Þjóðólfur - 09.05.1902, Blaðsíða 1

ÞJÓÐÓLFUR. Viðaukablað Jti 11
Viðaukablað við Þjóðölf
9. maí 1902.
„Saga“ E. Hjörleifssonar.
Nokkrar athugasemdlr.
í síðasta tölubl. Þjóðólfs var stuttlega
inirmstáritIingnokkurn,sem nefndurer »Til-
drög stjórnarbótarinnar« eptir Einar Hjör-
leifsson, og prentaður er á Akureyri. Svo
mikill fögnuður varð yfir ritling þessum í
herbúðum Hafnarstjórnarliðsins hér, að
það kvað hafa látið prenta hann upp 1
fjöldamörgum (um 1200) eintökum, og
»ísafold«, sem hnýtti 7—8 lýsingarorðum
um snilld höf., hverju aptan í annað, er
hún sá þennan fagnaðarboðskap, er nú
byrjuð að flytja þar að auki gómsætustu
glepsurnar úr honum, og kemur það sér
vel fyrir hana í harðréttinu, að geta fyllt
sig svona fyrirhafnarlaust með prentuðu
máli annarsstaðar frá, þá er sjálfur rit-
stjóri hennar er svo þróttvana og þuraus-
inn að öllum skynsamlegum hugsunurn,
að honum dettur ekkert nýtilegt í hug,
ekkert annað en einhver kraptlaus illinda-
kreistingur um sér meiri og betri menn, og
verðurþví að lifa á bónbjörgum hjáPétriog
Páli, hinum og þessum blekbullurum, til
að fylla sarpinn. Þessi ritgerð E. Hjör-
leifssonar var því eins og »manna«, send
af himnum ofan handa Isafold í eyðimörk-
inni og eymdarskapnum. Hún lifir því
vonandi á þessu himnabrauði fram yfir
kosningarnar, hvað sem þá verður til
bjargar.
Ritlingur E. H. er nálega 4 arkir að
stærð, svo að það liggur í hlutarins eðli,
að í stuttri blaðagrein er ekki unnt að
taka nema, nokkur atriði hans til íhugun-
ar. Til að sýna rækilega fram á, hve öf-
ug sagnaritun E. H. er, sýna, hvernig hann
gengur fram hjá þýingarmestu atriðunum
í baráttu síðustu ára, en fegrar og fægir
allt atferli Hafnarstjórnarflokksins, þyrfti
að rita sérstakan bækling á stærð við
hinn, en frá öðru og réttara, sann-
sögulegra sjónarmiði. Þá sæist
fyrst ljósast, hversu villandi, skæld og
skekkt frásögn E. H. er, og hversu óvið-
urkvæmilega hann dregur fjöður yfir allt,
er flokk hans verður til foráttu talið. Rit-
gerð hans er ekki annað en frámunalega
Einliliða varnarskjal
um það, hverjum íslenzka þjóðin eigi að
þakka breytingar þær, sem nú séu í vænd-
um á stjórnarfarinu. Hann segir á bls. 2,
að það liggi í hlntarins eðli, að hann geti
ekki gert nema þessa einu hlið tnálsins
að umtalsefni. Og hann hefur líka vand-
lega gætt þess, að taka ekki nerna »eina«
hlið frá þvf eina sjónarmiði, sem allar
landsmálaritgerðir hans hafa miðazt við
síðan hann kom hingað til lands, og komst
í tæri við ísafold 1895. Það er því eðli-
legt, að hann láti sögu sína byrja á því
ári, byrja á sjálfum sér. Það kemur ó-
tvíræðilega fram í ritlingnum, að hann
eignar sér afarmikinn þátt í hinum pólitisku
frægðarverkum, er sigurbraut(l) valtýska
flokksins sé stráð öll þessi ár síðan 1895.
Það er auðvitað enginn annar en hann
sjálfur og ísafold líklega, sem hann kallar
Stórskotalið sannleikans
(á bls. 2), þetta stórskotalið, sem loks
hafi brotið »ramlega múrgarða tortryggni
og ósanninda, er hlaðið hafi verið utan
um vitsmuni þjóðarinnar«. Ekki er nú
gorgeirinn lítill. Það má geta nærri, að
E. H. telur sig ekki óbreyttan liðsmann
eða »luktafant« í þessu einkennilega »ar-
tilleríi«. En ef eínhverjum kynni nú að
að koma til hugar, að fáir hafi starfað
betur að því, að reisa þessa smúrgarða
tortryggni og ósanninda«, en einmitt E. H.!
