Þjóðólfur - 21.10.1898, Blaðsíða 2

194
allt of vel, kunni ekki að spara, vinni allt oj
lítið, (séu nfl. latir) geri sér jörðina ekki undir-
gefna, nóg sé af gullkistum og dalakútum fyrir
fótum vorum, bara að bændur hafi menningu til að
róta ofan af þessari auðlegð. Yildu nú ekki þessir
góðu menn gera oss bændum þann greiða og
slá sér snöggvast niður að jörðinni og rétta, þó
ekki væri nema aðra hendina af pennanum og
frá skrifborðinu til að krafsa ofan af þessum
oss huldu fjársjóðum; slíkt handarvik mundi vel
borga sig fyrir þessa menn, ekki síður en bænd-
tir, því þess færari verða bændur að tína ávext-
ina af svitadropum sínum í launapyngjuna, því
flestum mun þessum skarpsýnu mönnum, sem mest
rita um ómenningarhátt bænda, koma betur að
hún tæmist ekki, en bót er í máli, að þeir lifa
vfst mjög sparlega og geta því komizt af með
sárlítið, annars gengi þeim ekki eins til hjarta
eyðslusemi bændanna.
Það sem við bændur helzt byggjum framtíð-
arvonir vorar á næst forsjóninni og sjálfum oss
er þingið, og er vonandi, að það hugsi alvarlega
um hag þjóðar sinnar framvegis, og geri allt
sem í þess valdi stendur að bæta kjör bændanna.
Eg veit eg þarf ekki að minna þingmenn á, að
bændurnir myndaþjóðina eða erueiginlega þjóðin.
Það var réttilega tekið fram í einu heiðruðu blaði
fyrir stuttu, að ef við hættum að eiga bændur,
hættum við að vera þjóð. En það er ekki að
bæta kjör bænda, ef þingið fer að venja sig á
að gefa út aðra eins lagaómynd, eins og horfell-
islögin frá síðasta þingi, og hefi eg hvergi lesið
eða heyrt talað öðruvísi um þau en þau heimsku-
legustu lög, sem á þingi hafa verið samþykkt, og
má það undrum sæta, hversu skynsamir bændur
sem sitja á þingi geta orðið daufsjáandi á hags-
muni sinnar eigin stéttar, því ef eg hefi réttilega
lasið þingíðindin frá síðasta þingi, voru það ein-
ungis þingmenn Rangvellinga, sem greiddu at-
kvæði móti þessum lögum, og hafa þeir réttilega
séð það fram í veginn að sveitarsjóðir landsins
eðaað minnstakosti Rangárvallasýslu sveitarsjóðirn-
ir hafa svo miklu að svara og í svo mörg horn
að líta, að ekki er á þá bætandi, að verða að
borga út að líkindum fullar iooo kr. til að borga
mönnum, sem að öðru leyti geta ómögulega fram-
kvæmt verk sitt, svo að nokkrum notum verði,
þó vel hæfir séu, og að hinu leytinu að borga
mönnum fyrir yfirreið sína tvisvar á vetri, mönn-
um, sem hafa mikið minna vit á fénaðarhirðingu
og heyásetningu, en þeir sem þeir eru að skoða
hjá. Að vfsu mun ekki frumvarpssmiðurinn fyrsti
hafa verið bóndi heldur embættismaður, og tek
eg ekki eins hart á því, af því að það er orðið fullljóst
af reynslunni, að embættismenn sumir hafa mjög
ófullkomna þekkingu á þeim margháttuðu erfið-
leikum, sem landbúskapnum fylgir, en eins og eg
áður tók fram, er sorglegt að vita, þegar bænd-
um, sem trúað er fyrir að gæta hagsmuna þjóð-
arinnar missýnist eða athuga ekki, hvað af verkum
sínum getur leitt.
Það mætti annars skrifa heila bók um horf-
umar í landinu nú, og er það skoðun mín, að
ekki geti útlitið batnað til verulegra bóta, nema
með stórkostlegri breytingu á meðhöndlun á
framleiðslumagni landsins, og að þingið breyti til
batnaðar sinni fjármálapólitik, sem fáum getur
dulizt, að er allt öðruvísi en hún ætti að vera.
Ritað í október 1898.
Bóndi.
