Þjóðólfur - 06.06.1902, Blaðsíða 2

90
hans að íslenzkri ,línu‘ yfir Hjaltland og
Færeyjar til Reykjavíkur. Með því, að
fyrirtækið að Stóra-Norður-Málsíma-Félag-
ið leggi þráðinn virðist enn veraí ómæli-
legri fjærð, er svo að sjá, sem símalaus
málskeyti hafi hér fundið þann veg til
verklegrar notkunar, er beztur verði á-
kosinn. Herra Marconi gerði ser mjög
títt um málið, og sagði, að þegar tilraun-
um sínum á Atlantshafi lyki, með útgöngu
júnímánaðar, kynni hann að fá tlma til,
að skipta sér af sambandinu við Island;
hafði hann enga ástæðu til að efast, að
því yrði fengin verkleg framkvæmd, er
staðafjærðir væru miklum mun skemmri,
en þær er hann hefði þegar sigrazt á. Eg
hygg það vel fallið, ef almannaálit á Is-
landi léti til sín taka um stuðning þessa
fyrirtækis, og mundi Stóra-Norður-Félag-
ið líklega verða fúst til, að annast um
framkvæmdina í sameiningu við hr. Marc-
onis félag. Mig undrar hvort þér mund-
uð ekki geta, með aðstoð vina yðar á Is-
landi, stutt að því, að menn nú krefðust
að fá þessu framgengt«.
Yðar, o. s. frv.
F. Bille.
*
* *
Efni bréfs þessa, sem er nákvæmlega
þýtt ‘úr ensku, og eg hef leyfi höfundar-
ins til að birta á prenti, lýsir sér sjálft.
Það er auðvitaðurhlutur, að sendiherr-
ann gaf Marconi áreiðanlega skýrslu um
staðfjærðirnar, sem um er að ræða, frá
Hjaltlandi til Færeyja og þaðan til Is-
lands. Og hitt mun mega telja alsendis
efalaust, að Marconi segi það satt, að
hann hafi þegar flutt hin þráðlausu skeyti
sín yfir fjærðir, enn lengri en þær, er á
vegi verða frá Hjaltlandi til íslands, Má
því telja það víst, að staðfjærðirnar e i n -
a r eru því eigi til fyrirstöðu, að þráð-
laust hraðskeytasamband komist á milli
Islands og útlanda.
Nú, með því að þetta er eitt af mestu
áhugamálum Islendinga, — enda hyggur
enginn maður högum að því, hve þjóð-
farsællegt slfkt samband við önnur lönd
yrði, — þá virðist eigi við það hikandi
af Islendinga hálfu, að taka fyrsta stigið
í málinu, sem mér virðist ætti að vera
það, að knýja á stjórn Dana um, að fá
Marconi til að gera ítarlegar rannsóknir
um hraðskeyta-sendingar sínar milli Fær-
éyja og Islands, að vetrartíma sér í lagi,
þá er lopt á landina virðist þrungnara
rafurmagni en endra nær. Skyldi Island
bjóðast til að greiða, að sínum hluta,
gegn Danmörku, kostnaðinn af slíkum
rannsóknum, ef Marconi félagið ekki bæri
hann sjálft. Það sem á ríður er þetta, að
tá áreiðanlega vissu fyrir því, að þráð-
laus skeyti geti gengið, öllum tímum árs
milli Islands og Færeyja. Þegar sú vissa
er tengin, þá er sá grundvöllur lagður,
sem allar fremri framkvæmdir standa á.
En þessa vissu, skyldu Islendingar sækja
með kappi að íá, sem allra fyrst.
Sendiherra Bille segir í bréfi til mfn frá
9. maí: »Það er von mín Og trú, að ís-
land eigi betri daga í vændum, undir
hinu nýja stjórnarfyrirkomulagi, er örva
mun ávaxtarsama framtakssemi í allsherj-
armálefnum landsins«. Læt eg þessa hér
getið, svo menn sjái, hvernig þessi danski
vinur vor lítur á afstöðu íslands við líð-
andi tfma.
Löghlýðni yfipvalda
og undirgefinna.
Leiðrétting.
»Isafold« hefur enn einu sinni minnst
mín. 12. þ. m. flytur hún 3 dálka
ritstjórnargreín, er hún kallar : »Löghlýðni
yfirvalda og undirgefinna*.
Grein þessi lýsir ofmikilli fáfræði eða
oflítilli orðvendni eða hvorttveggju. Því
leiðrétti eg nú helztu firrurnar.
Það er fundið að því í greininni, að
eg hafi boðið manni, sem amtmaður hafði
skipað að höfða sakamál á móti, að koma
á sýsluskrifstofuna »til frekari yfirheyrslu«.
