Þjóðólfur - 01.02.1897, Blaðsíða 1

Árg. (60 arklr) kostar 4 kr.
Erlendis 5 kr. — Borgist
fyrir 15. jttli.
Uppsögn, bnndin viö dramöt,
ðgild nema komi til útgef&nda
fjTÍr 1. október.
ÞJÓÐÓLPUB.
XLIX. árg. Reykjayík, mánndaginn 1. febrúar 1897. Nr. 6.
Útlendar fréttir.
Kaupmannahöfn, 15. jan.
Það þykja nú meat tíðindi, að stjórnir
Englands og Ameríku hafa komið sér sam-
an að setja í gerð þau mál, sem löndun-
um kynni að bera á milli eptirleiðis. Sá
samningur er á þessa leið: 1) Fjármál und-
ir 100,000 pd. sterl. koma undir dóm 3 lög-
fræðinga, einn kosinn af Englandi, annar
af Ameríku, og þeir tveir velja oddamann.
2) Stærri peningamál koma undir sams-
konar dóm, en hvorttveggja rikjanna
getur skotið úrskurði hans til 5 manna
dóms; 2 kosnir af Englandi, 2 af Ame-
ríku og oddamenn kjósa þeir sjálfir. Sá
úrskurður er órjúfanlegur, ef 3 eru á sarna
máli. 3) Deilur um land koma í 6 manna
dóm, af þeiin kýs England 3 og Ameríka
jafnmarga; þeir menn eiga að vera beztu
dómarar í báðum löudum og úrskurður
þeirra úrjúfandi, ef 5 verða móti 1; ann-
ars þarf hvorugt landið að hlíta þeim
úrskurði, og má þá fá ríki, sem er vinur
landanna tii að leita um sættir.
4) Ef lögfræðingarnir í fyrnefndum dóm-
um koma eér ekki saman um oddamann,
skal hann kosinn af hæstarétti í Banda-
ríkjunum og Privy Council i Englandi; ef
þeirn kemur heldur ekki saman, skal kon-
ungur í Noregi og Sviþjóð kjósa odda-
uianninn. 5) Gerðarsamningurinn á að
gilda í 5 ár; síðan má segja honum upp
með 12 mánaða fyrirvara.
Pannig er þessi merkilegi samningur.
Þhig Bandaríkjanna á eptir að samþykkja
hann, en efalaust verður hann samþykkt-
ur. Um leið og Cleveland sendi haun efri
deild, skrifaði hann: að þessa tilraun, sem
frændþjóðirnar geri til að setja deiiur sín
í milli á þann hátt, sem siðmenning nú-
tinians sæmir, muni aðrar þjóðir sjálfsagt
^ta sér að kenningu verða og muni hún
þvi mynda nýtt tímabil í sögunni af meun-
*nf?u heimsins.
Uessa dagana hefur annar atburður orð-
ið, sem öllum vinum friðarins þykir vænt
um. Sænskur maður, auðugur, Alfred No-
bel að nafni er nýdáinn og hann ánafnaði
200,000 kr. árlega þeim manni, sem áþví ári
hefur afrekað mestu í þarfir friðarins. Og
þetta er því merkilegra, sem Nobel hafði
fundið upp hin skæðustu vígtól, sem heim-
urinn hefur eignazt hingaðtil: dynamittið
og reyklausa púðrið. — Styrknum úthlut-
ar nefnd, kosin af alþingi Norðmanna, því
að það hefur þegar fyrir nokkrum árum
leitazt við að koma á gerðardómum í deil-
um milli landanna. Alfred Nobel lét ekki
þar við sitja, heldur hefur hann gefið rent-
urnar af öllum sínum auð, um 35 milj.
króna til eflingar vísindum og bókmennt-
um. Þeim er skipt í 5 staði, þessa 4 auk
þessa, sem áður er talinn: Fyrir helztu
uppfundningar í eðlisfræði 200,000 kr. á
ári, fyrir helztu uppfundningar í efnafræði
jafnmikið,, jafnmikið fyrir mikilvægustu
uppfundningí „fysiologi“eða læknisfræði og
loks jafnmikið fyrir ágætasta rit í „ideali-
istiska“ átt, sem út kemur á ári hverju.
Þessum verðlaunum úthlutar „Vetenskap-
akademiet“ í Stokkhólmi og „Carolinska In-
stitutet“. Þessi konunglega gjöf er orðin
nafnfræg og þykir hvervetna hin ágætasta.
