Þjóðólfur - 24.06.1904, Blaðsíða 1

56. árg.
Reykjavík, föstudaginn 24. júní 1904.
Þjóðhátíd
verður haldin á Landakotstúninu eins og
að"undanförnu 2. ágúst 1904.
Nánara auglýst síðar.
í aðalnefnd þjóðhátíðarinnar.
Reykjavík 22. júní 1904.
Kristján Þorgrímsson. Indriði Einarsson.
Hannes Hafliðason. Pétur Jónsson.
Onðmundur Jakobsson.
Útlendar fréttir.
--o--
Kaupmannahöfn 13. júní.
Austræni ófriðurinn. Um nokkra hrið
hafa menn ekki vitað, hvað liði Kuro-
ki’s, er hafði aðalstöð sína í Feng-hu-
ang-sjeng, hefur liðið. En nú er það
frétt, að hann hefur sent lið bæði í norð-
ur og vestur þaðan og Rússar þoka und-
an. 7. þ. m. tóku Japanar bæinn Saimaki
(fyrir norðan Feng-huang-sjeng) og h. 8.
bæinn Sjú-jen (fyrir vestan F.). Um
þessar viðureignir eru skýrslur komnar,
bæði frá Kuropatkin og Japönum. I Sjú-
jen var 4000 manns af rússnesku riddara-
liði, er varð að hörfa burtu eptir 6 klukku-
stunda bardaga. Manntjón varð þó ekki
mikið í orustu þessari. Rússar misstu 20
mannSj en Japanar 40. í orustunni við
Saimaki misstu Rússar um 100 manns, en
Japanar um 30.
Um orustunavið Kintsjá erunúkomn-
ar greinilegar skýrslur frá Japönum. Mann-
tjónið hefur verið meira á hlið Japana, sem
heldur er ekki að furða, því að þeir áttu
ver aðstöðu, þar sem Rússar höfðu öflugt
vígi þvert yfir eiðið með fjölda af fall-
byssum, en Japana vantaði umsáturvélai^
og skotlið þeirra og nokkur herskip, sem
lágu í Kintsjárflóanum gátu lítið hamlað
upp á móti stórskotahríð Rússa. Japanska
fótgönguliðið æddi því alveg óvarið gegn
kúluregnintt og otaði byssustingjunum. í
fyrstu atrennunni féll líka hver maður, en
aðrir komu á eptir og stikluðu yfir lfk fé-
laga sinna, er lágu í stórum valköstum og
mynduðu að lokum jafnvel hlé fyrir skot-
“m Rússa. Níu sinnum gerði fótgöngu-
liðið áhlaup, þangað til því loks tókst kl.
7 um kveldið eptir 16 stunda bardaga að
komast yfir á meginstöðvar Rússa á hæð-
inni Nansjan fyrir sunnan bæinn, og
varð þar hin ákafasta höggorusta, unz Rúss-
ar urðu.að víkja fyrir ofureflinu.
Eptir skýrslu Japana var manntjón þeirra:
33 foringjar og 749 liðsmenn féilu, en 100
foringjar og 3445 liðsmenn særðust. Rúss-
ar hafa skýrt frá, að þeir hafi misst 30
menn fallna og 800 sára, en það kemur
ekki vel heim við það, sem Japanar segja,
því að þeir segjast hafa fundið yfir 500
rússnesk lfk á vígvellinum eptir bardagann
og er það miklu sennilegra.
Eins og áður er getið héldu Rússar svo
suður til Port Arthur og eyddu landið á
leið sinni til þess að tefja sem mest för
Japana. Japanar hafa aðalstöð sína þar
syðra fyrst um sinn í Dalni, hafa þeir ver-
ið að veiða upp sprengihylki, sem Rússar
hafa stráð um sjóinn þar úti fyrir, og setja
þar svo ef til vill lið á land, þá er inn-
siglingin er orðin örugg.
Rússar munu nú staðráðnir í, að sleppa
ekki Port Arthur fyr en í fulla hnefana.
Kuropatkin hefur sent lið suður eptir Ljao-
tungskaganum undir forustu Stackel-
bergs hershöfðingja. I fyrstu fréttist, að
herráð í Pétursborg undir forustu keisara
hefði ákvarðað, að senda lið þetta til þess
að bjarga Port Arthur og væri það gert
gegn vilja Kuropatkins, en síðar hefur fregn
þessi verið borin til baka og mun þá til-
gangurinn með liðsendingu þessari vera
sá, að koma í opna skjöldu á liði Okús og
tálma því, að það nái saman við lið Kuro-
ki’s í Mandsjúríinu. Nokkrar orustur hafa
orðið á Ljaotungskaganum um mánaða-
mótin síðustu, en ekki stórvægilegar, við
Li kuon-tun, Wa-fang-tien og Tafangu.
