Þjóðólfur - 26.08.1892, Side 1

Kemnr út & föBtndög-
am — VerS úrg. (60 arl.a)
4 k . Erlendis 5 kr. —
Borgist fyrir 15. júlí.
ÞJÓÐÖLFUR
Dppsögn skrifleg, bandin
vlí áramót, ógild nernn
komi til fltgeíanda iyrir 1.
október
XLIV. árg.
f
Þórður Guðmundsson
kammerráð. fyrrum sýslumaður í Árnes-
sýslu, er andaðist liér í bænum 19. þ. m.
eins og minnzt var á í síðasta blaði, var
fæddur í Arnardal við ísafjarðardjúp 11.
apríl 1811 og voru foreldrar hans Griið-
mundur Ketilsson (Þorleifssonar) um hríð
verzlunarmaður á ísafirði og kona hans
Sigríður Helgadóttir prests á Eyri við
Skutulsfjörð (f 1816) Einarssonar lögréttu-
manns í Þrándarholti í Eystrihrepp Haf-
liðasonar prests í Hrepphólum Bergsveins-
sonar. Hann var ungur tekinn til fósturs
af móðurbróður sínum Árna stiptprófasti
Helgasyni, er þá var dómkirkjuprestur og bjó
i Breiðholti, en fluttist með honum 15
vetra gamall að Görðum á Álptanesi.
Kenndi séra Árni honum skólalærdóm og
útskrifaði hann 1830. Sigldi hann sam-
sumars til háskólans og tók þá aðgöngu-
próf (examen artium) og árið eptir 2. lær-
dómspróf, hvorttveggja með 1. einkunn,
en embættispróf í lögum 1835 með 2. eink-
unn. Meðan hann var á Garði var Odd-
geir heit. Stephensen lengstum lögunautur
hans og hélzt góð vinátta með þeim jafnr
an siðan, enda höfðu þeir báðir lært sam-
tímis hjáfiÁrna stiptprófasti. Þá er Þórð-
ur sál. kammerráð var kominn út hingað
að afloknu prófi, var hann um hríð skrif-
ari hjá Bardenfleth stiptamtmanni, er hann
jafnan minntist með velvilja og kvað hann
hafa verið einhvern liinn stakasta reglu-
mann í embættisfærslu, er hann hefði þekkt.
1839 var hann settur sýslumaður í Vest-
mannaeyjum og þjónaði þar eitt ár, en
að því búnu var hann settur sýslumaður
í Gullbringu- og Kjósarsýslu og fékk veit-
ingu fyrir henui ári síðar (1841). Hafði
hann þá aðsetu í Reykjavík og gegndi
jafnframt bæjarfógetaembættinu eitt ár,
og i landsyfirréttinum sat hann öðru
hverju, sem settur meðdómandi á árunum
1846—50. Árnessýsla var honum veitt
1850 og þjónaði hann henni til 1866, en
fékk algerlega lausn frá embætti 1867.
Hann kvæntist 1841 Jóhönnu dóttur Lár-
usar Knudsen kaupmanns í Reykjavík og
Margrétar Andreu, dóttur Lárusar Hölters
beykis í Stykkishólmi. Börn þeirra, sem
Reykjavík, föstudaginn 26. ágúst 1892.
lifa, eru: Þórður læknir í Ameríku (fyrv.
héraðslæknir á Suðrnesjum), Árni bóndi
í Ameríku, séra Öddgeir i Vestmannaeyj-
um, Sigurður í Arnarholti sýslumaður í
Mýra- og Borgarfjarðarsýslu, Þorgrímur
tungumálakennari, Margrét Andrea, ekkja
séra Páls Sigurðssonar í Gaulverjabæ og
Sigríður ógipt hjá bróður sínum í Arnar-
holti. 17. des. 1883 missti Þórður kam-
merráð konu sína og flutti þá vorið eptir
frá Litla-Hrauni, þar sem þau hjón höfðu
búið yfir 30 ár, að Gaulverjabæ til séra
Páls tengdasonar síns, en eptir lát hans
flutti hann með Margréti dóttur sinni til
Reykjavíkur vorið 1888.. Hann var sæmd-
ur kammerráðsnafnbót 1851 og kjörinn
heiðursfélagi bókmenntafélagsins í sumar.
