Þjóðólfur - 27.05.1898, Page 1

Þjóðólfur - 27.05.1898, Page 1
ÞJÓÐÓLFU 50. árg. Reykjavík, föstudaginn 27. maí 1898. Nr. 25. Fyrir tvær krónur geta nýir kaupendur feng- ið liálfan yíirstandandi ár- gang Þjóðólfs frá jiilí byrjixn til ársloka 1898. 30 tölublöð Séu þessar 2 kr. borgaðar ekki síðar en í októbermánuði þ. á. geta kaupendurnir átt von á að fá 50 ára afmælisblað Þjóðólfs í nóvember, líklega með myndum. — Panta má og þennan síðari hluta árgangsins hjá á- reiðanlegum útsölumönnum blaðsins. Meðal annara breytinga, er orðið hafa á Þjóðólfi við hina miklu stækkun hans um næstl. nýjár, má telja hinar fjölbreyttu og skemmiilegu neJanmálssögur, er hann flytur nú miklu meir en áður, og almenningi geðj- ast svo vel að. Einnig mun hann eptirleið- is, eptir því sem rúm leyfir, flytja ýmsan inn- lendan sagnafróðleik, nákvæmar innlendar og útlendar fréttir, m. fl.,erallur þorri manna hleypur ekki yfir ólesið. Munið því eptir að panta Þjóðólf í tima. Agnúar menntunarinnar. Rithöfundurinn Henning Jensen, hinn prestlausi, sem nú er ritstjóri blaðsins »Köben- havr.“ í Höfn, og mörgum löndum vorum mun kunnur af ýmsum smellnum greinum í »Politiken«, hefur fyrir skömmu ritað allept- irtektarverða grein um hið ískyggilega að- streymi ungra manna að embættaskólunum dönsku og hinn atvinnulausa stúdentafjölda, og birtum vér hana hér í lauslegri þýðingu, því að þótt hún sé stíluð upp á Dani, þá getur aðalmergur málsins eins vel átt við oss íslendinga, með því nú á síðari árum er al- varlega farið að bóla hér á sömu vandræð- unurn, eins og í Danmörku, að þvf er þetta snertir, þótt í smærri stýl sé, enn sem komið er. Þessvegna er grein þessi athugaverð hugvekja einnig fyrir oss. Hr. Jensen far- ast þannig orð: „Það var allmörg ár almennt viðkvæði hér í landi. „Sérhverpiltur,semaðeinser velgáf- aður á að lœra i skóla". Þá er peninga skorti eigi var takmarkið, sem keppt var að, hér- aðsfögeta- eða borgmeistaraembætti, en hinir 1) Það sem hér er auðkennt með,breyttu letri er einnig auðkennt í grein Jensens. Ritstj. efnaminni létu sér lynda prestsembætti í sveit, aðstoðarskrifarastöðu í einhverri stjórn- ardeild, málafærslumannsstöðu eða djákna- embætti, en þá er í nauðirnar rak, sættu menn sig við einhverja undirtyllustöðu í póststjórn- inni eða við járnbrautirnar, því að þar var þósá kosturinn, að einkennisbúningurinn fylgdi, en af því að gyllingin var ávalt dálítið máð við stöðuga notkun, stóð ekki eins mikill ljómi af honum, eins og búningi annara em- bættismanna, svo að aðdráttarafl hans varð minna. Þessi hreyfing var skiljanleg. Embættis- vegurinn var og er enn vegur Dana til valds og virðinga. Hve mikill seiðkraptur er fólg- inn í embættistigninni sjáum við dags dag- lega, þá er duglegum og efnuðum bónda þyk- ir t. d. frami í að samneyta einhverjum »borðalögðum«. Það sem dró menn út á embættisveginn var ekki útsýnið frá hinum háu, andlegu sjónarhæðum, er latínuskólarnir og háskólinn opnuðu aðgang að, heldur em- bættistignin, og lausnin frá líkamlegri vinnu, vonin um að lifa glæsilegu lífi að ytra áliti »án þess að dýfa hendinni í kalt vatn" sem kallað er. Til þess að öðlast þetta útheimt- ist þekking, og þess vegna voru allir gáfað- ir drengir látnir ganga skólaveginn, lærðu skólarnir fylltust og gagnfræðaskólarnir þutu upp, eins og gorkúlur á haug. Nú er þessi hreyfing í þann veginn að breytast Það er að falla einskonar rýrð á þennan mikla lærdóm. Embættin eru nfl. ekki nógu mörg til að ala alla þessa viðkomu, er hinar ýmsu kennslustofnanir unga út árlega, og margir skólagengnir menn eiga )nú við vesælli kjör að búa, en „kolapiltar“ vorir. Þess má og geta, að augu manna hafa nú opnazt alvarlega fyrir því, hversu mikill