Óljósar fregnir hafa borizt um, að Jap-
anar hafi átt vopnaviðskipti við Rússa
skammt frá Port Arthur 5. þ. m. og
næstu daga þar á eptir, og flotinn jafn-
framt gert árás á bæinn. Japanar hafa
alls ekki getið þessa ennþá, en Rússar
þykjast hafa unnið mikinn sigur. Hafa
þeir þær fregnir eptir kínverskum flótta-
mönnum. Þeir segja, að Japanar hafi misst
3500 manns, Vladivostokflotinn hafi sam-
einazt flotanum í Port Arthur og hafi þeir
eyðilagt 4 herskip fyrir Japönum. Yfirleitt
er saga þeirra ákaflega ósennileg og
ómögulegt að reiða sig á hana, en þó
kann sá fótur að vera fyrir henni, að ein-
hver viðureign hafi orðið milli Rússa og
Japana um þetta leyti, enda er það líka
haft eptir kfnverskum sjómönnum, er komu
til Chifu frá Port Arthur, en þeir vissu
ekkert um afdrifin.
Norðantil í Kóreu eru Kósakkasveitir
undir forustu Rennenkamps alltaf á
sveimi og gera þeir Japönum þar ýmsar
skráveifur. Þeir hafa eyðilagt ritsímann
þar á ýmsum stöðum og skemmt vista-
forða, sem Japanar höfðu skilið þar eptir
hér og þar. Frétzt hefur, að Jaþanarhafi
vikið fyrir þeim burtu úr Wonsan (Gensan).
Þeir munu þó naumlega vera svo margir,
að þeir geti gert Japönum neitt stórtjón,
enda væri þá illt fyrir Japana að hafa þá
þar að baki sér. Rússar hafa einnig nokk-
urt lið í Vladivostok og þar í grennd.
Fregn hefur borizt um, að þetta lið ásamt
Kósakkasveitunum í Kóreu væri lagt á
stað vestur á bóginn til þess að koma
Kuroki f opna skjöldu í Feng-huang-sjeng.
Er ekki enn orðið vart við lið þetta þar
um slóðir, enda mun fregnin lítt áreið-
anleg.
Japanar hafa gert markís Yamagata
að yfirforingja yfir öllum landhernum, og
er hann nú lagður á stað til herstöðvanna.
Hann hafði yfirforustuna í stríðinu við
Kínverja og gat sér þar mikinn orðstlr
sem kænn hershöfðingi.
Um viðureignirá sjó hefur ekkert frétzt
— fyrir utan það, sem haft er eptir Kín-
verjum og ekki er mikið á að byggja.
Togo hefur skýrt frá, að rússneskur fall-
byssubátur hafi rekizt á sprengihylki rétt
fyrir utan höfnina á Port Arthur og sprung-
ið í lopt upp. Svo virðist, sem hafnar-
mynnið þar sé nú aptur orðið skipgengt,
en Japanar hafa þar sffellt herskipavörð.
Ritsíminn milli Kóreu og Japans hefur
bilað. Hvernig það hefur atvikazt vita
menn ekki enn. Sumir hafa gizkað á, að
Vladivostokflotinn muni hafa skemmt hann,
en annað en ágizkun er það ekki. Hann
getur alveg eins vel hafa bilað af náttúr-
unnar völdum.
Finnlnnd. 5. þ. m. héldu 8000 finnskir
verkamenn fund í Helsingfors til þess að
mótmæla stjórnarástandinu. Er þetta tal-
ið tákn tímanna, því að verkamannalýð-
urinn hefur hingað til látið sig litlu skipta
um aðfarir Rússa. Þýzkir jafnaðarmenn,
sem hata Rússastjórn aföllu hjarta, höfðu
jafnvel kallað hina finnsku félaga sfna
„jafnaðarmenn af keisarans-náð". En nú
hafa þeir rekið þessi ámæli af sér. Ung-
ur maður með einkennisband bundið um
sig sté fram og las upp svohljóðandi
I ályktun:
„Til þess að sýna, að það sé lýgi, að
finnska þjóðin þoli mótmælalaust hið nú-
verandi stjórnarfar, krefjumst vér: að allar
ólöglegar tilskipanir verði numdar úr gildi,
að alræðisvald landstjórans verði afnumið,
að útlagarnir verði kallaðir heim apturog
að finnska þinginu verði stefnt saman.
Vér krefjumst, að félagar vorir, sem sitja
í dýflizu verði lausir látnir, að meðborg-
arar vorir fái aptur þau réttindi, er þeir
hafa verið sviptir og fái að njóta fullkom-
ins félaga- og fundafrelsis, prentfrelsis og
málfrelsis".
Við þessu kváðu þúsundföld ópog mið-
um íneð ályktuninni áletraðri rigndi yfir
múginn. En maðurinn, sem talað hafði
reif þegar af sér einkennisbandið og hvarf
inn í mannfjöldann og lögreglan hefur
ekki getað fundið hann. I mörgum bæj-
um úti um landið hafa slíkir fundir verið
haldnir.
