Þjóðólfur - 10.07.1891, Blaðsíða 1

Kemur út á föatudög-
um — Verft árg. (60 arka)
4 kr. Erlendis 5 kr. —
Borgist fyrir 15. Júll, -
ÞJÓÐÓLFUR
Uppsögn skrifleg, bundin
viö áramót, ógild nema
komi til útgefanda íyrir 1.
(f> október.
XLIII. árg.
ReykjaTÍk, föstudaginn 10. júlí 1891.
Nr. 31 A.
Afnám vistarskyldunnar.
n.
(Sfftari grein).
Á síðasta alþingí koin fram frumvarp
um þetta mál. Eptir því var liverjum
manni, sem er fjárs síns ráðandi, þ. e. 25
ára, heimilt að leysa vistarskylduna, og
var svo ákveðið meðal annars, að sá, er
það gerði, yrði að hafa heimili hjá ein-
hverjum húsráðanda í hreppnum eða kaup-
staðnum, og þyrfti karlm. að greiða 1 kr.
en kvennm. 50 aura fyrir lausamennsku-
leyfið til oddvita hreppsnefndarinnar eða
bæjarstjórnarinnar.
Takmarkanirnar voru þannig ekki marg-
ar eða miklar. Helsta takmörkunin var,
að enginn gæti leyst vistarbandið með
þessum vægu kjörum, nema hann væri
myndugur. Frá þinginu í fyrra voru af-
greidd lög um að allir skyldu vera fullmynd-
ugir 21 árs og sá aldur hefur sjálfsagt
verið hafður fyrir augum, er vistarskyldu-
afnámið var bundið við myndugleika. En
nú var lögunnm synjað staðfestingar, svo
að ef myndugleikaskilyrðinu er haldið, þá
ætti enginn að geta leyst vistarbandið með
þessum vægu kjörum, nema hann væri
orðinn 25 ára. Að visu getum vjer ekki
sjeð neina hættu við að gefa yngri mönn-
um kost á því, en þó teljum vjer rjettast
að halda myndugleikatakmarkinu, af því
að þá getur málið síður mætt mótspyrnu
frá þeim, sem hræddir eru við vistar-
skylduafnámið.
Ein ástæða, sem höfð hefur verið á móti
því, er sú, að lausafólk geti orðið dvalar-
hreppi sínum og framfærsluhreppnum til
þyngsla, ef það sýkist, og getur þetta vel
komið fyrir. Eins og menn vita, hvílir sú
skylda á húsbændum, ef hjú þeirra sýkjast,
að fæða þau endurgjaldslaust til loka vist-
arársins, nema ótilhlýðilegri breytni hjús-
ins sje um að kenna. Ef lausafólk aptur
á móti veikist og hefur eigi efni á að gefa
með sjer, verður meðgjöfin að lenda á
hreppnum. Til þess að varna þvi, hefur
komið fram sú tillaga, að á þeim hús-
bónda, sem tekur lausafólk til heimilis,
skuli livíla sama skylda við það í veik-
iodum sem nú hvílir á húsbændum við
hjú. Með þessu er sveitafjelögunum borg-
ið, og væri því hyggilegast að taka þetta
upp í lögin. Hverjum sparsömum og
reglusömum manni ætti ekki að vera erf-
itt að fá fast heimili, þótt þetta skilyrði
væri sett. Við þetta mundi málið einnig
mæta minni mótspyrnu en ella, og ýmsir,
sem nú hafa ýmigust á afnámi vistar-
bandsins, muudu vel geta gengið að því
með þessum skilyrðum.
Á.
Þingniálafundur í líeykjavík var liald-
inn á laugardagskveldið var eptir fundar-
boði frá 33 bæjarbúum. Ellefu mál á
dagskrá og fyrirfram ákveðið, hver skyldi
hefja umræður í hverju máli; skyldi sá
maður tala eigi lengur en 10 mínútur, en
andmælendur eigi lengur en 5 mín. Þar
mætti fjöldi manna, þar á meðal meiri
liluti alþingismanna. Fundarstjóri var kos-
inn bæjarfógeti Halldór Daníelsson, sem
kvaddi til skrifara dómkirkjuprest Jóhaun
Þorkelsson og skólastjóra Morten Hansen.
