Þjóðólfur - 30.06.1905, Blaðsíða 1

ÞJQDOLFUR.
57. árg. |
Reykjavík, föstudaginn 30. júní 19 05,
JtS 27.
Verzlunin ,EDINBORG‘ í Reykjavík
minnir hina heiðruðu ferðamenn, sem nú streyma til bæjarins, á sínar marg-
breyttu og ódýru
Vefnaðarvörur
er löngu hafa hlotið almenningslof. Einnig hinar v'ónduðu og fj'ólbreyttu
Nýlenduvörur og Skötau.
Þa væri og sízt úr vegi að koma í Paklih.lisið, sem ætíð hefur
nægar birgðir af öllu því, er land- og sjávarbxnám þarfnast, að gæðurn og
verði eins og bezt er í Reykjavík. .
Nokkur orð um ritsímamálið.
Svo ósleitilega hafa blöð Valtýinga í
vetur og vor þyrlað ryki í augu manna
viðvíkjandi þessu máli, að það er að vísu
engin furða, þótt margir séu orðnir tölu-
vert sjóndaprir á sannleikann í því.
Blöðin hafa auðsjáanlega valið þetta mál
fyrir aðalvopn sitt til að ná því einatak-
marki, sem þau stefna að: að fella hina
núverandi stjórn frá völdum, en koma
sínum mönnum að þeim. I þessu skyni
hafa þau látið hver ósannindin reka önn-
ur, síðan það vitnaðist, að stjórnin hefði
gert samninga við hið smikla norræna«
ritsímafélag um að leggja ritslma til lands-
ins, og hefur það optast verið á þann
hátt, að Isafold hefur byrjað, en hin flokks-
blöðin svo étið upp eptir henni. Eg hirði
nú ekki um að telja upp allar þær sakir,
sem bornar hafa verið á stjörnins^ enda
eru mönnum þær kunnar. Það er að
eins ein hlið málsins, sem eg hef ætlað
mér að skrifa nokkur orð urn: kostnaðar-
h 1 i ð i n, en dahafa blöðin einna ósleitileg-
ast otað henni fram, vitandi það, að þá
er um töluverð fjárframlög er að ræða,
þá er jafnan tiltölulega fyrirhafnarlftið, að
æsa upp gjaldendurna, sem fjárframlögin
eiga að borga. Því hefur á aðra hliðina
verið haldið fram, að samningurinn við
ritsímafélagið legði svo mikið gjald á land-
sjóð, að þjóðin fengi ekki undir því risið,
og á hina hliðina, að hægt sé að fá með
langtum minni kostnaði eins gott eða
betra samband við útlönd og innunlands,
með því að ganga að tilboði eða tilboð-
um um loptritun, sem blöðin hafa þótzt
geta fullyrt, að á takteinum væru. í þessu
efni hefur þó aldrei verið farið eins langt
frá sannleikanum, eins og Björn Jónsson
ritstjóri gerði í æsingaræðu sinni á þing-
málafundi Reykjavíkur 19. þ. m. Hann
staðhæfði þar, að ritsfmasambandið mundi
kosta oss 1,800,000 kr., en að loftritunar-
samband væri hægt að fá fyrir 600,000
kr. eða að eins j3 verðs. Eg geri nú að
vísu ráð fyrir, að Björn hafi ekki búizt
við, að menn við nánari athugun myndu
gleypa slíkan úlfalda, heldur hafi tilætl-
unin að eins verið, að gera menn hrædda
í svipinn, til þess að fá samþykkta til-
lögu flokksbróður hans, Jóns Jónssonar
sagnfr., um að skora á þingið að neita
fjárframlögum til ritsímans. Það tókst
nú auðvitað ekki, svo sem kunnugt er, en
en eg get samt vel ímyndað mér, að þessi
staðhæfing Björns Jónssonar hafi átt nokk-
urn þátt i því, hve mörg atkvæði áður-
nefnd tillaga fékk, ekki skynsamlegri en
hún virðist vera, og þessutan þvert ofan
í tillögu Guðmundar Björnssonar, sem
áður var búið að samþykkja með mikl-
um atkvæðamun. Eg get vel ímyndað
mér, að margur maður hafi hugsað sem
svo, að eitthvað hlyti að vera til 1 þessu,
því varla myndi Björn Jónsson, aldraður
sómamaður með silfurhvítt hár, standa
ljúgandi frammi fyrir 2—309 kjósendum
á opinberum fundi. Mér hefur því dottið
í hug, að það mundi eigi vera með öllu
óþarft verk, aðsýnaeinu sinni fram á það
með réttum töjum, hver kostnaðurinn er 1
raun og veru, og hvernig hlutföllin verða
milli kostnaðarins við ritsímann, eins og
hann er hugsaður af stjórninni, og kostnað-
arins við loptritunarsambandið, eins og
Björn Jónsson skýrir frá honum. Eg vil samt
láta þess getið þegar (upphafi, að þó eg geri
honum það til geðs, að reikna með þessum
600,000 kr., sem hann staðhæfði, að lopt-
ritunin gæti fengizt fyrir, þá er að mlnu
áliti alls engin sönnun fyrir, að slíkt til-
boð sé til eða verði til, því að mínu áliti er
sá tími löngu liðinn, þegar orð Björns Jóns-
sonar voru takandi trúanleg í opinberum
málum, þar sem hann ekki er hlutlaus.