Barnaskólinn nýi
hér í bænum er nú fullbúinn og var settur í
fyrradag á hádegi með allmikilli viðhöfn. Var
þar fjöldi bæjarbúa samankominn í leikfimissal
skólans, þar á meðal landshöfðingi, amtmaður,
(biskup er veikur), bæjarstjórnin, rektor lærða-
skólans 0. m. fl. í skólunum var piltum gefið
leyfi úr kenslustundum og veifur dregnar á stöng
víða um bæinn. — Athöfnin hófst með því að
sungið var kvæði það, er hér fer á eptir, og
Steingrímur Thorsteinsson hafði ort.:
Yfir haustfoldrenn þá græna
Algert skólahús vort rís,
Opnar sína sali væna,
Sér til handa vígslu kýs.
Fræðslan smárra, fögur iðja,
Flutti í þennan nýja rann;
Heilla skyldi húsi biðja
Hver, sem barna framför ann.
Barnaskarans blítt með rómi,
Borin fram af hjartans yl,
Stígur bæn í hreinum hljómi
Himinhæða ljóssins til:
Þessi sala- kærust kynni,
Komin þar sem erum nú,
Sé af návist signuð þinni,
Sannur guð! — það bænheyr þú.
Hér þar námsins fyrstu fræin
Falla í ungan hugar-reit,
Geisla, dögg og gróðrarblæinn,
Guð! frá himni þínum veit.
Virzt í blessun þú að þróa
* Það, sem er í kærleik sáð,
Og þess ávöxt öld lát fróa
Ótalfalt af þinni náð.
Að þvf loknu sté formaður bæjarstjórnarinnar
(Halld. Dan. bæjarfóg.) í ræðustólinn og skýrði
frá, hvers vegna bæjarstjórnin hefði ráðizt 1 að
láta reisa hús þetta, og hversu brýna nauðsyn
hefði til þess borið. Gat hann þess, að bæjar-
stjómin hefði valið 2 bæjarfulltrúa, (séra Þórhall
Bjamarson lektor og Magnús Benjamínsson úr-
smið), auk formanns, til að sjá um framkvæmd
byggingarinnar, en svo hefði Bjöm Sigurðsson
kaupm. í Flatey verið fenginn með samþykki
bæjarstjórnarinnar til að sjá um kaup á efniviðí
húsið erlendis og annað, er til byggingarinnar
heyrði og kvað hann vert að geta þess, að hann
hefði leyst það starf mjög vel af hendi, og ætti
þakkir skilið fyrir. Teikningamar að húsinu
hefðu verið fengnar frá Höfn, en annars hefðu
innlendir smiðir unnið algerlega að smíðinni, að
undanskildum hurðum, gluggum o. fl., er komið
hefði albúið. Stefán Egilsson múrari hefði haft
yfirumsjón með allri gmnnhleðslu oggrjótverki,en
Jón Sveinsson snikkari verið að öðm leyti yfirsmið-
ur hússins. Lánhefðifengizttilbyggingarinnarmeð
góðum kjömm fyrir góðar tillögur landshöfðinga,
og kvaðst hann ætla, að bænum mundi ekki of-
vaxið að standast þennan kostnað, þótt mikill
væri m. fl. Að þvl búnu kvaðst hann afhenda
skólanefndinni skólahúsið í nafni bæjarins og
bæjarstjórnarinnar. — Eigi lét hann þess getið,
hve mikið húsið mundi kosta alls.
Þá hélt séra Jóhann Þorkelsson dómkirkju-
prestur ræðu og þakkaði fyrir hönd skólanefnd-
arinnar. Veik ræða hans einkum að bömunum,
og því, hversu samvinna millum heimilanna ann-
arsvegar og skólans eða kennara hinsvegar væri
nauðsynleg. Og að síðustu kvaðst hann afhenda
skólastjóra húsið til yfimmsjónar og skólasetn-
iúgar.
Þá sté skólastjóri Morten Hansen í ræðu-
stðlinn og talaði fyrst i almennum orðum um
nauðsyn þessa nýja skólahúss og hve veglegt
það væri. Þetta væri þriðja skólahúsið, er
re:st væri handa æskulýð bæjarins. Lýsti
hann þá yfir því, að skólinn væri settur, og
hélt að því búnu langa og mjög góða ræðu til
bamanna. Lagði hann einkum út af hlýðninni,
hvemig og hversvegna bömin ættu að hlýða, og
var ræðan hin skipulegasta og vel flutt.
Þá er hann hafði lokið ræðu sinni, var
sungið: »Eí sáðland þarfnast sólar« úr sálma-
bókinni, og með því var athöfninni lokið. En
því næst skoðuðu menn húsið uppí og niðri, og
leizt flestum flestum vel á. Er það ólíkt kölk-
uðum gröfum framliðinna að því leyti, að það er
fallegra að innan en utan, því að stíllinn á
byggingunni er alls ekki smekklegur. En menn
munu segja, að meira sé varið í, að húsið sé
»praktiskt« byggt, heldur en að það sé vegleg
bæjarprýði að ytra áliti. En bezt hefði ver-
ið, að hvorttveggja hefði getað nokkumveginn
sameinazt. Kennslustofumar, sem bæði em
uppi og niðri, liggja allar samhliða, svo að hver
tekur við af annari og má ganga eptir þeim
endilöngum, en auður gangur úti fyrir og
má ganga úr honum inn 1 hverja kennslustofu.
