Þjóðólfur - 30.06.1905, Síða 2

ÞJÓÐÓLFUR.
118
Annars reiknar ísafold kostnað olckar
íslendinga út af samningnum við »stóra
norræna« svona :
10 35 þús frá okkur í 20 ár eða alls 700 þús.
2° 54 þús. frá Dönum jafn- lengi eða alls .... 1080 þús.
verða 1780 þús.
Þar frá dregur Foldin til- lag stóra norræna til land- símans 300 þús.
og fær með því móti út að vifl greiðum fyrir sam- bandið 1480 þús.
eða tæpum 700 þús. meira en við þyrft-
um að greiða þýzka félaginu fyrir stofn-
kostnaðinn einan. Hún slepp-
ir alveg úthaldi og viðhaldi, sem eptir
tilboði Marconi’s 3. sept. f. á. kostaði
samanlagt 188,586 kr. á ári hverju.
Eptir vanalegum reikningi lít-
ur dæmið hinsvegar svona út:
Símasambandið eptir samn-
ingnum kostar ríkissjóð
Dana og landsjóð ís-
lendinga alls brútto . . 1780 þús.
þar af Dani eina 54 þús.
kr. í 20 ár eða alls . . . 1080 þús.
og oklcur þannig að eins . 700 þús.
En þar frá á að draga . . 300 þús.
tillagið frá Danmörku og í
rauninni líka vexti, en sem *
hér er sleppt og kemur þá út .
í okkar hltit eitt skipti fyr—
ir öll fy.rir sambandið . . 400 þús.
samkv. ritsímasamningnum milli landa
og innanl. eða 400 þús. kr. minna
en stofnkostnaður þýzka draumsins á að
kosta eptir Isafold.
Dýpra og dýpra sagði déskotinn, en
dýpra og dýpra segir Isafold 28. júní 1905.
Utlendar fréttir.
Kaupm.höfn 18. júní.
Stríðid milli Kússa og Japana. Eins
og þegar hefur frétzt, hefur Roosevelt for-
seti sýnt mikla atorkusemi í þvf, að gera
sitt til að friður komist á milli Rússa og
Japana, og er sagt að Vilhjálmur Þýzka-
landskeisari hafi verið honum hjálplegur
í því tilliti. Þessar friðarumleitanir hafa
að því Jeyti heppnast, að nú er fast ákveð-
ið að fulltrúar stjómanna í Rússlandi og
Japan komi bráðlega saman í Washington
til þess að ráðgast um friðarsamninga
Sagt er að fyrir Rússlands hönd muni
þeir Kuropatkin yfirhershöfðingi og sendi-
herra Rússa í París Nelidow mæta.
Margir eru nú vongóðir um, að loks
takist að leiða þessa blóðugu og grimmu
styrjöld til lykta, en þó eru aptur á móti
allmargfr á þeirri skoðun, að Japanar verði
svo heimtufrekir í friðarskilmálum, að ó-
mögulegt verði fyrir Rússa að ganga að
þeim. Það er fullyrt, að Japanar muni
krefjast fullra yfirráða yfir Kóreu, að þeir
fái að halda Port Arthur og Lao-jang-
skaganum, að Rússar sleppi öllum yfirráð-
um yfir Mandschuríinu og að þeir fái 2
niilliarða kr. í skaðabætur af Rússum.
Japanska stjórnin hefur látið það uppskátt,
að hún mundi verða eptirgefanlegri í kröf-
um slnum, ef trygging fengist fyrir, að
friðarumleitunin væri alvarlega meint.
Þrátt fyrir þessa friðarsamninga, sem
farið hafa á milli stjórnanna í St. Péturs-
borg og Tokio, þá er þó ekkert vopnahlé
komið enn á, milli óvinaheranna í Mand-
schuríinu, og eru alltaf öðru hvoru að
berast fréttir um smáorustur, sem þar eiga
sér daglega stað. Það er meira að segja
fullyrt í ýmsutn blöðum í dag, að stóror-
usta sé í nánd.
Nokkur hinna smærri herskipa Rússa,
sem undan komust heilu og höldnu frá
sjóorustunni miklu í Koreasundi, hafa nú
gert 'vart við sig í Gulahafinu á þann
hátt, að þau hafa stansað kaupskip og Iát-
ið rannsaka, hvort þau flyttu bannaðar
vörutegundir til Japan.
