Þjóðólfur - 10.06.1898, Blaðsíða 1

I
ÞJÓÐÓLFUR.
Reykjavík, föstudaginn 10. júní 1898.
Nr. 27.
50. árg.
Fyrir tvær krónur
geta nýir kaupendur feng-
ið hálfan yfirstandandi ár-
gang I»jóðólfs frá júlí byrjun
til ársloka 1898.
30 tölublöð
Séu þessar 2 kr. borgaðar ekki síðar en
í októbermánuði þ. á. geta kaupendurnir
átt von á að fá 50 ára afmæHsblað Þjóðólfs
í nóvember, líklega með myndum. — Panta
má og þennan síðari hluta árgangsins hjá á-
reiðanlegum útsölumönnum blaðsins.
Munið því eptir að panta
Þjóðólf í tíma.
IJm nautgriparækt og
smjörgerð.
Eptir S. B. Jónsson, Winnipeg,
II.
Hér í landi telja menn, að meðalkýr
gefi af sér að meðaltali um 1800 potta á
áriafmjólk, eða sem svarar iopottumádag
6 mánuði aí árinu. Með smjörgerðarvélum
fá menn hér eitt pund af smjöri úr hverjum
22-—23 pundum af nýmjólk, en það er sem
næst, að eitt pund af smjöri fáist úr hverjum
10 pottum af nýmjólk. — Miðað við það
gefur þá kýrin af sér .180 pund af smjöri
um árið að meðaltali. Geri maður nú ráð fyr-
ir, að kýr á íslandi nái þessari áætlun að
meðaltali, og eg hygg þær geri það að minnsta
kosti, og miði maður við það meðalverð,
sem verið hefur á smjöri á íslandi síðast lið-
in ár,, nfl. 65 aura pundið, þá getur hver
kýr gefið af sér, eptir þessum reikningi 117
krónur, einungis í smjöri á hverju ári, það er
að segja, ef menn vilja leggja svo mikið á
sig, að neita sér um að að éta allt smjörið
sjálfir heima, sem vonandi er að mönnum
fari að lærast, svo að ekki þurfi að flytja um
hundrað þúsundir króna út úr landinu árlega
fyrir aðflutt smjör, ost og smjörlíki frá út-
löndum, eins og átt hefur sér stað að undan-
förnu. Það er annars mesta furða, að íslend-
ingar skuli ekki vera farnir að flytja inn
kj'ót og fisk frá útlöndum fyrir hundrað þús-
undir króna árlega, það væri ekki stórum
fráleitara en það að flytja inn smjör fráútlónd-
um árlega í tonnatali.
En svo hygg eg að smjör, gert eptir
nýjustu reglum, með reglulegum smjörgerðar-
vélum („Separators" með tilh.) mundi seljast
til útlanda fyrir kannske allt að því 1 krónu
pundið, með tilliti til þess, að hér er borgað
lh—lh hærra verð fyrir þesskonar smjör, en
heimagert smjör upp á gamla móðinn. Og
héðan er þó flutt smjör til Norðurálfunnar
fyrir nokkur hundruð þúsundir dollara árlega,
eptir að hvert pund hefir verið keypt hér
fyrir 15 til 25 cents.
Geri maður nú ráð fyrir, að bóndinn á
ísl. geti komið sér svo fyrir, að hann geti
safnað smjöri til útsölu, t. d. að eins úr 4
kúm (eða ef til vill 6—10 kúm), og fengi svo
að eins 65 aura fyrir pundið, mundi sú tekju-
grein þá gefa honum 468 krónur á ári. —
Hve mörg kindarreifi þarf til að jafnast við þá
upphæð? — Að minnsta kosti mundu
þær aukatekjur hjálpa honum talsvert til
að verða með tímanum sjálfstæður bóndi,
væri hann það ekki áður.
Til þess að hafa kúarækt, eða smjörgerð
í stórum stíl, er einkar nauðsynlegt að hafa
smjörgerðarvélar, því að auk þess sem þær
spara svo að segja alla fyrirhöfn við mjólk-
urhirðinguna, og allan kostnað við trog og
byttur og þessháttar, þá ná þær frá !/s—V3
meira smjöri úr mjólkinni, en hægt er að ná
með nokkurri annari aðferð, og svo verður
bæði smjörið, áirnar og undanrenningin alveg
ómengað, og þess vegna heilnæmara til fæðu
bæði fyrir menn og skepnur. Smjörið verð-
ur sérstaklega verðmeira og útgengilegra til
útsölu, meðfram af því, að í stað þess að
ein- eða tvídægra mjólkina í opnum trogum
og skálum í misjafnlega þokkalegum húsa-
kynnum, þá skilur maður með vélinni rjóm-
ann trá undanrenningunni undireins og mjólk-
in kemur úr kúnni.
