Þjóðólfur - 16.08.1895, Blaðsíða 1

Árg. (EGSarkir) kostar 4 kr.
Erlenclis 5 kr.— Borgist
fyrir 15. Júli.
Uppsogn, bnndin við áramót,
Agild nema komi tilútgofanda
fyrir 1. oktAber.
ÞJÓÐÓLFUR.
XLYII. árg.
Afdrif stjórnarskrármálsins á þingi.
Þess var getið í síðasta blaði, að efri
deild œundi stytta stjórnarskrárfrumv. neðri
deildar aldur annaðhvort með því að fella
það undir eins við 1. umr. eða svæfa það í
nefnd. En hvorugur þessi vegur var val-
inn, heldur einn spánnýr, áður óþekktur í
sögu þingsins, að því er lagafrumvörp
snertir, en það var að sálga frumvarpinu
með rökstuddri dagskrá. Eigi tóku aðrir
þátt í umræðunum 9. þ. m. ea Þorkell
Bjarnason, Sig. Stefánsson og Jón Jakobsson.
Rakti séra Þorkell einkum sögu máls-
ins, og lagði mesta áherzlu á kostnaðinn
við aukaþingin, og við kosningastríðið(!),
er hvorttveggja leiddi af því, ef frumvarp-
ið yrði samþykkt.
Sigurður Stefánsson kvaðst ekki fyr
hafa heyrt þá ástæðu borna fram á þingi
gegn frumvarpinu, að kosningar til þings
væru svo kostnaðarsamar, enda væri það
hinn mesti hégómi. Þótt kjósendur eyddu
svo sem svaraði einum degi til að
sækja kjörfund, þá væri harla lítil ástæða
■a til að fárast ^m slíkt. Ef menn teldu það
eptir sér, væri snjallast að halda þing sem
sem allra sjaldnast, og helzt aldrei. Þá
væri ekki lengur um þennan kostnað að
ræða. Hann gat þess einnig, að saga
stjórnarskrármálsins hefði verið raunasaga
á þingi en ekki hjá kjósendum. Þjóðin
hefði hvað eptir annað iýst því yflr, að
hún vildi halda málinu eindregið áfram,
og enn væri ekki komið neitt verulegt hik
á hana, hvað þá heidur nokkur yfirlýsing
um, að hún aðhyltist þessa þingsályktunar-
tillögu, er nú hefði verið dembt inn á
þingið að þjóðinni fornspurðri. Sagði hann,
að andstæðingar frumvarpsins hefðu átt
að koma fram með breytingar sínar fyrir
þing og leggja þær undir álit og úrskurð
þjóðarinnar. Það hefði mælzt betur fyrir,
heldur en að hrapa nú að þessn svona
allt í einu út í bláinn.
Jón Jakobsson talaði með óvenjulega
miklum áhuga og í eiriskonar vígamóði
gegn frumvarpinu, og var auðheyrt, að
hann þóttist hafa ráð þess í hendi sér,
enda sagði hann berlega, að þessi síðasta
ganga þess á þingi væri ganga grafar en
ekki til sigurs, og að þingið mundi ekki
Reykjavík, föstudaginn 16. ágúst 1895.
optar hafa frumvarp þetta til meðferðar
óbreytt. Lagði hann til, að samþykkt
væri svolátandi rökstudd dagskrá:
„Með því að deildin hefur á fundi 22.
júlí samþykkt tillögu til þingsályktunar
um stjórnarskrármálið og þar með lýst því
yfir, að hún áliti þann veg heppilegri að
sinni en frumvarpsleiðina, sér hún sér eigi
fært að sinna frumvarpi til stjórnarskip-
unarlaga um hin sérstöku málefni íslands,
sem neðri deild alþingis hefur samþykkt
með mjög litlum atkvæðamun, og tekur
því fyrir næsta mál á dagskrá".
Sigurður Stefánsson mótmælti því alvar-
lega, að þessi rökstudda dagskrá væri bor-
in undir atkvæði, þvi að það væri brot
á þingsköpunum, að ráða frumvörpum til
til lykta á þennan hátt. En forseti taldi
það heimilt, og spannst út af þessu þref
nokkurt millum hans og séra Sigurðar, er
hélt fast fram sinni skoðun. Lauk svo,
að forseti bar þessa rökstuddu dagskrá
upp til atkvæða og var hún samþykkt
með 7 atkv. gegn 4 (Gutt. Vigfússon, Jón
Jónsson, Sig. Jensson og Sig. Stefánsson),
en Jón Jakobsson og Þorleifur Jónsson
greiddu atkv. með hinum konungkjörnu,
eins og vænta mátti.