Noregur og Svíaríki. Nú upp á síð-
kastið hefur ekkert nýtt borið til tfðinda
í Noregi eða Svíaríki, sem sérlega er
markvert, í Noregi eru menn mjög ró-
legir, og allt fer þar fram með mestu spekt
og ró. Menn búast ekki við að nokkuð
beri til tíðinda viðvíkjandi stjórnarbylting-
unni í Noregi, fyr en sænska aukaþingið,
sem kemur saman 20. þ. m., lætur álit sitt
í ljósi og afræður hvað gera skuli. Aptur-
haldsblöðin sænsku, t. d. „Stokkhólmstíð-
indi" og „Vort Land", eru mjög æsinga-
full og hvetja stjórnina kappsamlega til
að beita hervaldi gegn Noregi, ef
stórþingið og stjórnarráðið norska vill
ekki ganga inn á samninga við Svíarlki
um uppleysingu Sambandsríkisins
Til Oskars konungs rignir hluttekning-
arskeytum frá öllum hlutum Svíaríkis og
þakklætisávörp og sendinefndir frá öllum
stéttum í ríkinu korna daglega til hans.
JÞyzknland og Frakkland. Það virðist
svo, sem að alltaf verði ófriðlegra milli
nábúaríkjanna, Þýzkalands og Frakklands,
og gerast Þjóðverjar fremur uppvöðslu-
samir við Frakka, einkum í Marokko.
Meðal annars má geta þess, að þýzkt fé-
lag hefur nýlega tekið að sér að gera
skipakví í Tanger, og er haft á orði, að
þar fái Þýzkaland kolastöð fyrir flota
sinn. Allt bendir á, að Marokko sé tapað
fyrir Frökkum eins og Egyptaland. Eng-
lendingar tóku Egyptaland, en Þjóðverjar
eða Vilhjálmur II. Marokko fráFrökkum.
Menn fullyrða, að það séu ófarir Rússa
1 Asíu, sem veitt hafa Þjóðverjum hug til
þessarar framkomu sinnar f Marokko, því
að eins og nú stendur á, getur Rússland
ekki orðið Frakklandi að liði, ef í stríð
lendir inilli þess og Þýzkalands. Frakkar
finna sérlega til þeirrar móðgunar og smán-
ar, sem þeir hafa orðið fyrir í Marokko-
málinu, og æsingar miklar eiga sér stað
á Frakkiandi, einkum í Parfs. Delcassé
varð að fara frá stjórn utanríkismálefn-
anna, en enginn er enn kominn í hans
stað; þó er sagt í dag, að Rouvier sjálfur
muni talca þau að sér.
England. Hið konunglega brúð-
k a u p í L o n d o n. Brúðkaup þeirra prins-
essu Margrétar af Connaugfh og prins
Gustafs Adolfs, sonar sænska rlkiserfingj-
ans, hefur staðið yfir í London þessa
dagana með mikilli viðhöfn. Hjóna-
vígslan sjálf íór fram í Qporgskapell-
unni í London með dæmafárri við-
höfn. Oll enska konungsættin, konung-
legir sendiherrar frá flestum ríkjuin Norð-
urálfu og allir tignustu aðalsmenn enska
rfkisins, og svo auðvitað sænski krónprinz-
inn faðir brúðgumans, voru viðstaddir.
Það koniu heillaóskahraðskeyti úr öllum
áttum til ungu brúðhjónanna, þar á með-
al eitt frá íáðaneytisforseta Michelsen, er
hann sendi fyrir hönd norsku þjó&ar-
innar.
Gjafir þær, er brúðhjónin fengu, eru
metnar 13 miljóna króna virði.
Danskur konsúll myrtur. Snemma
í þessum mánuði drápu 4 arabiskir ræn-
ingjar hinn danska og austurríska konsúl í
Mosagen í Marokko, en særðu konu hans
hættulega og rændu öllu fémætu í hús-
inu. Konsúllinn var enskur að uppruna
og hét Daniel Maden. Bæði austurríski og
enski sendiherrann í Marokko hafa klag-
að til Soldáns út af morði þessu, og krefj-
ast að líf útlendinga sé betur tryggt í
ríki hans.
Síðan í byrjun þessa mánaðar hafa mikl-
ir jarðskjálftar gengið í Litlu-Asíu, einkum
í borginni Skutari. Þar hafa 10—12 kipp-
ir komið daglega, og fjöldi húsa hrunið,
en 70 manna misst lffið.
Undanfarna daga hefur ógurlegt ofviðri
geisað í Konstantinopel og gert mikinn
skaða, brotið niður fjölda húsa og eyði
lagt mörg skip á höfninni.