Borðin í sumum stofunum em og með nýju fyr-
irkomulagi þannig, að aðeins 2 böm geta setið við
hvert, en gangur alstaðar á milli, svo að kenn-
arinn getur óhindrað gengið á milli innan um
allan bekkinn, og er það mjög hentugt. Bú-
staður skólastjóra, mjög rúmgóður og skemmti-
legur, er í annari álmu hússins. Geta bæjarbú-
ar yfirleitt verið vel ánægðir með stórhýsi þetta,
þótt það verði sjálfsagt býsna þungt í vöfunum.
Frá útlöndum hafa borizt fréttir til
5. þ. m. með timburskipi frá Mandal, er
hingað kom f fyrra dag til Björns kaupm.
Guðmundssonar. En það er fremur fátt mark-
verðra tíðinda, Af Dreyfusmálinu er það að'
segja, að saksóknari ógildingardómstólsins
hefur nú rýnt í málsskjölin, og sent þau for-
manni sakamálsdeildarinnar til athugunar og
var búizt við, að úrskurður mundi falla fyrir
15. þ. m. Það er rugl eitt, er staðið hefur
hér í einu eða fleirum blöðum, eptir frétta-
snata í Lundúnum, að Esterhazy hafi játað
sig sekan í fölsun á skjali því, er steypti.
Dreyfus, en hann hefur hótað, að hann
skyldi fletta ófan af ýmsum svikræðum í þessu
máli, og þess vegna hefur stjórnin gert ráð-
stafanir til að gera flugrit þetta upptækt, áð-
ur en það birtist, ef það sýndist eitthvað
hættulegt fyrir ríkið. — Ekkja Carnots fyr-
verandi forseta er látin.
I Kína eru óeirðir miklar og viðsjár.
Herskip Englendinga eru þar á vakki með1
ströndum fram. Keisarinn er sjúkur og ætl-
að, að hann eigi skammt eptir ólifað. Upp-
víst hefur orðið um samsæri gegn ekkju-
drottningunni, og voru sex menn, er grun-
aðir voru um hluttöku í því, teknir af lífi í
Peking, þar á meðal bróðir Kang-Hu Wei.
Evrópumenn, sem búsettir eru þar í bænum,
hafa orðið fyrir árásum skrílsins, og er svo
að sjá, sem allt sé nú á tjá og tundri þar
austur frá.
Jarðarför Lovísu Danadrottningar átti að'
fara fram í Hróarskeldu 15. þ. m. með mik-
illi viðhöfn, eins og nærri má geta. Rússa-
keisari ætlaði að vera þar viðstaddur, auk
annars stórmennis.
Um fjársvik þorparans, erlék svo
illilega á landsbankann, eins og getið var um í
síðasta blaði, höfum vér nú fengið nokkru ná-
kvæmari upplýsingar, en vér höfðum þá. Mað-
urinn nefndist Sigurður Sigurðsson og tók lánið
(850 kr.) snemma 1 nóvember (ekki marzmánuðij
f. á. Var það fallið í gjalddaga í vor sem leið.
Eigi hefur sýslumaður enn verið látinn rannsaka
málþetta, en hreppstjóranum, Sigurði Brandssyni
í Tröð, var skrifað um það í sumar, og hann
fræddi bankastjórnina á, að öll nöfnin undir á-
byrgðarskjalinu væru fölsuð. Sagt er, að maður
þessi hafi komið einn í bankann, en eigi með
annan ábyrgðarmann sinn, eins og sagt var fyr..
Hafi hann viljað fá skjóta afgreiðslu, og barið
því við, að hann væri bundinn við sjóferð upp
á Mýrar og mætti því ekki bíða. Hafi þá banka-
stjórnin eigi viljað hepta för mannsins og af-
greitt hann í snatri. En honum hefur auðvitað
verið áhugamál, að bankastjórnin hefði eigi tóm-
stund til að spyrja sig fyrir um ábyrgðarmenn-
ina eða rannsaka skilríkin. En það hefði hún
samt átt að gera, áður en hún veitti lánið, og f
því er yfirsjón hennar fólgin.
»fsafold«, sem auðsjáanlega hefur þrætt frá-