Þjóðólfur - 17.06.1893, Blaðsíða 1

Árg. (60 arkir) kostar 4 kr,
Erlendis 5 kr. — Borgist
fyrir 15. júU.
TJppsögn.bnndin vií áraraót,
ógild nema komi til útgeí-
anda fyrir 1. október.
ÞJÓÐÓLFUR
XLV. árg.
Um kjör og réttindi kvenna.
Eptir S. S.
I.
Svo virðist, sem þeir séu allmargir nú
á dögum, er óska eptir meira frelsi, en vér
nú höfum, og auknum mannréttindum. Kem-
ur það fram í ræðu og riti, og eins í við-
tali við menn. En þegar litið er á, livað
gert er til framkvæmda í þessa átt, verð-
ur nokkuð annað upp á teningnum. Pá
freistast maður til að ímynda sér, að þetta
frelsishróp sé meira orðaleikur en alvara.
Pess má að vísu geta, að við ramman reip er
að draga, þegar um það er að ræða, að sækja
frelsið og réttindin i hendur erlendu valdi,
þrátt fyrir það, þótt sanngirnis og réttlætis-
krafan sé vor megin. Hingað til hefur
stjórnin verið mjög óljúf á að verða við
óskum vorum og kröfum, er gengið hafa
í frelsisáttina. Það, sem hún hefur miðlað
oss af sínu náðarborði í því efni, hefur
hún skorið mjög við neglur sér. Á vel
við, í sambandi við þetta, að benda á eitt
mál: um réttiudi kvenna til að ganga á
menntunarstofnanir landsins, og not þau,
er þær gætu af því haft, samkvæmt tilsk.
4. desbr. 1886. Eptir þessum makalausu
lögum hafa konur rétt til að ganga undir
próf lærða skóians; þær mega einnig njóta
kennslu á læknaskólanum og prestaskólan-
um, ef þær fullnægja skilyrðum þeim, sem
karlmönnum eru sett í því efni. Þessa
réttar njóta þær til fulls, að því er snertir
kennslu á Iæknaskólanum, og mega þær
gauga undir burtfararpróf þess skóla. En
að þvi er snertir prestaskólann, þá mega
þær að eins að nokkru leyti njóta keunslu
á honum og á ráðgjafi að setja reglur
um það! Þær mega því alls ekki ganga
undir burtfararpróf þess skóla, en geta þó
lokið námi sínu þar, með því að ganga
undir sérstakt pröf. En sá jöfnuður! Ráð-
gjafinn skal ákveða, hvernig þessu prófi
skuli háttað, og í hvaða námsgreinum prófa
skuli. En þrátt fyrir allt þetta öðlast þær
þó ekki rétt til embætta, og fá heldur ekki
notið þess fjár, sem ákveðið hefur verið
námsmönnum við lækna- og prestaskólann.
Og ennfremur hafa þær ekki rétt til að
stíga í stólinn, þrátt fyrir það þó þær inni af
hendi áðurnefnt ráðgjafapróf. Eg hygg, að
Reykjavík, laugardaginn 17. júní 1893.
engum geti blandazt hugur um, að með
lögum þessum er kvennfólkinu gerður liinn
mesti óréttur. Hin helgustu mannréttindi
þess eru hér brotin. Þeim er gersamlega
með lögum þessum fyrirmunað að njóta
menntunar á nefndum skólum, þar sem þær
eru sviptar fjárstyrk þeim, sem ætlaður
er námsmönnum við þessa skóla, og í öðru
lagi eru þær sviptar allri von um embætti,
að afloknum prófum. Ef hér er ekki um
megnan ójöfnuð að ræða gagnvart kvenn-
þjóðinni, þá skil eg ekki, hvað óréttur er.
Það er eins og hnefarétturinn gægist út
úr orðum og hugsun þessara laga, rétt
eins og hann ætti að vera gildandi. Ósk-
andi væri, að lög þessi ættu skamma stund
eptir ólifaða.
II.
Þess var getið í byrjun, að þeir væru
eigi svo fáir, sem álitu sig talsmenn frelsis
og mannréttinda, en að það myndi meira
í orði en á borði hjá sumum þeirra. Yita-
skuid eru þeir nokkuð margir, er vilja
bæta kjör kvennþjóðarinnar, en til þessa
er það ekki næsta mikið, sem gert hefur
verið í þá átt. Lögin um kosningarrétt
kvenna til hreppsnefnda og bæjarstjórna
o. s. frv. eru hér hinn fyrsti vísir til að
auka réttindi þeirra. En með þessum lög-
um er svo skammt gengið, að um sýnilega
ávexti af þeim getur ekki verið að ræða.