Það er látið í veðri vaka, að eg hafi ekki
haft heimild til þess að yfirheyra mann-
inn frekara, úr því að amtmaður hafði
fyrirskipað málshöfðun, og það er sagt
fullum fetum, að eg hafi brotið lög á
manninum með því að skipa honum að
koma til mín.
Hvorugt nær nokkurri átt.
Það er á valdi rannsóknardómarans,
að halda áfram eða hætta upptekinni
rannsókn. Amtmaður hefur ekkert at-
kvæði um það. Það er sitt hvað dóms-
vald og umboðsvald. Til frekari árétt-
ingar get eg bent Isafold á 1. gr. í til-
skipun 13. okt 1819 um breytingu á rétt-
arfarinu í opinberum málum og 15. gr.
í tilsk. 24. jan. 1838 um misgerningamál,
sjá Lagasafn handa alþýðu I. bls. 200, 5.
línu að neðan og bls. 292, 13. 1. a. n.
Annars var frekari yfirheyrsla hér nauð-
synleg þegar afþeirri ástæðu, að í
prófunum síðastliðið haust varð mannin-
um ekki tilkynnt, að sakamál yrði höfðað
á móti honum, vegna þess, að málshöfð-
unarskipunin kom ekki fyr en eptir nýjár.
Hitt er jafnfjarstætt, að það sé lögleysa
að sækja sakborinn mann, er ekki vill
mæta góðlátlega til yfirheyrslu. Það ligg-
ur þvert á móti í hlutarins eðli. að svo
framarlega sem öll lögreglustjórn á ekki
að verða að engu, verður að beita valdi
þar sem réttmæt tilmæli eru höfð að engu,
enda er þetta og sagt svart á hvítu í
löggjöf vorri. I kansellíbréfi, dags. 3. maí
1800, sem Isafold getur fundið í Laga-
safni h. alþ. I. bls. 166, 3. línu að ofan
er sagt: »við slík próf (próf í sakamál-
um) hafi einnig dómarinn vald til að láta
sækja þá menn og færa til prófs og yfir-
heyrslu með valdi, er kallaðir hafa verið
fyrir réttinn til yfirheyrslu . . . ef þeir
mæta eigi, og hafa þó eigi lögleg forfölk,
enda hef eg gert ráðstöfun til, að skjól-
stæðingur Isafoldar verði fluttur hingað
valdflutningi, og vænti han^ nú á hverri
stundu. Það gilda engar varnarþingsregl-
ur við próf yfir sakbornum manni, og
því verða varnarþingsreglur þar ekki
brotnar. — Það get eg og sagt Isafóld,
að í saka m á 1 u m gilda aðrar varnarþings-
reglur en í einkamálum. I einkamálum
ráða hreppatakmörkin, en í sakamálum
sýslutakmörkin. Það geta lögfróðir menn
séð í danska textanum að konungsbréfi
16. febr. 1787, sjá Lovsamling for Island
v., bls. 365—6.
Það er sagt, að eg hafi beitt þeirri
»einu« aðferð til að finna þann seka, að
þýfga hreppstjóra (skjólstæðingur Isafold-
ar er hreppstjóri). Það er sagt, að.»ekki
hafi framkomið neinar hinar minnstu llk-
ttr« móti manninum, og það er gefið í
skyn, að eg hafi dregið málið um of. En
það er allt á sömu bókina lært. Ekkert
af þessu er heldur satt.
Vitanlega var hreppstjóri, maðurinn, sem
grunaður var um glæpinn, yfirheyrður, en
auk hans voru 3 menn leiddir sem vitni,
einu mennirnir, sem nokkuð gátu borið.
Séra Helgi Árnason, Hellnaprestur, sór
upp á hreppstjóra, að skjalið hefði farið
ófalsað í hans hendur, og hreppstjóri kann-
aðist við, að skjalið hefði upp fráþvíekki
komið í nokkurs manns hendur annars
en sínar. Mér þykir Isafold gera lítið úr
vini sínum, prestinum, að kalla þetta »ekki
neinar hinar minnstu líkur«.
Sakamálsskipunin barst mér í janúar og
eg hafði leyfi amtmanns, að vísu munn-
legt, til að fresta öllum 3 verðlagsskýrslu-
málunum til manntalsþinga, en gerði þó
í byrjun marzmánaðar ráðstöfun til að
halda málunum áfram.
Loks vekur Isafold aptur upp gamla
drauginn, kjörfundarsöguna 1900 og hús-
sölusöguna 1896, en þar er líka öllu um-
hverft.
Það er sagt, að Einar Hjörleifsson hafi
»að eins« fengið »lítílsháttar sekt«. Sann-
leikurinn er sá, að hann fékk óvanalega
háa sekt eptir íslenzkum mælikvarða, hann
fékk 60 kr. En auk þess voru öll þau
orð, sem eg hafði átalið, dæmd dauð og
marklaus og maðurinn látinn borga mér
málskostnað. Það er ekki hægt að vinna
meiðyrðamál öðruvísi.
