Þjóðólfur - 29.09.1905, Side 1

57. árg.
Reykjavík, föstudaginn 29. september 19 05.
41.
Verzlunin ,EDINB0RG‘ í Reykjavík
♦
tilkynnir hér með sínum heiðruðu viðskiptamönnum, að hún hefur nú sett á
stofn skósmíðavinnustofu, undir stjórn herra skósmiðs Stefáns
Gunnarssonar, sem þekktur er að vandvirkni og kunnáttu í þeirri grein. — Á
verkstofunni verður því bæði smíðaður allskonar skófatnaður eptir máli, og
sömuleiðis tekinn til viðgerðar. Verkið verður fljótt og vel af hendi leyst —
Skófatnaðardeild verzlunarinnar verður því hér eptir jafnan birg af vönduðum
innlendum. og útlendum skófatnaði af öllum tegundum.
Nýlega hefur verzlunin fengið talsverðar birgðir af skófatnaði frá Þýzka-
landi. Þar á meðal sterka, vandaða — en þó ódýra verkmannaskó og gutta-
perkastígvél til vetrarins.
Áreiðanlega verður bezt að kaupa skófatnað í „Edinborg".
Áreiðanlega verður bezt að láta smíða skófatnað í „Edinborg".
Áreiðanlega verður bezt að láta gera við skófatnað sinn í „Edinborg".
Vefurinn rakinn.
(Frh.). Auk þessara 4 mála, sem öll eru
þess eðlis, að ekkert þeirra hefði átt að vera
flokksmál, en voru gjörð að æsingamál-
um til þess að vekja óvild til meiri hluta
þingsins og stjórnarinnar, mætti nefna
mýmörg önnur dæmi, t. d.
fyrirspnrnina.
»Reykjavík« flutti 9. júlí svolátandi
greinarkorn: »Skyldi sá orðasveimur vera
sannur, að þeir Birnirnir, Valtýr og
landvarnarsýslumaðurinn, ásamt félögum
þeirra, hafi samið svo við Marconífélagið,
að greiða því 9000 kr., ef ekki tækist að
koma samningum á milli félagsins og Is-
lands um loptskeytasamband, en félagið
greiði þeim 200,000 kr., ef þeir samn-
ingar takist.
Væri svo, er skiljanlegt þeini væri á-
hugamál að ná í krónurnar«.
Spurull.
Heyrt höfum vér orðasveim þennan, en
kunnum hvorki að játa né neita spurn-
ingunni.
Sumir telja ólfklegt, að þeir hefðu
farið að ota fram þýzka félaginu, ef það
bakaði þeim 9000 kr. útlát, að það fengi
samninginn, en Marconifélagið ekki. —
En auðvitað gæti þýzka félagið haldið
þá skaðlausa af því og vel það.
Ritstj.«
Ut af þessum fáu, hræmeinlausu línum
hljóp minnihlutinn upp til handa og
fóta, og bar upp fyrirspurn til ráðherr-
ans um það, hvort hann ætti nokkurn
hlut í þessum mútubrígslum.
Eins og allir sjá eru mútur hvergi
nefndar á nafn. Blaðið flytur að eins
orðasveim, sem gengið hafði um bæinn.
Og það er hætt við því, að það deyi
ekki alveg í kolunum, fyr en minni hlut-
inn gjörir opinberlega grein fyrir, hvað-
an hann hefur allan þann sand af pen-
ingum, sem hann hefur ausið út í sumar
og eys enn út.
Hvaðan kom það i1/. þús. kr., sem
einum konungl. embættismanni kvað hafa
verið borgaðar fyrir ferðina á fund Mar-
conifélagsins síðastliðið vor?
Hvað kostaði að fá Marconistöðina
hingað upp og hvaðan komu þeir pening-
ar ? Allir vita, að félagið var ófáanlegt
til að gera tilraunir fyrir stjórnina nema
fyrir ærna peninga. Það setti 36,000 kr.
upp fyrir að gera tilraunir í 1 ár.
Hvað kostar »Fjallkonan« og »Norður-
land« árlega og hvaðan koma þeir pen-
ingar ?
Hvað kosta allir smalarnir og skipin,
sem gerð voru út f sumar til að safna
mönnum á »bændafundinn« svokallaða?
Og hvaðan komii þeir peningar?