I annan stað verður og að gæta þess,
sem Björn Jónsson — sjálfsagt af vel skilj-
anlegum ástæðum — ekki tók fram, að
þessar 600,000 kr. fyrir loptritunina yrði
að leggja fram í einu lagi, þar sem á
hinn bóginn tillagið til ritsímafélagsins er
árgjald. Landsjóður gæti auðvitað eigi
lagt fram svo mikla fjárupphæð af eigin
ramleik, heldur yrði hann að taka til þess
lán og skipta fjárhæðinni með vöxtum
niður í árgjöld. Til þess því að geta
gert réttan samanburð á kostnaðinum við
hvorttveggja, er eina ráðið að skipta öllu
niður 1 árgjöld og miða við 20 ár, eins
og ætlazt er til, að samningurinn við rit-
símafélagið nái yfir. Vextina reikna eg
4'/^% p. a., því bæði er það, að ef land-
sjóour tæki lán, þá myndi hann varla fá
það með vægari kjörum, og 1 annan stað
er hægt að fá þá vexti hér á landi með
því, að setja peninga sína í vaxtabréf veð-
deildar landsbankans. Kostnaðurinn við
loptritunarsambandið er nú gefinn sam-
kvæmt staðhæfingu Björns Jónssonar, það
er 600,000 kr. eitt skipti fyrir öll. Sé
þeim skipt niður í 20 ára árgjald með
4'/2% vöxtun p. a., þá verður það kr. 46,125
66 a. á ári, sem er hinn sanni kostnaður við
þetta fyrirkomulag, auðvitað auk árlegs
viðhalds og reksturskostnaðar. Þá er til
þess kemur, að reikna kostnaðinn við
ritsímann, þá er árgjaldið til sæslmans
fyrirfram gefið 35,000 kr. í 20 ár. Apt-
ur eru samkvæmt upplýsingum þeim, sem
stjórnin hefur látið í té, fjórar aðferðir,
sem hafa má viðvíkjandi landsfmanum,
og er kostnaðurinn töluvert mismunandi
við þær allar, en hin ódýrasta fullnægir
þó skilyrðum ritsfmafélagsins. Það er því
réttast, að reikna með þeim öllum, þvf
þá geta menn glöggvað sig á, hver hent-
ugust muni verða í samanburði við kostn-
aðinn.
Samkvæmt þessum upplýsingum er áætl-
að, að kostnaðurinn við landsíma frá Austur-
landinu til Akureyrar og þaðan til Reykjavfk
ur verði: Með einföldum stálsíma 297,000
kr., með tvöföldum stálsfma 327,000 kr.,
með einföldum broncesíma 357,000 kr.,
og með tvöföldum broncesíma"4i7,ooo
kr., en til þess að leggja ríflega f, ætla
eg að jafna þessar upphæðir upp í heila
tugi, eða 300,00 kr., 330,000 kr., 360,000
kr. og 420,000 kr.
Ennfremur ætla eg að gera ráð fyrir,
að bætt verði við álmu til ísafjarðar, því
þó að skilyrðum ritsítmrfélagsins sé full-
nægt með sambandi á milli lendingar-
staðarins og Reykjavíkur, þá virðist mér
öll sanngirni mæla með, að sá hluti lands-
ins sé látinn njóta sama réttar og aðrir
landshlutar, einkum vegna þess, að öll
líkindi eru til, að síminn yrði eintnitt
mikið notaður þaðan. Eptir agizkan,
miðaðri við vegalengd, ætla eg að gera
þennan kostnað x/s hinum, -og verður
þá allur kostnaðurinn við landsímann
þannig: Með einföldum stálsfma 360,000
kr., með tvöföldum stálsíma 396,000 kr.,
með einföldum broncesíma 432,000 kr.
og með tvöföldum broncesíma 504,000 kr.
Frá þessu dragast svo þær 300,000 kr.,
sem ritsfmafélagið á að leggja til f not-
um þess, að fá að leggja sæsímann til
Austurlandsins. Verður þá kostnaður
landsjóðs við landsímann með álmu til
ísafjarðar þannig: Með einföldum stál-
sfma 60,000 kr., með tvöföldum stálsfma
96,000 kr., með einföldum broncesíma
132,000 kr. og með tvöföldum broncesímá
204,000 kr. Sé nú þessum upphæðum skipt
niður í 20 ára árgjald með 4 j^°l« vöxtum,
þá verður það þannig: 60,000 kr. gera
árgjald kr. 4612,57; 96,000 kr. gera ár-
gjald kr. 7380,11; 132,000 kr. gera ár-
gjald kr. 10,147,65 og 204,000 kr. gera ár-
gjald kr. 15,682,73. Þegar þar við er svo
bætt 35,000 kr. tillagi til sæsímans, kem-
ur fram allur árlegur kostnaður landsjóðs
(auk viðhalds og reksturskostnaðar) til
sæsfma til Austurlandsins og landsfma
þaðan til Akureýrar og Reykjavíkur með
álmu til ísafjarðar: Með einf. stálsíma
kr. 39612,57, með tvöf. stálsíma kr.