Smjörgerðarvélar eru til af ýmsri stærð
með ýmsu verði, svo allir geta ef ekki einir
sér, þá í samlögum eignast þær. Þær minnstu
sem eg þekki eru fyrir 4—8 eða jafnvel 12
kýr, og kosta þær hér í Manitoba 50 dollara;
þær eru gerðar í Englandi. Heima á íslandi
ímynda eg mér, að þær mundi ekki kosta yfir
svo sem 100 krónur — þær skilja sundur
64 potta á klukkutímanum. — Með litlum
tilkostnaði mætti víða hvar á íslandi hreyfa
þessa vél ásamt strokknum með vatnsafli í
smá-ám og lækjum, því hún er svo létt að
unglingur getur hæglega snúið henui.
En önnur aðferð til þess að gera mjólk
að arðberandi verzlunarvöru, er sú að frysta
hana, og er hún ef til vill fullt svo ábatasöm
og hin, að gera smjör úr henni á þann hátt,
sem eg hefi tekið fram, þar sem því verður
viðkomið kostnaðarins vegna.
III.
Með tilliti til þess hve sauðfjárræktinni
hefur fleygt fram á Islandi hin síðari árin
og nautgriparæktinni jatnframt hnignað, þá
virðist sem bændur á íslandi séu sann-
færðir um, nð sauðfjárræktin sé arðsamari
yfir höfuð að tala en nautgriparæktin. En
svo dylst mér ekki, að þeir ættu af afleið-
ingunum, að geta séð, að sú sannfæring hlýtur
að vera öldungis röng, ef þeir aðeins at-
húguðu það reikningslega, en sérstak-
lega þó, þegar eins og allt hjálpast að
til að gera sauðfjárræktina sem næst arðlausa,
eins og nú á sér stað á íslandi, en þó jafn-
vel hvernig sem í ári lætur.
Til þess að komast að greinilegri niður-
stöðu viðvíkjandi því, hve arðsöm nautgripa-
ræktin sé, eða geti verið á íslandi, til móts
við sauðfjárræktina, þá er auðvitað nauðsyn-
legt að leggja það niður fyrir sér reiknings-
lega til samanburðar, til þess að þurfa ekki
að byggja á staðlausri hugmynd í því efni,
því spurningin um þetta efni er, að því er
sýnist afar-þýðingarmikil fyrir búnaðarlega
framför íslands og framtíð þjóðarinnar f
landinu.
Til að skýra þetta dálítið skal eg taka
dæmi:
Eg set svo, að eg hefði 1000 kr. milli
handa, til þess að kaupa fyfir búpening, sem
bóndi eða bóndaefni á íslandi. Eg er nú
í efa um, hvort ábatasamara sé að kaupa ær
eða kýr fyrir upphæðina, og þess vegna
fer eg að reyna að ráða gátuna, og svo
kemst eg að þeirri niðurstöðu, að kýrnar séu
arðsamari. Eg kaupi svo 10 góðar kýr fyr-
ir upphæðina (100 kr. hverja). Nú geri eg
ráð fyrir, að hver kýr gefi af sér til jafnaðar
sem svarar 10 pottum af nýmjólk á dag, 8
mánuði af árinu; og að jeg geti selt ný-
mjólkurpottinn fyrir svo sem 12 aura til
smjörgerðarhúsa eða ostagerðahúsa, eða á
einhvern annan hátt gert hvern pott af
mjólkinni 12 aura virði handa mér að minnsta
kosti. — En að gera það, er eins auðvelt
fyrir hvern einasta sveitabónda á íslandi,
eins og hvað annað, sem þeir gera daglega
■—■ ef þeir að eins vildu hafa samtök til þess.
Með þessu móti fæ eg fyrir mjólkina
úr öllum 10 kúnum 2,880 kr. — tvö þúsund
átta hundruð og áttatíu krónur -— um árið, auk
þess sem fer af mjólk, (áum óg undanrenn-
ingu) til uppeldis allra kálfanna.
Að vetrinum gef eg kúnum og kálfun-
um helming af töðu og helming af góðu útheyi,
og geri eg ráð fyrir, að eg þurfi alls 13
»kýrfóður« (6^/2 af hvoru). Og svo geri eg
að kýrfóðrið af töðunni kosti mig um 100
krónur og jafnvigt (eða kýrfóðrið) af úthey-
inu 60 kr. Kostar vetrarfóðrið, fyrir 10 kýr
og 10 kálfa, þá samtals 1040 krónur. Að
vorinu (að árinu liðnu) sel eg nú alla kálfana
(vetrunga) fyrir hér um bil 20 kr. hvern,
eða samtals 200 krónur. Samtals verður
þá allur ársarðurinn af 10 kúnum —- eða
1000 kr. — sem er verð mjólkurinnar og
kálfanna, 3,080 lcr., en að frádregnu verðifóð-
ursins, samtals 2,040 krónur, eða 204 krón-
ur af hverri kú, að óskertum höfuðstólnum,
sem eg byrjaði með.
»