Hvað kosta legátarnir, sem sendir hafa
verið út í héruðin til að smala undir-
skriptum um ritsímann og hóa mönnum
saman í »Þjóðræðisíélagið« svo kallaða?
Og hvaðan koma þeir peningar ?
Hér með er engan veginn sagt eða
gefið í skyn, að minni hlutinn á þingi
hafi þegið fé á óheiðarlegan hátt. En
fjárausturinn hefur verið svo mikill, að
sp irningin: Hvaðan, hvaðan er allt þetta
fé liggur á vörum margra manna, ekki
síður eptir þingfyrirspurnina en áður.
Það var lfka gerður ofmikill hvellur út
af fyrirspurninni á þingi, og hljóðið of
holt í flytjandanum, séra Sig. Stefánssyni,
til þess að allir sannfærðust um það, að
hann talaði af tómri, heilagri gremju.
Það var t. d. nærri skoplegt, að heyra
séra Sig. segja með vel taminni rödd og
vel felldum svip, beint framan í dags-
Ijósið úr vesturglugganum á efrideildar-
salnum, að »æra og mannorð« meiri hlut-
ans hefði hingað til verið »helgur dómur«
fyrir minni hlutanum. Það var því skop-
legra, sem »ísafold« sneri þá um sama
leyti stórmútusögu úr Amerfku upp á
meiri hluta þingsins og stjórnina.
Annars gerði ekki að eins minni hlut-
inn, heldur jafnvel meiri hlutinn í efri
deild, oftnikið úr fyrirspurninni. Hún var
ekki þess verð, að taka hana jafn hátíð-
lega, þvf hún var ekki annað en pólitisk
sjónhverfing, Ifkt og flugan um
„réttarástanilið"
á Snæfellsnesi.
Eins og kunnugt er, hefur »ísafold« og
dilkar hennar ofsótt sýslumann Snæfellinga
í meira en 5 ár. Hún hefur ausið hann
auri nálega í hverju blaði, og auk þess
sigað vinnumönnum sínum þar vestra, sér-
staklega Helga sfnum, ósleitilega á sýslu-
mann, látið hann elta sýslumann nteð
málssóknum ár eptir ár á landsjóðs kostn-
að, látið hann spana hreppsnefndarmenn
sína móti sýslumanni og þar fram eptir
götunum.
En Helgi var þá ekki helgari en það,
að landsstjórnin varð að láta höfða mál
á móti honum fyrir rangt tíundarframtal,
og að dómarinn, sem hirta átti hrepps-
nefndina hans, fann ástæðu til að ákæra
hann ásamt hinum nefndarmönnunum
fyrir brot á móti valdstjórninni.
Svo þegar Helgi er búinn að koma
málum þessum á stað — hann vildi
ekki sættast á tfundarmálið — ber Isaf.
það út um borg og bý, að sýslumaður
sé að ofsækja Helga sinn, sendir smöl-
um sínum umkvartanir yfir réttarástand-
inu á Snæfellsnesi, og skipar þeim að
láta samþykkja þær á sfðastliðnum þing-
málafundum.
Sum af æstustu hjáleiguhéruðunum,
sérstaklega Gullbringu- og Kjósarsýsla,
gjöra það óðar, en úr Snæfellsnessýslu
fékkst engin rödd til að hrópa. Helgi
gat ekki einu sinni fengið nímenningana,
sem hann kallaði saman á pukursfundinn
í Ólafsvfk til þess að láta heyra til sfn
hósta eða stunu.
Það var samt látið heita svo, sem
Snæfellingar væri voðalega leiknir af
sýslumanni, þeir stykkju hópum saman af
landi burt til Ameríku og hinurn, setn
ekki kæmust burtu, lægi við örvinglun.
En svo datt botninn úr öllu saman.
Þegar á þing kom fékkst ekki einn ein-
asti maður til að hreyfa málinu. Sk.
'Thoroddsen gat þess að eins eldhúsdag-
inn að »kvartað væri sumstaðar yfir
réttarástandinu f landinu«. Lengra fór
hann ekki, en þó nógu langUtil þess, að
yfirréttarins var minnst þar að makleg-
leikum fyrir hina dæmalausu dóma á
milli »ísafoldar« og sýslumanns.
