Þjóðólfur - 11.04.1902, Blaðsíða 1

ÞJÓÐÓLFUR. Viðaukablað Jfí 7.
Viðaukablað við Þjóðölf
11. apríl 1902.
Isafold örþrifráða.
Langa-vitleysan þar.
Það var heldur en ekki þytur (valtýska
málgagninu hér á laugardaginn var út af
stjórnmálafundi þeim, er haldinn var 2.
þ. m. og skýrt var frá í síðasta blaði
Þjóðólfs. Vegna þess að allur fundurinn
og ályktun sú, er samþykkt var á honum
með yfirgnæfandi meiri hluta, var einhver
hinn alvarlegasti snoppungur, er Hafnar-
stjórnarliðið hefur nokkru sinni fengið hér
í bæ, sauð og bullaði gremjan í liðinu
svo mjög, að heitið var á Isafold að beita
nú duglega gömlu listinni að snúa öllu öf-
ugt, er á fundinum gerðist þvert ofan (
nokkur hundruð áheyrenda, til þess að
reyna að blekkja aðra úti frá, er ekki
höfðu verið á fundinum og ekki lesa ann-
að en ísu eina. Þetta eru kunnug örþrif-
ráð, sem blaðherfan tekur jafnan, þá er
engin ráð eru önnur fyrir hendi til að
leyna tilfinnanlegum óförum. Og ritstj.
málgagnsins sauð saman af veikum mætti
sex dálka langa(M) lokleysu og rangfærslu
urn þennan fund, er hann kallar »ómerki-
legan«(!!). En að manntetrið skyldi eyða
svona miklu rúmi til að kreysta úr ser
óþverra um þennan sómerkilega fund«,
það virðist vera dáKið kynlegt. Hefði
hann verið svo »ómerkilegur«, eins og
hann vill telja lesendum sínum trú um,
hefði hann alls ekki átt að geta hans,
eða þá að eins með 2—3 línum. En með
þessum ósanninda austri kemur piltur upp
um sig í því, hversu afarþungt honum
hafi fallið gerðir þessa fundar og hve
ískyggilegan hann telur hann, sem löðrting
á allt valtýska fimbulfambið. Enda átti að
gera bragarbót, sem síðar mun vikið að.
Oss kemur ekki til hugar að rekja her
sundur allan ósannindavef málgagnsins um
fundinn, því að það er algerlega óþarft,
sakir þess að samvizkusemi Isafoldar er
svo alkunn og af því að svo mikill fjöldi
bæjarmanna var sjónar- og heyrnarvottur
að því sem á fundinum gerðist, enda
kveðursvo rammt að, að sumir fylgismenn(l)
málgagnsins hafa viðurkennt opinberlega,
að þeir blygðuðust sín fyrir skýrslu þess
um fundinn og hinar óskammfeilnu rang-
færslur þess1). Og er það raunar engin
nýlunda, því að málgagn þetta er komið
í svo almenna fyrirlitningu, að það eru
ekki nema allra svæsnustu Valtýingar, er
geta lesið það án viðbjóðs og undrtinar.
Önntir eins leiðarljós, eins og þetta val-
týska villuljós hefur verið á sfðustn árum,
er þjóðinni allri til ófarnaðar og ófrægðar.
Ummæli málgagnsins ttm Lárus sýsltt-
mann Bjarnason og framkomu hans á
fundinum, eru eins og við mátti búast úr
þeirri átt. Ritstj. málgagnsins er fæddur
með þeim ósköputn, að hann getur aldrei
unnt mótstöðumanni sínum sannmælis.