Síðasta sönnunin fyrir því er einmitt
þessi ritlingur hans, þar sem hann leggur
sig svo mjög í líma til að ala tortryggni
manna og ýmugust á heimastjórnarflokkn-
um, með þvf að hann hafi ávallt spyrnt
og vilji enn spyrna gegn allri stjórnarbót,
og að heimastjórnarmönnum ætti að vera
þungt fyrir brjósti, »ef þeir létu sér annt
um sóma sjálfra sín, lífs og liðinna« (bls.
57). Ef þetta er ekki að hlaða upp múr-
vegg tortryggni og ósanninda utan urn
heilbrigða skynsemi manna, er opin hafa
haft augun síðustu árin, þá vitum vér ekki
hvað það er. Hin skáldlega(!) samlíking
höf. um sstórskotalið sannleikans« á eink-
ar vel við í þessari pólitisku skáld- og
skröksögu, er hann hefur sett saman til
að þvo Valtý og flokk hans hvftan. En
sá þvottur dugar ekki til að leyna óhrein-
indunum frammi fyrir dómstóli sögunnar.
„Stjóruarbylting“.
Höf. byrjar sögu sína á því, að stjórn-
arbót sú, sem vér eigum í vændurn, sé
svo gagngerð, að hún sé »í eðli sínu hrein
og bein stjórnarbylting, »revólutión« og
meiri en nokkru sinni hafi orðið í einu
síðan daginn, er kristni var lögleidd.
Þetta er dálítið hæpin fullyrðing. Að
minnsta kosti er það allvafasamt, hvort
hún getur talizt nokkru meiri en breyt-
ing sú, er varð með stjórnarskránni 1874,
þá er þjóðin varð fjár síns ráðandi og
fékk hlutdeild í löggjafarvaldinu. Og vfst
er um það, að stjórnarbót sú, sem nú er
í vændum, mundi alls ekki hafa fengizt,
ef stjórnarskráin frá 1874 væri ekki á und-
an gengin, og hyggjum vér því nær sanni, að
kalla hana smiðshöggið á stjórnarskrá vora.
En sú staðhæfing höf. nær engri átt, að
jafnmikil bylting hafi aldrei nokkru sinni
í einu örðið á stjómarhögum nokkurrar
þjóðar »án ófriðar og vopnaviðskipta«.
Þetta er fjarstæða, sem annaðhvort er
sprottin af sögulegri fátræði eða algerðu
hugsunarleysi. Hvað segir E. H. þá um
stjórnarbreytingu Noregs 1814 eða stjórn-
lagabreyting Dana 1848, svo að vér að
eins tökum ný dæmi úr sögu Norðurlanda?
Hins vegar dettur osísfzt af öllu í hug,
að gera lítið úr þeirri stjórnarbót, sem nú
er í vændum, því fer harla fjarri. En
staðlausar öfgar hafa ekkert að þýða.
Þing-ið 185)5. Umskiptingurinn 1897.
Um þingið 1895 verður höf. harla skraf-
drjúgt, og hælir mjög þeim þingmönnum, er
þá blésu mest til undanhalds í stjórnarbar-
áttu vorri, en atyrðir Benedikt heitinn
Sveinsson, af því að hann skildi þaðrétt,
að sú leið, sem þingið tók þá, var ékkert
annað en »pólitisk capitulation«, að vísu
nokkuð afsakanleg gagnvart þráfaldri neit-
un stjórnarinnar, en öldungis óvænleg til
nokkurra viðunanlegra endurbóta, og því
í rauninni ekki annað en vægilega orðað-
ur dauðadómur yfir stjórnfrelsisbaráttu
fyrri ára. Heldur en að skera málið niður
umsvifalaust, hálshöggva það, ef svo mætti
segja, þótti meiri hluta þingmanna við-
kunnanlegra að stytta því aldur með svefn-
meðali. Það var pólitiskt svefnþorn, sem
málinu var stungið 1895. Og þá kom
tækifærið fyrir Valtý. Þá gat hann farið
að fiska í grugguga vatninu. Þá kom val-
týskan fram á sjónarsviðið, ekki svo að
skilja, að hann vekti upp málið, heldur
var það óþekkjanlegur umskipt-
ingur, sem hann leiddi fram í birtuna
1897. Og þennan umskipting hafa sann-
ir sjálfstjórnarvinir f landinu sfðan verið að
dubba upp, prýða og laga, strjúka af honum
hvert fingrafar Valtýs og hans flokks, og
með afarmikilli áreynslu tekizt loks að
gera óskapnað þennan óþekkjanlegan frá
því, sem hann var upphaflegá, svo að hann
gæti orðið mönnum sýnandi. En það
hefur ekki orðið fyrirhafnarlaust.
