Þjóðólfur - 02.04.1897, Blaðsíða 4

64
er hann fer fram á. Hugmyndin hjá okk-
ur er að mestu leyti sams konar, og er
aðalmunurinn fóiginn í því, að hann vill
afnema ábúðarskattinn, og veita sýslufé-
lögunum lán af almennum búnaðarsjóði, en
að landssjóður hlaupi undir bagga, ef bún-
aðarsjóðirnir hrökkva ekki, og kemur það
að miklu leyti í sama stað niður og uppá-
stunga vor um beinan styrk úr landssjóði
til sýslufélaganna í stað hins núverandi
styrks tii búnaðarfélaganna. Mál þetta er
svo þýðingarmikið, að það þarf rækilegr-
ar ihugunar við, og er vouandi, að þjóð-
fulltrúar vorir leggist á eitt með að ráða
því heppilega tii lykta, þótt líklegt sé, að
það geti eigi orðið tii fullnaðar á næsta
þingi, þá er um svo mikla og víðtæka
breytingu er að ræða.
Undirbúningur verölagsskráa.
Það gegnir furðu, hvaða dauðaþögn er
I flestum biöðunum um þau mál, sem ætla
má að komi fyrir næsta þing, sem virðist
koma af því, að menn séu hættir að hugsa
um áríðandi landsmál. Það Jiggur við að
það sé undantekning, að þingmenn skrifi
nokkuð um þau mál í blöðin. Það er þó
hægara að athuga vel málin heima hjá
sér, ef um þau væri opt ritað í blöðin,
heldur en þegar þau koma flatt upp á, og
þingmenn verða að ræða þau á þingi, og
þá stundum með nokkrum hita. Eitt af
þeim málum, sem mun koma fyrir næsta
þing, er um undirbúning verðlagsskráa.
Það mun nú ekki sýnast stórmál, en mik-
ið er samt byggt á því, þar sem tekin
eru mörg gjöld eptir verðlagsskrá, mikið
af landssjóðsgjöidum, hreppsgjöldum, prests-
og kirkjugjöldum o. fl. Það mun flestum
kunnugt, hverra verk verðlagsskrárnar
eru. Það eru prestar og hreppstjórar, sem
semja þær í fyrstu, þó að amtmaður og
biskup taki svo meðaltalið af síðast. Það
hefur opt verið sagt, að prestarnir viidu
setja verðiagið heldur hátt, af því að þeir
fengju mestar tekjur sínar eptir verðlags-
skrá. Líka hefur verið sagt um hrepp-
stjórana, að þeir mundu verðleggja heldur
lágt. En hvað sem hæft er í þyí, þá er
ómögulegt að semja þær, svo að þær séu
ekki meira og minna vitlausar. Þegar
kaupmenn taka t. d. hvíta ull á sumr-
in í mörgum númerum, eius og opt kemur
fyrir, hvernig getur maður þá sett rétt
verð á ullina í verðlagsskýrsluua, þegar
ekki er hægt að vita, hve mörg pund eru
tekin í það og það númer? Sama er að
segja um verðlag á sauðfé, þegar hver
sauðfjártegund er tekin með ýmsu verði.
Hér í sveit er t. d. ekkert að ráði selt af
sauðfé né ull, nema það sem kaupmenn
kaupa, og svo mun víðar vera. Opt hef
ur vaðmál hækkað mikið verðlagsskrár,
sem lítur út fyrír, að stundum hafi verið
sett í skrána af hrekk. Nú er það mjög
sjaldan, að vaðmál ganga hér í sýsíu kaup-
um og sölum og sýnist því ósanngjarnt,
að þeir landaurar ráði mestu með verð-
lagið, sem minnst er selt eða keypt af.
Þar sem landbúnaður er mest stundaður,
þar er mest selt af ull og sauðfé og ætti
því að hafa mest áhrif á verðlagið í þeirn
sveitum. Fénaður er, sem kunnugt er,
mjög misjafnt í ýmsum sveitum sýslunnar,
og selst því betur í þeim sveitum, þar
sem afréttarlönd eru góð, heldur en þar
sem engin afréttarlönd eru. Yæri því
réttara, að sín verðlagsskrá gilti fyrir
hvern hrepp, eða sveit. Hálf óviðkunnan-
legt er að vera að setja heiðargrös í verð-
lagsskrá, því ég veit ekki til, að þau séu
brúkuð, að minnsta kosti ekki hér nálægt.
Þau gera að vísu ekkert til með verðlag-
ið. Það væri langt um nær að taka í
skrána hey.