Hann verður ávallt að hafa endaskipti á
sannleikanum, þá er andstæðingur hans
á í hlut, og því frekar auðvitað, sem hon-
um er ver við manninn persónulega. Þetta
vita allir. Og þessvegna þarf Lártts sýslu-
maðttr ekki að kippa sér upp við, þótt
málgagnið sendi honum hnútur. Og því
síður getur ábyrgðarmaður þessa blaðs
tekiö til þess, þótt »vinsamlegum og lof-
1) Á líkan hátt fórust Jóni Ólafssyni orð
á fundinum 5. þ, m. og vissi allur þingheim-
ur, að þar var átt við „ísafold".
legum«(H) ummælum sé að honum beint 1
frá vini hans elskulegum, Isafoldar-Birni,
sem ávallt hefttr verið svo einstaklega rétt-
sýnn(!), sannorðttr(!) og sanngjarn(!) f garð á-
byrgðarmanns þessa blaðs, eins og dæmin
sýna. Vér þorttm óhræddir að skjóta því
undir dóm alls þorra fundarmanna, hvort
frásögn Isaf. um framkornu vora á fund-
inutn sé sannleikanum samkvæm eða
ekki. Og svo skal ekki frekar um þ a ð
atriði deilt.
F-tásögn blaðsins um, að Lárus sýslu-
maður hafi verið fenginn héðan vestan
tir Stykkishólmi til að halda hér fund, að
ferð hans hafi jafnvel verið kostuð af
bankastjóra(l) o. s. frv., er eins og allt
annað um þetta efni helber ósannindi
jafnsamvizkusamlegt, eins og öll skýrslan
um fundinn.
Meðal annars segir þessi virðulegi ábm.,
að fundarályktunin (sbr. síðasta Þjóðólf)
hafi verið fölsuð(l), miðhluti hennar aldr-
ei verið' borinn ttndir atkvæði, þrátt fyrir
það þótt fundarstjóri læsi upp alla tillög-
una 4—5 sinnum, og síðast ( tveirn hlut-
um til atkvæða, svo að fundarntenn gengu
ekki gruflandi að því sem þeir voru að
samþykkja. Eundargerðin er til sýnis, rit-
uð þar á fttndinu'm af hinum kosna fund-
arskrifara, og tillagan þar auðvitað orð-
rétt í heilu lagi, eins og hún var lesin
upp margsinnis, og birt í Þjóðólfi, sam-
þykkt ( tvennu lagi. Skyldi Isafoid vilja
telja hana ógilda, af því að henni var
skipt við atkvæðagreiðsluna?!
Illska ísafoldarritstjórans út af ályktun
þessari er svo sterk, að hann ætlar sér
meira að segja þá dttl að telja htigsunar-
leysingjutn trú um, að þeir kjósendttr, sem
hafi samþykkt hana hafi orðið t v í s ag a(!!),
með því að það sé mótsögn »að tjá sig
algerlega andvígan frumvarpi þvl, er sam-
þykkt var á síðasta þingt, en hins vegar
hlynntan ráðgjafabúsetu í Reykjavík«.
Mikla trú hlýtur ísafold að hafa á fávizku
og sljófskyggni lesenda sinna, ef hún hygg-
ur, að nokkur rnaðiir gleypi þessa fltigu.
Það skilur þó líklega hver heilvita maðttr,
að þá er lýst er yfir óþokka á valtýska
frumvarpinu, þá er e k k i verið að amast
gegn því, að raðgjafinn mæti á þingi, tali
og riti íslenzku, beri abyrgð á stjórnarat-
höfninni o. s. frv., því að þetta allt eigttm ]
vér að fá með stjórnarfrumvarpinu, held-
ur gegn aðalatriðinu — raðherra-
búsetunni í Höfn, þvf atriði, sem er
aðaikjarninn, aðalásteytingarsteinninn frá
sjónarmiði þeirra manna, sent vilja hið
gagnstæða, r a ð h e r r a b ú s e t u h é r
heima. Þetta skilur hvert barnið. Eitt
einasta dæmi er nægilegt til að sýna
heimsktt ísafoldar: Þá er t. d. heirna-
stjórnarmenn lýsa því yfir, að þeir séu
andvígir miðluninni frá i88g, þa dettur
engum í httg með þeirri yfirlýsingu að
amast við landstjórafyrirkomulagintl eða
heimastjórninni í því frumvarpi, heldur
við þvl aðalatriði, sem að þeirra áliti ger-
ir frttmvarpið óaðgengilegt, nfl. lagaaptur-
köllunarréttinum. — Það er víst enginn
kjósandi ( Reykjavík svo vitgrannur, að
hann sjái ekki, hvflíka dómadagsvitleysu
Isafold leyfir sér að bera á borð fyrir þá,
að eins til að reyna að draga fjöður yfir
niðurskiirð valtýskunnar á fttndinum 2.