Vart hefur orðið við eldgos í hinu gamla
eldfjalli Pelé á eyjunni Martinique 10. þ. m.
og gaus þá mikið af ösku og hraunleðju
upp úr fjallinu, og nokkru seinna hrapaði
gígur fjallsins saman með miklum brest-
um og braki.
Nákvæmari rannsóknir viðvíkjandi bakt-
eríu þeirri, er Guery fann og áleit að væri
hin rétta „syfílis“-sóttkveikja hafa leitt 1
ljós, að ekki er hægt að drepa bakteríu
þessa með kvikasilfri eða joðkalium, en
þessi meðul hafa þó nú um langan aldur
verið notuð gegn „syfllis". Annaðhvort
er því Guery-bakterían ekki hin rétta or-
sök sjúkdómsins, eða að hinar fyrverandi
og núverandi læknisaðferðir við „syfilis"
eru óréttmætar.
Vtðauki.
Frá 21. þ. m. eru síðustu fréttir, sem
hingað hafa borizt. Daginn áður var
aukaþing Svía sett, og virtust þá kænlegar
horfur á því, að samningar við Norðmenn
gengju með friði og spekt. Hafði stjórn-
in samt stungið upp á því, að hún fengi
heimild tO að semja við Norðmenn um
það, hvernig skilnaði landanna yrði bezt
hagað.
Um 20. þ. m. hófst stórorusta í Man-
dsjúríinu, og láta Rússar hvarvetna und-
an síga, en höfuðherunum hafði þá ekki
enn lent saman, aðeins útverðirnir, sem
barist höfðu. En menn spáðu því, að
orusta þessi mundi standa nokkra daga
að minnsta kosti.
Um Marconi-loptritunina.
Samanlmrðnr.
Á þessum tfmum, þegar svo mikið er
rætt um Marconi-loptskeytin og tilraunir
þær, er hér hafa verið gerðar með þau,
mun lesendum Þjóðólfs þykja fróðlegt að
sjá áreiðanlega skýrslu um þettá efni frá
manni, er hefur sérþekkingu í þessari
grein og ekki mun verða sakaður um að
fara rneð fleipur, en það er ráðui>autur
ísl. stjórnarinnar hr. C. E. Krarnp dansk-
ur raf*()agn.sfræðingur, maður mjög vel að
sér í Mnni grein og í mikhi áliti. Birtum
vér hér ísl. þýðingu á skýrslu hans til
ráðherra Islands, ds. 1 Kaupmannahöfn
15. þ. m., og er hún svolátartdi:
Samkvæmt tilmælum yðarExcellenceskal
eg leyfa mér að gera hér nokkrar athuga-
semdir til samanburðar á þráðlausu hrað-
skeytasambandi og sambandi með sæ- og
landsfma.
Hér er um tvennt að ræða: samband
Islands við aðra hluta Norðurálfu og inn-
anland-ssamband á Islandi.
1. Samband við útlönd. Hér kem-
ur fyrst til athugunar: Er þráðlaust satn-
band mögulegt? Mér virðist að það sé
nægilegt til að sýna, hvað þessi aðferð er
stutt á veg komin, að slík spurning skuli
koma fram. Enginn spyr, hvort sæsíma-
samband sé mögulegt. Þegar ekki er
tekið neitt tillit til kostnaðarins má segja
að það sé fysiskt mögulegt, að ná skeyt-
um á miklu meira en 500 kílometra fjar-
lægð, nefnilega sem veikum hljóðum f tal-
símaverkfæri, og sagt er að einnig hafi
tekizt að ná skeytum á venjulegt Morse-
verkfæri á þeim fjarlægðum; en þessir
deplar og stryk koma, jafnvel á miklu
minni fjarlægð, þannig fram, að menn
verða að ráða í annað hvort orð: áhrif
loptsins á hinni löngu Ieið trufla, og skipta
stryki í tvo depla eða gera það að verk-
um að depill htföfur. Mönnum mun skilj-
ast það, að sérfiæðingum, sem eru vanir
að geta náð alveg gallalausum merkjum,
þyki siík firðritun mjög ófullnægjandi.
Eg verð að leiða athygli að því, að þegar
félög þau, sem fást við þráðlaus hrað-
skeytasambönd, breiða út fregnir um hin-
ar miklu fjarlægðir, sem þau geti ráðið
við, þá eru þau aldrei svo hreinskilin að
skýra greinilega frá því, hversu opt hefur
misheppnast að senda skeyti.