Það er sagt, að mér hafi verið neitað
um gjafsókn til að áfrýja málinu, af því
að veitingarvaldið muni hafa séð fyrir, að
eg mundi tapa því í yfirdómi. Eg fékk
gjafsóknina 16. ágúst 1901, en hef dregið
til þessa að áfrýja til þess að vita, hvað
Einar gerði. Hví hefur Isafold ekkilátið
Einar áfrýja dóminum, úr því, að vlst
kvað vera, að yfirdómararnir hefðu sýkn-
að hann ? Mundi það vera af hlífð við
mig?
Það er sagt, að það hafi verið ein af
þyngstu sakargiptunum »í hinni umstefndu
grein«, kjörfundargreininni, að eg hafi átt
að hafa viljað hafa 1000 kr. af búi nokkru.
Það er líka ósatt. Það níð bar Einar
ekki fram fyr en eptir, að eg hafði stefnt
honum.
Það er látið drýgindalega yfir því, að
eg muni vera hættur yið að lögsækja
Einar út afhússölusögunni, eins og egþó
hafði auglýst, en það er of snemmt. Bæj-
arfógetinn á Akureyri er einmitt nú, að
lesa þá »leksíu« upp með Einari. Isafold
fær vonandi bráðum að heyra, hvernig
því máli lýkur.
Getur og verið, að eg biðji bæjarfóget-
ann í Reykjavík, að fara yfir neðstu máls-
greinina í 2. dálki nýjustu ísafoldar-grein-
arinnar, ef við kynnum að hittast í sum-
ar, eg og ritstjóri Isafoldar.
Það er margt fleira mishermt í grein-
inni. Hún gerir þannig fyrra bréf mitt
til hreppstjóra að »skjali« í upphafi seinna
bréfsins, en eg nenni ekki að eltast við
það allt, enda er það ómerkilegt.
Eg krefst þess, samkvæmt 11. gr. í
prentfrelsistilskipuninni frá 9. maí 1855,
að útgefandi »ísafoldar« birti þessa leið-
réttingu í 1. eða 2. tölublaði.
Stykkishólmi 26. maí 1902.
Lárus H. Bjarnason.
*• *
*
Ár 1902 fimmtudaginn 29. maímánað-
ar höfum við undirskrifaðir eiðsvarnir
stefnuvottar í Reykjavík, afhent samskon-
ar skjal og þetta er, ritstjóra Bimi Jónssyni
persónulega á skrifstofu hans hér í bæn-
um. Þetta vottum við samkvæmt stefnu-
vottaeiði okkar, með nöfnum okkar og
innsiglpm.
Þ. Björnsson. Sig. Pétnrsson.
Gjald 1 króna. Borgað. S. P., Þ. B.
Kjörfundur Árnesinga
var haldinn á Selfossi (Tryggvaskála við
Ölfusárbrú) 2. þ. m., eins og getið erum
fyr hér í blaðinu. Var dumbungsþoka og
regn að morgni, en birti upp undir há-
degið, rétt áður en kjörfundurinn var
settur, og var hið ágætasta veður allan
daginn. Þá er leið að fundartíma, fóru
hóparnir að koma úr ýmsum áttum að
brúnni, og var brátt auðséð, að samkom-
an mundi tjölmenn verða, enda varð sú
raunin á, að kjörfundur í Árnessýslu hef-
ur aldrei verið sóttur af jafnmiklu kappi
sem nú, því að auk 332 kjósenda, er at-
kvæði greiddu (í hitteðfyrra voru þeir 273),
kom þar margt manna, er ekki hafði at-
kvæðisrétt, þar á meðal kvennfólk úr
grenndinni og verzlunarþjónar af Eyrar-
bakka og Stokkseyri, ér sendir voru af
húsbændum sínum til að hjálpa þeim til
að ná nýjum atkvæðum handa valtýsku
kandídötunum, enda gengu sumir þessara
sendla ötullega fram í því, hýrir af »lífs-
ins vatni« sumir hverjir, þá er á leið dag-
inn. Hins vegar voru aðrir verzlunar-
menn, er grunaðir voru um fylgi við heima-
stjórnarkandídatana »kyrsettir« og látnir
gæta búðanna, þótt verzlunararðurinn ept-
ir þann dag muni naumast hafa orðið
harla mikill. Ennfremur sóttu kjörfund-
inn allmargir búandi menn, er atkvæðis-
rétt höfðu, en stóðu ekki á kjörskrá, og
var því vísað frá kosningu. Flestir þess-
ara manna voru úr heimastjórnarflokkn-
um. Voru margir allgramir yfir þessu
sem von var. En því er ver og miður,
að margir gæta þess ekki í tíma, hvort
þeir standa á kjörskrá eða ekki og trúa
þeim, sem semja þær til að gera það
samvizkusamlega. En það vill verða mis-
brestasamt, annaðhvort af fljótfærni eða
jafnvel hlutdrægni, er stundum hefur þótt
bóla á í því efni.