þ. m. Gremjan svellttr í ntálgagninu yfir
því, að kjósetidur Reykjavíkur skyldu
ganga svona milli bols og höfuðs á bless-
uðttm króanum þess. En það verðttr ekki
aptur tekið. Og þó átti að reyna það,
átti að fá kjósendur til að gera »bragar-
bót« samþykkja aðra ályktun þvert ofan
í hina, 3 dögum síðar. En »þegar fara
á betur en vel, þá fer opt ver en illa«.
Endurnýjaðar hrakfarir.
Enn verrl útreiö.
Undir eins eptir fundinn á miðvikudag-
inn 2. þ. m., þá er valtýskan var dærnd
og léttvæg fundin, tóku Valtýingar ráð sín
saman til að hnekkja þessttm óskunda(!)
með nýum fttndi, og hugðtt nú að smala
saman liði sínu enn rækilegar en á fyrri
fttndinn, sendu jafnvel boð suður að
Bessastöðum eptir Skúla (hann kvað ekki
hafa viljað koma á fyrri fundinn eða
komst það ekki veðurs vegtia), því að
nú skyldi til skarar skríða ög umhverfa
með atkvæðamagni því. sem samþykkt
var á fyrri fitndinum. Svo var afráðið
að boða fundinn með örlitlum fyrirvara,
svo að heimastjórnarmenn fengju engan
pata af homtm fyr en svo sem 6—7
klukkustundum áður en fundurinn byrj-
aði. En á föstudagskveldið var samt far-
ið að kvisast, hvað í ráði væri, og hvern-
ig Valtýingar ætluðu að haga sér. Varð
þá séð við því, að þeir kæmu ekki fyrir-
ætlun sinni fram, enda fór svo, er á fund
var komið,',laugardagskveldið 5. þ. m., að
Valtýingar, þótt fjölmennt hefðu, treystust
ekki til að hreyfa sig eða hrófla við gerð-
um fundarins 3 dögum áðttr, svo að fttnd-
arboðandi (Jón Ólafsson) sneri því upp í
það að bjóða sig fram til þingmennsku
hér í bænum. Vildihannog fásaniþykkta
ályktun þá frá honum, er ekki var sam-
þykkt á fyrri fundinum (sbr. síðasta bl.
Þjóðólfs) en hann tók hana aptur og
var í þess stað samþ. svo látandi fttnd-
arályktun (frá Halldóri Jónssyni banka-
gjaldkera).
»Fttndttrinn skoraráþá menn,
er ætla að bjóða sig til þingsfyr-
i r kjördæm ið að birta stefnuskrá
sína. Samþ. með 42 atkv. gegn 1, en
fjöldi kjósenda greiddi ekki atkvæði.
Tryggvi Gunnarsson bankastjóri bauð
sig og fram til þingmennsku á fundi þess-
um, og síðan hefur Jón Jensson einniggert
það með auglýsingu á götuhornum. Var
hann þó á fundinum og tók þátt í um-
ræðunt, sem urðu alllangar og hnigu mest
að ýmsttm atriðum í stjórnarskrármálinu.
Attk þingmannaefnanna þriggja töluðu í
því máli Halldór Jónsson, Jón Jakobsson
og Sighvatur Árnason. Þá var tekið til
umræðu
bankamálið
og töluðu ( þv( Halldór Jónsson, Tr. Gunn-
arsson, Hannes Þorsteinsson, Jón Ólafs-
son, og samþykkt svolátandi tillaga (frá
Hannesi Þorsteinssyni).
sFundttrinn tjáir sig algerlega
mótfallinn því, að seðlaútgáfu-
réttur landsjóðs sé fenginnút-
1 e n d u m m ö n n u m í h e n d u r , o g
skorar hins vegar fastlega á
þingið og landstjórnina að auka
og efla landsbankann sem mest,
svo að hann geti fullnægt við-
skiptaþörf þjóðarinnar«.