42380,11, með einf. broncesíma kr. 45147,
65 og með tvöf. broncesíma kr. 50682.73.
Eirfs og áður er sagt, yrði árlegt gjald
af 600,000 kr. til loptritunar kr. 46125,66.
Fýsi menn nú ennfremur að vita, hve
mikill þessi kostnaður verði yfir allt tíma-
bilið 20 ár, þá má hugsa sér upphæðir
þessar settar á vöxtu árlega með 4I/2°/o
vöxtum og vaxtavöxtum, og verður sá
reikningur þannig:
Argjaldið 39,612 kr. 57 a. gerir á 20
árunt kr. 1,242,702,65; árgjaldið 42,380
kr. 11 a. gerir á 20 árum kr. 1,329,524,
32; árgjaldið 45,147 kr. 65 a. gerir á 20
árum kr. 1416,345,98; árgjaldið 50,682 kr.
73 a. gerirá 20 árum kr. 1,589,989,328.
og árgjaldið 46.125 kr. 66 a. (til loftrit-
unarinnar) gerir á 20 árum kr. 1,447,027,
55‘,
A þessunt samanburði sést nu Ijóslega,
ef menn vilja sjá, að þó gert sé ráð fyr-
ir, að staðhæfing Björns Jónssonar um að
hægt sé að fá loptritun frá útlöndum og
iúnanlands fyrir 600,000 kr. sé sönn, og
þótt gert sé ráð fyrir, að þessi aðferðgeti
komið að nokkrunt notum hér, sem víst
er mjög efasamt, þá yrði sú aðferð oss
dýrari en: sæsfmi og landsími nteð einf.
stálsíma um 6,513 kr. 09 a. árgj., en á
20 árum kr. 204.324,90; sæsími og land-
sfmi nteð tvöf. stálsíma um 3,745 kr. 55 a.
árgj., en á 20 árum kr. 117.503, 23;
sæsfmi og landsími með einf. broncesíma
um 978 kr. 01 e. árgj., en á 20 árum kr.
30,781, 57, og ódýrari að eins en sæsímí
og landsími með tvöföldum bronceþræði
um 4,557 kr. 07 a. árgjald, en á 20 ár-
um kr. 142,961, 77 a.
Þauniger nú kostnaðarhlið þessa ntáls var-
ið, efrétt og samvizkusamlega er reiknað og
skýrt frá. Eg ætla ekki að eyða neinum
orðum um það, hver leiðin muni verða af-
farasælust fyrir oss, til að ráða til lykta
þessu mesta og stórfelldasta framfaramáli
voru, enda er eg ekki í neinum vafa um,
að þegar til þingsins kasta kemur, þá
muni heilbrigð skynsemi, en ekki pólitisk-
ar æsingar, ráða úrslitum þess. Þingntála-
fundargerðir þær um mál þetta, sem stjórn-
féndablöðin eru svo kát yfir, eru að mínu
áliti að eins nýjar sannanir fyrir því,
hvernig óhlutvöndum pólitiskum æsinga-
mönnum getur tekizt að villa kjósendum
sjónir í svipinn, svo að þeir snúast á móti
þvf, sem áður hefur verið áhugamál þeirra.
Reykjavik 26. júní 1905.
Ó. F. Daviðsson.
tsafold peiknar.
Nú á loptritun hingað til lands
ekki að kosta nema 450 þúsund kr. og
loptritun m i 11 i landa og innan-
lands ekki nema einar skitnar 800 þús-
undir, en stóra norræna félagið á að
heimta 1780 þús. brútto eða 1480 þús.
netto fyrir mi 11 i 1 andasímann einan.
Svona reiknar »ísafold« 28. þ. m.
og svona reiknar vafalaust »Fj.konan« í
dag.
Og þessi kjör á umboðsmaður þýzks
rafmagnsvirkjafélags nýlega að hafa boð-
ið — »ísafold«.
Fyrst var það franskt félag, sem ætlaði
að aumkvast yfir okkur.
Svo var það enska Marconifélagið.
En nú er félagið orðið þýzkt. Hin
bæði dottin úr sögunni,
En það eiga öll þessi félög sammerkt,
að engin þeirra hafa snúið sér til ráð-
herrans, nema hvað enska Marconifélagið
bauð í fyrra alveg óaðgengilega kosti,
svo óaðgengilega, að ekki matvandari
mann en Einar Hjörleifsson væmdi við.