Aðrar fréttir eru smáar. Það rekur
hvorki né gengur í Miklagarði, og á Kúba
er allt við það sama. Uppreisnarmenn
berjast jafndjarflega, þó þeir hafi misst
annan foringjann: Maceo, hinn hraustasta
mann; sagt er nú, að herforingi Spán-
verja, Weyler, ætli að láta af herstjórn,
og er því vel tekið. Það þykir enn um-
tals vert, að sendiherra Rússa í Kaup-
mannahöfn, Muraview er orðinn utanríkis-
ráðherra á Rússlandi; hann er lítill vinur
Þjóðverja og þykjast menn vita, að ekkju-
drottningin hafi ráðið því, að honum var
veitt embættið. Þjóðverjar eru gramir og
það því fremur, sem Austurríkismenn láta
á sér skilja, að það sé lítill ábati fyrir
sig að taka þykkju Rússa fyrir vináttu
við Þjóðverja. Loks er þess að geta, að
danska stjórnin byrjaði nýárið með því
að leggja fyrir þingið frumvörp um ýms
stórmál: tolla, skatta, jarðnæði handa tómt-
húsmönuum o. fl.
Landskipsútgerðiii.
Samkvæmt bráðabyrgðarskýrslu frá far-
stjóranum, hr. D. Thomsen, er send var
Þjóðólfi nú með póstskipinu, hafa útgjöld-
in við útgerð þessa næstl. ár, orðið alls
173,009 kr. 95 a. Tekjur af vöruflutning-
um (farmgjald) hafa orðið 81,161 kr. 22 a.,
og tekjur af mannflutningum (fargjald) alls
30,410 kr. 80 a. eða til samans 111,572
kr. 02 a. Verðurþá tekjuhallinn alls 61,437
kr. 93 a. Á núgildandi fjárlögum var gert
ráð fyrir 45,000 kr. tekjuhalla, svo að hann
er 16,437 kr. 93 a. meiri en áætlað var,
og telur farstjóri það einkum stafa af auka-
útgjöldum í sambandi við bilun „Vestu“ á
Akureyri, og svo sakir fádæma illviðra
næstl. haust, er hefðu meira og minna
raskað áætlun allra skipa, er þá hefðu
verið í förum milli íslands og útlauda.
Þá getur og farstjóri þess, að alls hafi
verið eytt til útgerðarinnar um 2,127 tons
af kolum (um 13,300 skpd.) og hafi að
eins 60 tons af þeim verið keypt hér á
landi, er hafi orðið til mikils sparnaðar,
þá er verðið á Skotlandi sé að eins um
6,53—7,43 pr. ton, en á íslandi 22—24
kr. o. s. frv. Enn fremur getur hann þess,
að kostnaðurinn við sýningar Vestu (veizlu-
liald o. fl.), er verið hafi allmikill einkum
í fyrstu ferðinni, verði eigi talinn útgerð-
inni til útgjalda, heldur að eins farstjór-
anum einum.
Af þessari bráðabyrgðar-skilagrein far-
stjórans sést nokkurn veginn Ijóslega,
hvernig landsjóðsútgerð þessari hefur reitt
af næstliðið ár, og mun mörgum þykja
hún harla þung á landssjóði. Við þessar
60,000 kr. bætast svo líklega skaðabætur
þær, sem einstakir menn eru eggjaðir á að
heimta fyrir samningsrof(!) af landsjóðs-
útgerðinni. Að minnsta kosti lætur „ísa-
fo!d“ drýgilega yfir því, að þær verði ekk-
ert smáræði. Það mátti þegar í upphafi
búast við mjög miklum tekjuhalla, og lög-
gjafar landsins mega þakka fyrir, að lands-
sjóður hefur eigi orðið fyrir enn stærra
tjóni af þessu fljóthugsaða brauðfótafyrir-
tæki, er lamið var áfram með hnúum og
hnefum á þingi með fáheyrðu og óskiljan-
legu kappi. Það efast enginn um, að far-
stjórinn hafi haft hinn bezta vilja til að
leysa starf sitt sem bezt af hendi, en staða
hans er engin sældarstaða, og það er meira
en meðalmanus verk að stjórna svoua lög-
uðu fyrirtæki, enda hefur heyrzt, að liann
muni feginn vilja losna við þessa vegtyllu,