinni, upp til sín, til að skyggnast eptir,
hverjir af sauðum sínum gengi þann glöt-
unarveg, en ekki getur hann um, hvort
J nokkrir sauðir hafi týnst. Ver tókst B.