I septembermánuði 1902 voru undir for-
ustu M ar c o ni’s gerðar rnargar firðrit-
unartilraunir frá Poldhu á Englandi til
hins ítalska herskips Carlo Alberto í Mið-
jarðarhafinu (hér um bil 1600 km.). Þá
var send út fregn um það, að meðal ann-
ars hefði h. 9. sept., að morgni, heppnast
á skipinu að ná skeyti frá Poldhu; en
síðar fengust upplýsingar um það, að
Maskelyne verkfræðingur, sem stýrði
þráðlausri stöð 33 km. fra Poldhu, hefði
þegar frá kvöldi h. 6. sept. og síðan hvað
eptir annað lesið sama skeytið á Morse-
tæki sínu. Skeytið hefir því í raun og
veru verið 21/* sólarhring á leiðinni, en
af því var látið sem mikill sigur væri
unninn. En það er augljóst, að tilraun
þessi hefur fyrirmunað stöð Maskelyne's,
og ef til vill mörgum öðrum stöðvum f
norðurhluta Evrópu, alla aðra firðritun á
fyrgreindu tímabili.
Samkvæmt þekking minni á hinum ýmsu
félögum, er byggist sumpart á tímaritum,
sumpart á þvf, sem eg hef séð með eigin
augum, tel eg mig geta sagt það, sem hér
greinir:
• 1) Hið franska félag (Branly
Popp) er styttst á veg komið, og svo stórt
fyrirtæki mundi vera því um megn.
2) M a r c o n i f é 1 a g i n u er bezt stjórn-
að frá verzlunarlegu sjónarmiði, en það er
líka heimtufrekast. Það hefur eptir því sem
tímarffafa liðið fram gertmargar umbæiur,
en þær þeirra, sem mest er í varið, eru
í raun og veru eptirllkingar af hugmynd-
um þýzkra prófessora. Ef áhrif norður-
ljósanna eigi tálma, mun félagið að lfk-
indum geta flutt skeyti (merki) þá daga
þegar lopt er hagstætt í þessu tilliti. Menn
mega eigi búast við öruggu daglegu sam-
bandi, og að líkindum verður jafnvel hið
stopula samband eigi tilbúið fyr en eptir
tilraunir 1 4 til 5 ár með misjöfnum á-
rangri.
3) Hið stóra þýzka félag („Tele-
funken") er vafalaust það félaganna, sem
hefur öruggastau vísindalegan og fjár-
hagslegan grundröll, og með því að félag
þetta þar að auki hefur mjög víða kotnið
á samböndum við vita o. s. frv. (þar sem
ekkiermögulegt að nota sæsíma),
þá mundi sambandið, þegar um það er
að ræða, að það verði sem hagkvæmast
til notkunar og rekstttrs, vera bezt komið
1 höndum þessa félags. En mér vitanlega
hefur félagið enn sem komið er aldrei firð-
ritað á lengra færi en tvö hundruð kíló-
metrum, og þó að félagið þori að takast
fyrirtækið á hendur á eigin ábyrgð, sem
eg veit að það muni vilja gera, þá væri
að mlnu áliti rangt að láta Island vera Ieik-
sopp, (Pröveklud)þar sem svo mikið er I húfi.
E f ritsími væri eigi til, mundi eg geta
mælt með því, að tilraunin yrði gerð. Einn-
ig mundi eg geta það, et annarsstaðar, þar
sem um sömu fjarlægðir væri að ræða og
eins stæði á, væri komið á öruggt og ó-
skeikult samband, er auk þess væri mun
kostnaðarminna en sæsímasambandið;
en þegar nú er hægt að útvega ágætt
samband, sem fengin er á margra ára
reynsla, virðist mér það vera mikill á-
byrgðarhluti að firra ísland þessu hnossi.
Hversu mikið þráðlausri firðritun eða tal-
sambandi kann að fara fram á 5—10—15
árum veit enginn, en þaö getur ekki rið-
ið baggamuninn nú sem stendur.
2. Samböndin á íslandi. Hér
verður aptur að byrja með spurningunni:
F, r u þ a ð t i 11 ö k ? Er mögulegt að senda
skeyti um hina miklu jökla? Eg veit það
ekki. En eg veit, að nokkurnveginn
sæmilega matgar stöðvar með þráðlausu
sambandi t. d. 10—12, mundu gera óbæri-
legan glundroða. Ef samtímis ætti að
senda þráðlaust skeyti fra Islandi til út-
landa, þá mundu skeytin auðveldlega verða
höndluð á hverri einustu hinna íslenzku
stöðvanna eða á skipum, sem af tilviljun
færu um. Það mundi ekki hægt að halda