Hér skal ekki vikið að afskiptum þings-
ins 1895 af Skúlamálinu, það var orðið
að æsingamáli, sem dregið hefur dilk á
eptir sér, því að af landshöfðingjahatri,
er varð sama sem hatur gegn hinum
innlenda valdavfsi vorum, leiddi valtýsk-
una 1897 og fylgi svo marga þingmanna
við hana, ekki að eins Skúla Thoroddsens
sjálfs, heldur margra annara. Það er því
ekki svo skakkt athugað hjá E. H., og
eitt af hinu örfáa, sem er rétt hermt hjá
höf., er hann setur þá landshöfðingja og
Valtý upp til samanburðar hvorn á móti
öðrum eptir þing 1895, sýnir fram á nokk-
urs konar kapphlaup milli þeirra, og hvern-
ig landshöfðingi hafi orðið þar undir fyrir
Valtý. En höf. hefur gengið þegjandi
fram hjá »gula sneplinum», er fylgdi laun-
ungarbréfinu sæla til sumra þingmanna.
Hvers vegna skýrir E. H. ekki frá efni
hans? Hann er þó ekki ómerkilegur til
að skilja afstöðu Valtýs gegn innlenda
valdinu, þegar hann hefur krossferð sína
gegn þvf. Höf. hefur sjálfsagt óviljandi
slysast til að gera nokkuð mikið úr lands-
höfðingjaóvild þingsins 1895. Auðvitað
gerir hann það til að leggja áherzlu á,
hve þetta innlenda vald hafi verið orðið
illa þokkað og óhafandi, en varar sig ekki
á þvl, að hann heldur þar á tvfeggjuðu
sverði, sem snýr annari egginni að hon-
um sjálfum og hans flokk, varar sig ekki
á því, að hver meðalgreindur lesandi les
það á milli lfnanna, að Valtýr og hans
flokkur hefur hafið baráttuna fyrir Hafn-
arstjórn eptir 1895, til að ná valdinu
úr höndum landshöfðingja hér
búsettum, og f h e n d ur r á ð g j a f a,
er búsettur skyldi 1 Höfn, með
öðrum orðum: brjóta niður þenn-
an eina innlenda valdavísi hér
á landi, og flytja hann með öllu
úr landinu til Hafnar'). Þetta hefur
E. H. tekizt allvel að færa sönnur á, þótt
hann hafi sjálfsagt ekki gert það viljandi,
jafnmikla fjöður, sem hann dregur yfir
1) Langhlægilegasta dellan ogheimskasta
ersávísvitandi rógur Hafnarstjórnarblaðanna,
að mótspyrnan gegn valtýskunni sé ekkert
annað en persónulegt fylgi og sleikjuskapur
við núverandi landshöf ðinga(ll) og eitthvert
voðalegt skrifstofuvald(l) á bak við hann.
Allt á að snúast um persónu M. Stephensens,
er á að vera fjandsamlegur allri stjórnarbót,
til þess að lafa sem lengst í völdum o. s. frv.
Og af því að þjóðhollir menn hafa ekkivilj-
að láta drepa hinn eina innlenda valdavísi,
er vér hö/ðum, — án alls tillits til hver
skipaði landshöfðingjaembættið, —eins og
Valtýr vildi, þá hafa þeir allir verið kallaðir
„skriðdýrafans" M. Stephensen’s og öðrum
heimskulegum svívirðingarnöfnum. Svona
löguðum rógi trúir auðvitað engin óbrjálað-
ur maður. Hann er of heimskulegur til þess.
allt, er Valtý geti til áfellis verið. Þess
vegna er »guli snepillinn« hvergi nefndur
og ekki heldur
,,Eimreiðar“-greinin fræga,
er birtist 1899, þá er Valtýr þóttist sann-
færður um, að hann gæti boðið löndum
sínum allt, og væri viss um sigurinn á
þingi 1899. Menn muna vfst eptirkenn-
ingu doktorsins um gildi grundvallarlag-
anna dönsku hér á landi, og hversu kank-
vís hann var yfir því, að Islendingar gætu
haldið 25 ára innlimunarafmæli sitt í Dan-
mörk 1899. Þá ætlaðist hann nfl til, að
kórónan væri sett á, valtýskan samþykkt.