Frá Armeníu berast nú fregnir um nýtt
blóðbað, því að Tyrkir eru að bæla þar
niður „uppreisn", en uppreisnarmenn eru
þeir kallaðir, sem grípa vilja til vopna,
þá er þeir sjá nánustu vandamenn sína
drepna saklausa fyrir augunum á sér. Sá
heitir Andranik, sem nú hefur forust-
una fyrir þessum Armeningum. Hann hef-
ur orðið að flýja upp í fjöllin með sína
menn, en Tyrkirbrenna þorpin á láglend-
inu og höggva niður jafnt konur, börn og
gamalmenni. I bænum Sassún eru kon-
súlar frá Frakklandi, Englandi og Rúss-
landi, er skipaðir voru eptir blóðbaðið
mikla 1894, en návist þeirra getur þóekki
haldið Tyrkjum alvég í skefjum, og drepa
þeir árlega meir og minna af saklausum
Armeningum og það er varla efi á, að þeir
fá skipun um það frá yfirboðurum sínum.
Blóðbaðið byrjar á tilteknum tíma og hætt-
ir aptur alstaðar á sama tíma. En eink-
um kveður að drápunum, þegar verið er
að bæla niður „uppreisnir". — Fyrir
skömmu kom þetta til umræðu í franska
þinginu, en utanríkisráðherrann kvaðst
ekki hafa fengið nægilega áreiðanlegar
M 27.
upplýsingar til þess, að hann gæti tekið
í taumana.
Samsæri œikið gegn soldáni hefur
nýlega orðið uppvíst. Nokkrir af samsær-
ismönnunum hafa náðst, en aðalforsprakk-
inn Dsjellal Eddin p.asja komstund-
an til Ungverjalands.
11. þ. m. var ár liðið frá konungsmorð-
inu í Serbíu. Halda átti ýms hátíðahöld
til minningar um þann atburð, en úr þvf
varð þó ekki, því að stjórnin bannaði það.
Frakkland. 6. þ. m. flóði fljótið Dives
upp yfir bakka sína eptir ákaflega miklar
rigningar og gerði mikið tjón, einkum 1
bænum M a m e r s; nokkur hluti hans skol-
aðist alveg burtu og margir menn drukkn-
uðu.
í Rúðuborg í Normandíi eru mikil
hátíðahöld um þetta leyti (byrjuðu 7. þ.
m.) til minningar um Göngu-Hrólf og ból-
festu Norðmanna þar í landi.
Friðarfélag fránska þingsins hefur boðið
þingmönnum frá Norðurlöndum til París-
arborgar í nóvembermánuði. Eptir því,
er dr. Georg Brandes ritar í Politiken
mun heimboðið einnig eiga að ná til ís-
lenzkra þingmanna.
3. þ. m. voru 100 ár liðin frá fæðingu
hins alkunna fríverzlunarpostula, Ric-
hard Cobden. í minningu þess var
haldin fjölmenn hátíð og stórfengileg I
Lundúnum þann dag undir forsæti Camp-
bell-Bannermanns. Vegna þess, hvaðtoll-
málið er núofarlega ádagskráí Englandi,
snerust ræður manna meir um tollmála-
pólitík stjórnarinnar og Chamberlains,
heldur en afrek Cobdens, og einkum varð
Chamberlain fyrir hörðum árásum.
Prófessor Meissner, sem getið var að
horfið hefði á brúðkaupsdag sinn fyrir
nokkru og ætlað var að hefði fyrirfarið
sér, er nú fundinn aptur heill á húfi. Unn-
usta hans fór að leita hans og fann hann
loks í París og var síðan efnt til brúð-
kaups í annað sinn.
Háskólinn 1 T o k i o ásamt nokkrum
hluta af aðsetri flotamálastjórnarinnar brann
til kaldra kola 4. þ. m.
Ónóg varðgæzla.
Strokinn sökudölgur.
Hinn 14. þ. m. var skipstjóri (H. Bask-
comb) á ensku botnvörpuskipi (»Carry
Anna« frá Grimsby) höndlaður suður i
Keflavík af sýslumanninum í Gullbringu-
og Kjósarsýslu. Hafði hann opt verið
að veiðum í landhelgi f Leirusjó, og voru
að því mörg vitni, en skipstjóri þrætti
fyrir ei að síður, þrátt fyrir það, þótt
»Hekla« staðfesti vitnisburðinn með mæl-
ingu þar suður frá, daginn eptir að skip-
stjóri var tekinn. Svo hafði Hekla skipið
með sér inn í Hafnarfjörð, en svo er að
sjá, sem hún hafi þá talið ætlunarverki
sínu lokið, og mætti y&rmönnum hennar
þó vel vera kunnugt um, að hér vantar