Eg er viss uru, þótt 3 mertn eigi nú
að semja verðlagsskrárnar, þá hljóta þær
samt að verða að meira eða minna leyti
handahóf, ef þær verða með líku sniði og
nú. Mér hefur því komið til hugar, hvort
ekki mundi réttara að taka meðaltal af
verðlagsskránum, ^em gilda fyrir hverja
sýslu fyrir 20 ár, og slá því verðlagi föstu,
þar til menn eru búnir að finna réttari
mælikvarða fyrir gjöldunum. Það er nokk-
uð athugavert, að menn skuli hafa getað
unað við í 80 ár jafn ramm-vitlausa und-
irstöðu, sem menn hafa haft fyrir gjöld-
um þeim, sem tekin eru eptir verðlagsskrán-
um, og væri því ekki vanþörf á, að þeir,
sem færir væru til að ráða bót á því, lægju
ekki á liði sínu.
Fagurhólsraýri i Öræfum 18/a— ’97.
Ari Hálfdanarson.
Ný rit send „Þjóðólfi“: Islandisehe
Þichter dcr Neuzeit (Islenzk skáld á síS-
ari tímum) eptir J. C. Poestion í Wien,
1. hepti, 96 bls. Á forlag G. Meyers í
Leipzig 1897. Bók þessi kemur út i 5
lieptum og kostar alls 20 mörk (um 18 kr.).
Þetta fyrsta hepti er mjög snoturlega úr
garði gert, og efnið ber vott um mikla
þekkingu þessa útlendings á bókmenntum
vorum. Því miður er naumast að búast
við því, að jafndýr bók seljist mikið hér
á landi. Þa er húu er öll komiu út, verð-
ur hennar nánar getið hér í blaðinu.
Supplcment til islandskc Ordbögcr
eprir dr. Jón Þorkelsson, 3. Samling, 14.
—15. hepti (staða-uppeldisfræði). Þessu
merka ritsafni hins óþreytandi iðjumanns
miðar drjúgum áfram og er bráðum íokið.
Yeiður það mikilsverð viðbót við íslenzku
orðabækurnar, ásamt eldri söfnum höfund-
arius. _____ ______
Arkiv för nordisk Filologi. 13. B.
Ny följd 9. B. 3. hepti. Luudi 1897. í
hepti þessu eru ýmsar málfræðiritgerðir,
þar á meðal ein eptir dr. Finn Jónsson
(um vöntun f hljóðvarps í skömmum orð-
stofnum), ennfremur ítarleg dánarmiuning
um danska málfræðinginu Karl Yerner ept-
ir V. Dahlerup og stutt grein eptir Sofus
Bugge um sögnina í Ólafs sögu heiga,
hvernig Sighvatur Þórðarson öðlaðist skáld-
gáfuna, er kaun hafði suætt fallega urrið-
anu úr Apavatni. Hefur Bugge fundið sam-
kyuja sögn i írsku tornriti um manu, er
át lax og varð allsvitandi að því loknu
og orti vísu. Ætlar Bugge, að þessi írska
sögn hafi verið heimfærð upp á Sighvat,
er hann var orðinn nafnírægt skáld, og
hanu hafi alls ekki ort vísuna um urriðann
(sbr. Ólafs sögu helga). í ritum sínum
hefur Bugge áður leitazt við að sanna,
að skáldlist íslendinga að fornu eigi rót
síua að rekja til sterkra áhrifa frá írskum
kveðskap. __________
Fra Islands Yæxtrige. Eptir Stefán
Stefánsson kennara á Möðruvöllum. Rit-
geið þessi er sérprentun úr ritum náttúru-
fræðisíéiagsins í Kaupmannahöfn næstl. ár.
Telur höf. þar upp 193 grasategundir og
skýrir frá, hvar og hvenær hann hafi
fundið þær, en nokkrar jurtir eru teknar
í skrá þessa, er aðiir hafa fundið og sent
honum. Af þessum 193 tegundum eru 16
nýjar, sem eigi hafa fundizt hér áður eða
vaíi hefur leikið á, hvort talizt gætu ís-
lenzkar. Auk þess hafa fundizt 8 nýjar
undirtegundir og 9 afbrigði. Steíán hef-
ur nú nokkur ár ferðast um ýms kéruð
landsins með styrk úr Karlabergssjóði. Er
haun mjög athugall og nákvæmur í ranu-
sókuum sínum og hefur liíandi áhuga á
þeim, en hér á landi eru þess konar vís-
indalegar rannsókuir sjaidnast metnar að
verðieikum. En með tímanum er þó vou-
andi, að íslendingum lærist að meta gildi
þeirra réttilega.