1855 og 1857 sat hann á alþingi sem
konungkjörinn þingmaður. Á siðastliðnu
hausti lagðist hann rúmfastur í veiki
þeirri (þvagteppu) er eptir miklar þjáning-
ingar dró hann til dauða, en var áður ó-
venjulega ern eptir aldri og hélt óskertum
sálarkröptum fram undir andlátið. Hann
var miklum hæfileikum búinn og einkar
vel að sér í mörgu. Fylgdi hann svo
vel með tímanum að fátítt mun um menn
á hans aldri, því að hann las ekki að eins
flestar nýjar íslenzkar bækur og blöð,
heldur mörg nýjustu útlend rit, og hafði
hann hið mesta yndi af að ræða um þau
mál, sem nú eru efst á dagskrá hjá þjóð-
unum. Hann var mesti fjörmaður, síglað-
ur og skemmtinu í viðræðum, enda kunni
hann frá mörgu að segja, því að minnið
var afbragð. Jafnlyndari mann og dag-
farsbetri höfum vér ekki þekkt, og fáa
óvildarmenn hyggjum vér hann átt hafa,
því að hann hafði almenningsorð fyrir
mannúð, góðvild og réttsýni sem embætt-
ismaður. Munu Árnesingar lengi minnast
hans, sem hins vinsælasta yfirvalds, er
þeir liafa haft. Hann var í stuttu máli
mesti dánumaður. — Jarðarför hans fer
fram á morgun.
Er það sanngjörn krafa?
Þessi spurning datt mér í hug, þegar
eg hafði lesið fréttirnar af Snæfellsnesi í
36. tölubl. „Þjóðólfs“ Eg sé, að fregnrit-
ari þessi segir meðal annars: „að börn
Hr. 40.
sem ýmsra hluta vegna, geta ekki lesið
og lært í heimahúsum í undirbúnings-
stundunum, ættu að lesa í skólunum undir
umsjón kennaranna“. Eg er höfundinum
samdóma um það, að þegar svo stendur á,
að börn annaðhvort geta ekki, eða eru
ekki látin lesa heima hjá sér, þá ættu þau
að gjöra það í skólunum; en eg get þó
ekki aðhyllst þá skoðun hans, að það sé
hirðuleysi presta og kennara, er sé orsök
í því, hve óalmennt það er, að börn sé
látin lesa þannig i skólunum. Þegar um
þetta mál er að ræða, þarf fleira að koma
til álita en það eitt, er börnin æltu að
gera. Það nægir alls ekki að segja, að
þau eigi að gera þetta eða hitt, heldur
þarf einnig að gæta þess, hvort þau geti
það. Ef það reyndist svo, að börnin gætu
lesið í skólunum, svo gagn væri að, með
því fyrirkomulagi sem á skólunum er nú,
og án þess nokkuð sé rýmkað til um hag
þeirra, þá fyrst er ástæða til að ámæla
prestum og kennurum fyrir hirðuleysi.
Fyr ekki.
Eg verð að líta svo á, sem ómögulegt
sé, að börnin eigi kost á því, að lesa í
skólunum í undirbúningstímum. Tel eg
hina lielztu ástæðu móti því, hinn afar-
þrönga fjárhag skólanna. Eg .býst við að
fregnritarinn sé svo kunnugur skólamálum
vorum, að hann viti það, að skólarnir hafa
fullt í fangi með að standast hin árlegu
útgjöld, sem á þeim hvíla; en óhjákvæmi-
legt virðist mér annað, en útgjöldin mundu
aukast að mun við skólana, efþaðkæmist
á, að börnin læsu ávallt í þeim. Það mundi
þurfa þó nokkuð fé fyrir ljós og hita fram-
yfir það sem nú gerist; þá mundu og
kennararnir þurfa að fá talsvert hærra kaup
en þeir hafa, ef þeir ættu að sitja alla
undirbúningstíma' meðal barnanna. — Að
öðrum kosti mundi þá lesturinn í skól-
unum, koma að litlum notum.
Það mun venja nú orðið, að kennurum
við barnaskólana hér á landi, sé goldið í
kaup, frá 30—50 kr. um mánuðinn. Þegar
búið er að borga af kaupi þessu fyrir fæði,
húsnæði, þjónustu, ljós og hita, þá hygg
eg að hverjum meðalmanni sé auðið, að
reikna það út, að alllítið er þá eptir, sem
verja þarf til fata og bókakaupa. Bækur
er kennurunum þó bráðnauðsynlegt að