Með þessari kynlegu aðferð efri deildar
er þá stjórnarskrárfrumv. hrundið af þingi
i þetta sinn. Er enginn vafi á því, að
samkvæmt þingsköpum vorum er þetta
ekki lögformleg aðferð, þá er um frumvarp
er að ræða, enda ekki áður tíðkuð hér á
þingi. En i rauninni kemur þetta í sama
stað niður, úr því að skipun deildarinnar
var nú svo háttað, að frumvarpið var
dauðadæmt fyrirfram. Og ef til vill hef-
ur þetta átt að vera vægilegri og virðu-
Iegri aðferð heldur en að skera það niður
hreint og beint á venjulegan hátt, þótt
erfitt sé að sjá mikinn mun á þvi frá
„almennu sjónarmiði“.
En stjórnarskrárbarátta íslendinga er
ekki aldauða, þótt þjóðkjörnum þingmönn-
um í efri deild tækist að fella frumvarpið
í þetta sinn. Þessu máli verður haldið
fram' á sama grundvelli eptir sem áður,
unz vér fáum kröfum vorum að miklu
eða öllu leyti fullnægt, þrátt fyrir það,
þótt ekki sé að eins við erlenda mótspyrnu
að etja, heldur einnig við íslenzka deyfð
Nr. 40.
og sundrungu. Hér vantar að eins nogu
sterkan og einbeittan vilja.. Og það sann-
ast, að hann kemur fyllilega í ljós hjá
þjóðinni áður en langt líður. Spyrjum að
leikslokum en ekki vopnaviðskiptum.
A1 þ i n g i.
IX.
Þlngsályktunartillagan i stjórnar-
skrármálinu var til umræðu í neðri deild
í fyrra dag og í gær. Fyrri daginn héldu
að eins þeir Benedikt Sveinsson og Guð-
laugur Guðmundsson ræður um l1/, kl.st
hvor, en síðari daginn töluðu auk þeirra:
Einar Jónsson, Pétur Jónsson, Þórhallur
Bjarnarson, Jens Pálsson, Sighvatur Árna-
son, Jón í Múla, Þórður Thoroddsen, Jón
Þórarinsson, Sigurður Gunnarsson, dr. Val-
týr, Jón próf. Jónsson og Þórður Guð-
mundsson, og voru þar allharðar rimmur
á ýmsa vegu. Sókn og vörn millum þeirra
Benedikts og Guðlaugs var og allsnörp,
og þótt Benedikt sé hartnær sjötugur, þá
kemur enn í Ijós sama fjörið og sama
mælskan, sem fyr á hinum yngri árum
hans, og verður hinum yngri mönnum erfitt
að hrökkva við honum enn í ræðuhöldum,
þótt sumir séu allleiknir í því, að reyna
að vinda sig úr klípunni með viðsjálum
orðaleik og undirstöðulausum yfirvarpsá-
stæðum. Benedikt gat þess einnig, að
þingsályktunartillagan væri „hál sem lax
og viðsjál sem Loki“, en Guðlaugur and-
æfði því vitanlega, og taldi tillöguna hið
mesta þing, og lýsti því beiulínis yfir, að
ef stjórnin tæki ekki tillit hennar, þá yrði
það til þess, að herða enn meir á sjálf-
stjórnarkröfum þjóðarinnar, yrði til þess
að skerpa baráttu hennar gagnvart stjórn-
inni, en alls ekki til þess að draga úr
henni. Auðvitað er þetta spádómur út í
loptið, er enginn getur fullyrt að rætist,
en það er rétt, að láta þessarar yfirlýs-
ingar getið nú þegar. Eptir að vita, hvort
sjálfir fylgismenn tillögunnar verða svo á-
kaflega framgjarnir og ódeigir gagnvart
stjórninni á næsta þingi, — eptir að til-
lagan þeirra reynist gagnslaus — eins
og þeir láta nú í veðri vaka. Betur, að
svo yrði, betur að þeir gerðu dálitla brag-
arbót 1897. Þáð vejtti heldur varla af