Þetta samþykkt nteð 70 samhljóða
atkvæðum. Höfðu ýmsir Valtýingar
laumast burtu af fundinum um það leyti, er
bankamálið var tekið til umræðu, munu
hafa séð sitt óvænna að geta náðyfirtök-
um á fundinum, úr því sem kornið var.
Og varð því sfðari förin verri hinni fyrri,
enda eru forsprakkar þeirra ekki með hýrri
há, eptir allt þetta andstreymi í sömu
vikunni, þrátt fyrir afarmikla áreynslu,
afarmikil hlaup til undirbúntngs beggja
fundanna.
Óförunum í bankamáiinu reynir Isafold
að leyna nú slðast með þvf að segja, að
það hafi verið tekið fyrir um nóttina »ut-
an dagskrár og ftindarboðs«. En fundar-
stjóri (Sighv. Bjarnason) lýsti því ytir
rétt eptir að fundurinn hófst, að
bankamálið yrði tekið til umræðu
á eptir stj órnarskrármálinu. Val-
týingum var þvf mjög vel kunnugt um
þetta. En þeir treystu sér ekki til að
hafa nein áhrif á fundinn.
Það er nú sannarlega kominn tími til
þess, að Reykvíkingar, eins og aðrir lands-
menn, fari að losna undan þessari valtýsku
möru, sem hefur troðið þá síðan 1897,
enda væntum vér þess, að kosningarnar 1
vor bæði hér og annarstaðar taki til fulls
af skarið í þeim efnum, svo að þessum
valtýsku herrtim geti ekki lengur haldist
uppi að blekkja landslýðinn með æsinga-
prédikunum um afnám landsbankans og
yflrburði Hafnarstjórnar yfir heimastjórn.
Islenzka þjóðin fær ekki frið, ekki ró til
að sinna sínum nauðsynjamálum, fyr en
Hafnarstjórnarflokkurinn er brotinn svo
á bak aptur, að hann hefur engan mátt
til að gera neinn ógreiða lengur. Það
verða kjósendur að hafa hugfast og velja
því að eins þá menn á þing, er ekki
hafa flækst í neti Valtýsklíkunnar. Hér
verður að rísa svo öflug þjóðræknisleg
alda, er kaffæri þessa menn, sópi þeim
burt af hinu pólitiska sjónarsviði að
minnsta kosti nú um hrlð, svo að vér
fáum algerlega »hreint borð«, og getum
í ró og næði snúið oss að alvarlegum
umbótum ( landinu sjálfu, þá er yfirstjórn-
in er orðin hér búsett.
Stjórnmálafundur
2. apríl 1902.
Umrœðuágrip.
Málshefjandi Lárus H. Biarnason: Eins
og yður er kunnugt, háttv. tilheyrendur, er
ísland og Danmörk gagnólíkt. Þér þttrfið
ekki lengra fara en líta á kortið til þess
að sannfærast um það. — Um annað kvað
Matthías:
„Broshýra land,
fléttað af sólhýrum sundum
saumað með blómstrandi lttndum",
en hitt kallaði Bjarni Thorarensen: „Und-
arlegt sambland af frosti og fttna".
Mest er þó um það vert, hve þjóðir
þessara landa eru ólíkar, hversu þjóðerni
og siðir, saga og bókmenntir er sundurleitt.
Tungan er einnig næsta óllk og hagirnir
mjög misjafnir að atvinnuvegum og flest-
um lifnaðarháttum,— Þess vegna er ómögu-
legt að stjórna Islandi úr Kaupmannahöfn
svo í lagi sé. Það verður líkt og að stýra
skipi á rúmsjó, af manni sem er á þurru
landi, eða stjórna búi, sem eríöðrum lands-
fjórðungi eða smíða föt á rnenn í fjarlægð,
sem ekki hefði fengizt „mál“ af. — Þetta
hefur líka komið á daginn. Saga landa
þeirra, er lotið hafa Dönttm sannar það