Alls mun um 400 manns hafa verið á
kjörfundinum, þá er flest var.
Eins og lög gera ráð fyrir, tóku þing-
mannaefnin til máls eptir stafrofsröð.
Var svo að heyra á Eggert bónda, að
hann væri samþykkur heimastjórnarmönn-
um, bæði 1 stjórnarskrármálinu og banka-
málinu, en ekki var hann krafinn sagna.
um fyrri afstöðu sína í þeim málum. Séra
Ólafur hélt alllanga og mjög andlega (en
ekki að því skapi andríka) prédikun um
friðinn, þetta einkunnarorð allra Hafn-
arstjórnarm. Nú er friðurinn efst á baugi,
en hánn var það ekki í fyrra sumar hjá
þeim, þá er heimastjómarmenn buðúhin-
um þau friðarboð, er þeir þá hefðu
átt að ganga að. Datt mörgum í hugr
er þeir heyrðu þessa friðarprédikun séra
Ólafs á kjörfundinum nú, að honum hefði
verið sæmra, að stuðla til friðarins í fyrra,
þá er það var á hans valdi, því að það
þurfti ekki nema eitt einasta atkvæði úr
Hafnarstjórnarflokknum til þess að fáþann
flokk til að ganga að friðarboðinu. En
séra Ólafur gleymdi einhvernveginn frið-
arkenningunni þá, þótt prestur væri. Það
hefðu miklar æsingar og órói sparast við
það, ef einhver friðarvinur(I) úr Hafnar-
stjórnarflokknum á síðasta þingi, hefði
haft þrek eða vilja til að skerast úr leik
og semja friðinn.
Annars skal þess getið, að allar ræður
á kjörfundi þessum vöru lausar við per-
sónuleg hnífilyrði og allhógværar- En þá
er þingmannaefnin höfðu talað, fór upp-
gjafapresturinn frá Austurey (séra St. Step-
hensen) að hreyta úr sér ónotum til á-
byrgðarmanns þessa blaðs, fyrir það, að
hann vildi afnema amtsráðin(!l), og virtist
klerkur telja þau mjög nauðsynlega stofn-
un. Var þessi þvættitugga hans, er fáir
heyrðu nema þeir sem næst stóðu, hrak-
in af þingmannsefninu, svo að prestur
stóð uppi sem þvara, er skorað var á
hann að koma með einhverjar réttmætar
aðfinningar við framkomu þessa frambjóð-
anda á síðasta þingi. Varð þá klerkur
til athlægis fyrir frumhlaup sitt og klapp-
aði þingheimur að úrræðaleysi hans. Lauk
við það ræðunum. Var þá gengið til
kosninga að lítilli stundu liðinni. Stóð
hún yfir um 4'/2 klukkutíma, og var athöfn-
in öll úti kl. 7.
Úrslitin urðu þau á fundi þessum eins og
annarstaðar er getið um hér í blaðinu,
að herhlaup Valtýinga til að hrinda á-
byrgðarmanni þessa blaðs frá kosningu
mistókst algerlega, og var þó ekkert til
sparað af þeirra hálfu, til að koma þess-
um versta óvin Isafoldar og Valtýsklík-
unnar á kné, enda var öllu áhlaupinu að
honum beitt, en séra Ólafur átti að skipa
sæti hans, og það látið ráðast, hvor þeirra
Pétur eða Eggert næðu kosningu með hon-
um, því að það þótti ekki svo afarmiklu máli
skipta, úr þ ví að þeir treystust ekki ti 1 að vinna
bæði sætin. Voru Valtýingar þar í sýslu
og Isafoldarklíkan fáliðaða hér í bænum
orðin svo sannfærð um, að þetta tækist,
að vonbrigðin í því að missa prestinn af
seilinni og koma ekki höfuðfjanda þeirra
frá, munu hafa fallið því liði harla þungt.
Er sagt, að vinur Björn hafi verið nokk-
uð »þunnur« og slæptur til sálar og líkama,
síðan þau úrslit urðu kunn. En hann
þarf ekki að naga sig í handarbökin fyr-
ir það, að hann hafi legið 'á liði sínu, til
að ná heppilegri(l) úrslitum eða ásaka
samverkamenn sína f Árnessýslu: sýslu-
mann, kaupmannalýðinn á Eyrarbakka
og Stokkseyri, Biskupstungnaprestinn, Stóra-
núpskapelláninn o. fl. burgeisa fyrir, að
þeir hafi ekki gert allt sem í þeirra valdi
stóð til að spyrna vini(l) hans burtu.
Nei, þeir gátu sannarlega ekki meira að