Á síðasta alþingi komu fram þrjú frum-
vörp, er öll miðuðu að því, að auka rétt-
indi kvenna. Eitt þeirra var um kjörgengi
kvenna, annað um séreign og myndugleika
giptra kvenna, og hið þriðja ura rétt
kvenna til að njóta kennslu á menntunar-
stofnunum landsins, og um aðgang þeirra
að embættum. Flutningsmenn voru þeir
Skúli Thoroddsen og séra Ólafur Ólafsson.
Ekkert af þessum frumv. komst í gegnum
þingið, sem kunnugt er; þau döguðu uppi,
voru ekki útrædd. í frumv. þessum var
fólgin stórmikil réttarbót. Engin efi get-
ur verið á því, að mál þessi verði tekin
fyrir næst, er alþiugi kemur saman; ættu
þau þá að komast lengra en seinast. Efni
og innihald þessara frumvarpa geta menn
kynnt sér af Alþ.tíð., og gerist því ekki
þörf að fara liér ýtarlega út, í það. Eptir
frumv. um rétt kvenna að njóta kennslu
á menntunarstofnunum landsins o. s. frv.
Nr. 28.
fá konur jafnan rétt og karlmenn að ganga
á þær, og njóta þar sömu réttinda og
námssveinar, er á þeim dvelja. Er með
því komið í veg fyrir hinn háskalega ó-
jöfnuð, er átt hefur sér stað í þessu efni
og getið er um hér að framan. Bæði hin
frumv. liafa og mikla réttarbót í sér fólgna.
Frumv. um séreign giptra kvenna tryggir
þær fyrir fjárskorti af völdum manna
þeirra, sem er mjög mikilsvert. Ef efnuð
stúlka giptist manni, er ekki kann að fara
með fé þeirra, en eyðir því á einhvern
hátt í óreglu, getur hún eptir frumv. jafn-
an átt eitthvað eptir, sem maður hennar
nær ekki í til að eyða. Réttur konunnar
er með þessu tryggður gagnvart mannin-
um í fjárhagslegu tilliti, og er það harla
þýðingarmikið. (Framh.).
Um póstgöngur
í Norður-Þingeyjarsýslu.
(Svar).
Viljið pér, horra ritatjóri. gera svo vel, að taka
eptirfarandi grein í blað yðar „í>jóðólf“. Hún hef-
ur legið 6 mánuði i salti hjá ritstjóra „Austra“ án
þess að birtast á prenti, eins og til var ætlazt í
haust, og flý eg því nú á yðar náðir með hana.
í tveim blöðum „Austra" hins yngra (1,13., bls.
49—50 og II, 19., bls. 71—72) eru mjög langorðar
greinir tvær um póstgöngur o. s. frv. í norðurhluta
hins nýja Austfirðingafjórðungs. Fyrri greinin hef-
ur að fyrirsögn: „Bréf af Sléttu“, og bin síðari:
„Um vegi og samgöngur11. Báðar greinir -þessar
gefa ðkunnugum mönnum mjög skakkar skoðanir í
flestu á málefnum þeim, sem um er rætt, og mega
þvi ekki ómðtmæltar standa, enda því skaðlegri,
sem í almæli er, að amtsráðsmaður vor Norður-
Þingeyinga sé höfundur beggja greinanna. Höf.
þessi, hver svo sem hann er, má ekki með
nokkru móti komast upp með það, að bera út í
almenning í opinberu blaði það, sem er jafnvillandi
frá sannleikanum, eins og þessar tvær greinir eru
að mörgu leyti, og af því að enginu hefur orðið
til að andmæla, þykir mér ekki þegjandi lengur.
1. Það er þá fyrst. II. kafli „Bvéfs af Sléttu“,
er eg vil snúa mér að. Eg vona, að allir góðir
íslendingar séu ósamdóma höf. að þessum orðum
hans, er hann byrjar II. kaíia með: „Oss íslending-
um ríður meira á, að fá góðar samgöngur en nýja
stjórnarskrá11, segir liann, góði maður, gætandi ekki
að því, að allar sannar framfarir koma eins og af
sjálfu sér í þeim löndum, þar sem sannarlegt stjórn-
frelsi hefur getað náð fótfestu, eins saragöngur sem
annað. Verkin sýna merkin hjá öllum mestu fram-
faraþjóðunum, og raunin er hér sem ætíð ólýgn-
ust.