Þessi dæmalausa Eimreiðargrein gekk þó
svo langt í ófrelsis- og innlimunaráttina,
í svo röngum skilningi á stöðu Islands í
ríkinu, að suma fylgismenn hans jafnvel
óaði við, og það lá nærri, að hann væri
sviptur flokksforustunni, því að jafnfárán-
legar kenningar, sem þessi grein flutti,
höfðu aldrei heyrzt fyr af vörum íslenzks
manns. Af þvf að grein þessi hefur áður
verið krufin rækilega til mergjar, bæði af
Ben. heit. Sveinssyni (»Um valtýskuna«) og
í ritlingnum »Laumuspilið«, verður ekki
minnst frekar á hana hér. En hvers vegna
gengur hr. E. H. öldungis fram hjá henni ?
Hún er þó ekki svo ómerkilegt atriði til
að fá réttan skilning á afstöðu foringjans
f þessari stjórnarbaráttu vorri. En það
er skiljanlegt, að E. H. vilji helzt þegja
um hana. Það gæti orðið dálítið erfitt
fyrir hann að flétta úr henni einn sigur-
sveiginn um enni Valtýsl!
Ríkisráðssetan.
E. H. er ákaflega drjúgur yfir því, að
»Corpus juris = hann sjálfur(?) 1 ísafold
1897 hafi kveðið niður »ríkisráðsgrýluna«,
er hann svo nefnir og lætur mikið yfir
því, hversu * þetta »júridiska« höfuð hafi
skýrt fyrir almenningi, hvernig afgreiðsla
mála færi fram 1 ríkisráðinu. Sumir kunna
nú að efast um, hve gerkunnugur E. H.
muni geta verið þessu efni, að minnsta
kosti mundi honum ekki hafa veitt af að
tilgreina einhvern heimildarmann, því að
naumast mun hann fæddur með þeirri
þekkingu, er til þess útheimtist, að skýra
þetta efni, svo að áreiðanlegt sé. Sann-
leikurjnn er sá, að þetta »júridiska« höf-
uð 1 ísafold frá i897,hefur ekkert stuðl-
að að því, að kveða niður hina fornu
kröfu um lausn sérmála vorra úr ríkisráð-
inu. Vér höfum tekið það skýrt fram
fyrir skömmu í svari gegn P. Br. amtm.,
sem einnig var með þessa sömu bábilju um
afrek C.J. og Isaf. í þessu efni, aðástæðan
fyrir því, að kröfu þeirri er ekki nú hald-
ið á lopti, er ekki sú, að menn telji hana
þýðingarlausa eða engu máli skipta, held-
ur blátt áfram það, að mönnum þykir
viðurhlutamikið og alls ekki gerlegt að
koma ef til vill í veg fyrir stjórnarbót. þá,
sem nú er í boði, með því að halda fast
á þessari kröfu. Sé um þetta tvennt að
velja er auðsætt, að hið minna verður að
þoka fyrir hinu meira. En með því er
kröfunni alls ekki sleppt, heldur látin liggja
í þagnargildi, Það má hver sem vill kalla
það »lögfestingu« á hinum innlenda ráð-
gjafa vorum í ríkisráðinu, enn verri og
hættulegri en eptir frv. Valtýs 1897. Þá
»innlimun« og »lögfestingu« mun lítt
þurfa að óttast, er vér höfutn fengið
hér óháðan, innlendan ráðgjafa.
Þeir, sem vilja ónýta alla þá stjórnarbót,
sem nú er í vændum og heimastjórnar-
flokkurinn hefur barizt fyrir, geta haft sér
til skemmtunar að leggja alla áherzluna
á þetta atriði. Ummæli vor um þetta
efni á þingi næstl. sumar (sbr. Alþt. B.
57—58. d.) standa enn óbreytt og óhögg-
uð, enda viðurkenndi ísafold(H), að sá
skilningur væri réttur.