hluti af þessum stóra flota, er stefnir að gulllandi embættanna ferst á leiðinni, • hröklast út af réttri stefnu eða líður skipbrot, áður en þeir ná hinni þráðu lendingu á strönd fyrirheitna landsins, auk margra, er verða að snúa apt- ur á miðri leið. — Og þá er skólanámið leiðir eigi að takmarkinu, kemur það optast nær eða jafnvel ávallt í Ijós, að hlutaðeig- andi námsmaður er orðinn óhæfur til annara starfa. Almenningur fer þá að ímynda sér, að menntunin fari með fjölda manna í „hund- ana«. Og þótt menn leggi ekki trúnað á, að menntunin í sjálfu sér sé skaðleg fyrir „_praktiska“ menn, þá munu að minnsta kosti flestir sammála um, að eptir því sem kennslunni er nú háttað í æðri skólum vor- um, verða nemendurnir eigi aðnjótandi þekk- ingarinnar á réttan hátt, og þess vegna ger- ir hún menn óhæfa til vinnu og verklegra framkvæmda. Þess vegna eigum vér fyrst og fremst að innræta æskulýð vorum virðingu fyrir borgaralegri atvinnu, einkum fyrir hinni lík- amlegu vinnu. Þetta er mergurinn málsins. Þá er það verður talinn heiður hér í landi að leggja að sér líkamlegt erfiði til þess að geta haft tök á að mennta anda sinn, þá fyrst mun öll aukin þekking sýna ljós merki í meiri dugn- aði og meiri gróða einstaklingsins og þjóðar- innar í heild sinni. Og að því er snertir borgaralegar atvinnugreinar mun það þá koma í ljós, að það er meiri sœmd að vinna sjálfur og verða sjálfbjarga eða vel efnaður af eigin ramleik heldur en skrælna allur upp andlega og líkamlega í einhverju embætti eða sýslan, og ef til vill svelta þar, af því að menn duga ekki til annara starfa. Það er eigi glæsilegt fyrir framtíð lands vors að horfa á þennan mikla sæg hinna ungu menntamanna vorra gangandi iðjulausa á beztu árum lífs síns, drekkandi og drabb- andi á lélegustu knæpum og vændiskvenna- húsum, eða sitja veiklaða og Vonþrota á einhverjum skrifstofustól, með 20—30 kr. launum um mánuðinn. Sú kynslóð, sem af þessari stétt æxlast, verður eigi fær um, að *Þyggja landið«. Það verða fáráðlingar, kjarklausir, þreklausir og þollausir til allrar áreynslu. Það fólk yrkir sannarlega ekki jörðina, það gengur bara sjálft hröðum fetum ofan í hana". :f: .*f: :}c * * * * * Það er vonandi, að vér íslendingar fá- um aldrei fjölmenna kynslóð af þessu tagi hér hjá oss, þótt vísirinn til hennar sé því miður þegar sjáanlegur. Ritstj. Bókmenntir. Dr. Carl Kiichler í Leipzig hefur nýlega skrifað stutta ritgerð um íslenzkan leikrita- skáldskap („Zur Geschichte der islándischen Dramatik«) og er hún prentuð í þýzku tíma- riti fyrir »samanburðar-bókmenntasögu«, er Max Koch háskólakennari í Breslau gefur út. í ritgerð þessari er tínt til flest, er nöfn- um tjáir að nefna af íslenzkum leikritum eða leikritatilraunum, þar á meðal ýmislegt, sem enn er í handriti, og hefði ef ti'l vill verið réttara að sleppa því alveg, en flest þessara handrita hefur þó dr. Kúchler sjálfur haft að láni frá höfundunum. Dómar höfundarins um íslenzka leikritaskáldskapinn eru mjög lofsamlegir, ef til vill frekar, en vér eigum skilið, því að hér er sannarlega ekki um auðugan garð að gresja í þessari skáldskap- argrein, þótt eigi skorti tilraunirnar. Það vantar »neistann« víðast hvar. Einkennileg- ur og eigi sem heppilegastur virðist oss dómur dr. Kiichlers um hið óprentaða leik- rit Indriða Einarssonar »Systkinin í Fremsta- dal«, þar sem hann kallar það »ljómandi gott og þar að auki ramíslenzkt« („ein so práchtiges und dazu eigen-islándisches Stuck"). Að það sé einmitt „ramíslenzkt« að efni eða búningi verður naumast um það sagt, að

x

Þjóðólfur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðólfur
https://timarit.is/publication/72

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.