1. Lögsaynarumdœmi lleykjavíkur var
fyrsta málið; yfirkennari H. Kr. Friðriks-
son sýndi fram á, hve nauðsynlegt væri,
að lögsagnarumdæmi bæjarins næði yfir
jarðirnar Laugarnes, Klepp, Bústaði og
Skildinganes og Iagði til að skora á bæj-
arstjórnina að skora á alþingi að gera
það að lögum, og var það samþ^tkkt.
2. Skattamál. Halldór Jónsson banka-
gjaldkeri talaði um fjárhag landssjóðs á
fyrri árum; sakir tekjuþurðar landssjóðs
hefði verið lagður á kaffi- og sykurtollur
og tóbakstollur hækkaður; lagði á móti
að lækka þessa tolla að sinni, því að bæði
veitti ekki af þessum tekjum og enn ó-
víst, hve háir þeir yrðu. Hann lagði og
á móti afnámi ábúðar- og lausafjárskatts-
ins, ef þeir yrðu afnumdir, yrði að leggja
útflutningstoll á landvöru svo háan, að af
því fengjust jafnmiklar tekjur og ábúðar-
og lausafjárskatturinn er, og þá þyrfti út-
flutningstollurinn að vera hár. H. Kr. Fr.
talaði á móti tollum yfir höfuð; sömuleiðis
Bogi Melsteð. Indr. Einarsson kvað áb.-
og l.fj.sk. mundu verða vinsælli, ef fyrstu
hundruðin, t. d. 3 hdr., væru gjaldfrí. Sam-
þykkt tillaga í þá átt, sem Halld. Jónss.
hafði talað.
3. Stjórnarskrármálið. Björn Jónsson
ritstjóri kvað þetta kjördæmi vera það
hann frekast vissi á sama bandi og önn-
ur kjördæmi landsins með að vilja hafa
fram endurskoðun stjórnarskrárinnar, þ. e.
vilja fá, i stað ráðgjafa í Khöfn og ábyrgð-
arlauss landshöfðingja hjer, Iandsstjóra eða
jarl hjer með ráðgjöfum, er bæri ábyrgð
fyrir alþingi, vilja fá löggjafarvaldið í
sjerstökum málum landsins lagt allt eða
mestallt í liendur þeirri stjórn með alþingi,
vilja fá framkvæmdarvaldið í þeim málum
allt eða mestallt í hendur landstjórans og
ráðgjafanna, vilja fá skipun efri deildar
þannig umbætta, að þjóðkjörnir þingmenn
væru þar í meiri hluta — á móti kæmi
þar ótakmarkað lagasynjunarvald stjórn-
arinnar — og vilja fá stjórnarábyrgðinni
fram komið fyrir ísl. dómstóli. Þetta væri
aðalatriðin í endurskoðuninni. En til þess
að hafa nokkra von um að koma slíkri
endurskoðun fram, þyrfti að minnsta kosti
hin þjóðkjörna þingdeild, neðri deild, að geta
verið á einu bandi, öll eða því nær öll, og raun-
ar þar að auki meiri hluti fyrir hinu sama
í efri deild. Fyrir hvorugu væru neinar
líkur á þessu sumri, heldur þvert á móti,
og því mundi málinu miklu betur borgið
með því að hreyfa því ekki fyr en á næsta
þingi 1893, eptir nýjar almennar kosning-
ar; þá væri miklu fremur líkur til, að
sundrungin yrði horfin að miklu leyti og
þá mætti kjósa svo til efri deildar, að þar
yrði meiri hluti á sama bandi í þessu
máli og neðri deild. — Þorlákur Johnson
var samþ. till. B. J., en vildi þó bæta við
þeirri yfirlýsing frá fundinum, að ef þing-
ið tæki málið fyrir, þá væri hann mótfall-
inn samkomulagsstefnu þeirri, sem hefði
komið fram á síðasta þingi; ekki vjek
hann þó með einu orði að því, hvað hann
hefði á móti þeirri stef'nu. Um þetta urðu
nokkrar umræður; meðal annara sagði
H. Kr. Friðriksson, að till. Þorláks væri
tvískinnungur og B. J. að hún ætti ekki
við, ef sín till. væri samþ. — Þorbjörg
Sveinsdóttir talaði á móti till. B. J., kvað
kjördæminu ósamboðið að skora á þingið
að taka ekki málið fyrir, þingmenn gætu
fundið nýja vegi til samtaka og talaði
mikið um samkomulag. B. J. kvað það
betra að taka málið ekki fyrir, heldur en