Þetta voru nú helztu afreksverk minni
hlutans á þingi.
Alstaðar sami tilgangurinn, alstaðar
sama lagið.
Tilgangurinn alstaðar, að níða niður
fyrstu innlendu stjórnina, fyrstu sjálfstjórn
vora um meira en 6 aldir.
Lagið eða aðferðin alsstaðar, að skrökva
vömmum og skömmum upp á andstæð-
inga sína, eða rangfæra orð þeirra og
gjörðir, og jafnframt þyrla upp svo miklu
ryki, að það sjáist ekki hvað þeir sjálfir
eru að aðhafast.
Því ekki undarlegt, að flokkurinn hef-
ur enn þá einu sinni í ^ skiptið á 4 ár-
um breytt um nafn.
Fyrst nefndi hann sig valtýska flokkinn.
Það var réttnefni.
Svo nefndi hann sig Framfaraflokk,
þegar hann sá, hvað dr. Valtýr Guð-
mundsson var lítil tálbeita. Það var
rangnefni.
Og þegar almenningur ekki heldur
vildi þá beitu, þótt ljós væri, skipti
hann aptur um nafn og nefndi sig Fram-
sóknarflokk. Það var líka rangnefni.
Og nú nefnir hann sig
„Þj óðræðisflokk“.
Það gerir sá flokkur, sem árum saman
barðist fyrir þvl með hnúum og hnefum,
að lögfesta stjórn landsins suður í Kaup-
mannahöfn og fyrir þvf, að leggja niður
landsbankann, en veita útlendum auð-
mönnum einokunarvald yfir allri peninga-
verzlun landsins um ókominn aldur.
Almenningur á að ganga á nýja agnið,
nýja nafnið, eins og laxinn á flugusteng-
ur veiðimannsins. Veslings laxinn sér
fluguna detta í ána og glepsar hana, en
það er þá öngull og hann hangir fastur
á önglinum.
Eins er þjóðræðisheitið. Það er fluga,
fluga og ekkert annað, eigi það að þýða
annað en þingræði.
Eða ætla mennirnir sér, að gera þá
breytingu á stjórnarskránni, að þjóðin
geti ónýtt lög, sem þingið hefur sett og
konungur staðfest? Til þess þurfa þeir
fyrst og freinst að afsetja konginn.
Og hvernig á þjóðin að fara að því,
að ónýta gerðir þingsins. Það er ekki
hægt að smala henni allri, þótt lítil sé,
saman á einn stað til þess að leita þar
samþykkis eða synjunar hennar á gerð-
um þingsins. En á þá að safna henni
saman eptir landsfjórðungum, á einum
slað í hverjum landsfjórðungi, eða eptir
héruðum á einum stað í héraði, eða ept-
ir hreppum á einum stað f hreppi ? Eða
á þjóðin að geta ónýtt gerðir þingsins
bréflega t. d. með sníktum undirskriptum ?
Eiga konur sem karlar, börn sem full-
orðnir, ósjálfbjarga menn sem sjálfbjarga
að eiga atkvæðisrétt? Það yrði sjálfsagt
svo að vera. Annars réði þjóðin ekki.
Svona mætti halda áfram að rekja
þennan vef upp, þráð fyrir þráð, eti þess
gerist ekki þörf.
Þjóðræði er þingræði.
Og þingræði er þjóðræði.
Þjóðin kýs sér umboðsmenn um nokk-
ur ár, þingmennina, til þess að gæta hags-
muna sinna, alveg á sama hátt og mað-
ur tekur sér umboðsmann til þess að
semja við mann, sem maður nær ekki til.
Bæði eru bundin, þjóð og einstakling-
ar, meðan umboðið gildir. Og báðum
jafn frjálst að skipta um umboðsmann,
þegar umboðið er úr gildi gengið, en
heldur ekki fyr. Þingmönnum enda upp
á lagt í sjálfri stjórnarskránni, 31. gr., að
fara eingöngu eptir sannfæringu sinni, og
ekki eptir neinum reglum frá kjósendum
sínum. Þeim er upp á lagt það með
eiði.
A þennan hátt ræður þjóðin sér sjálf.
Og hefur um leið áhrif á stjórnina.
Stjórnin þarf að sækja nálega allt til
þingsins, bæði fé og heimildir til allrar
nýbreytni. Þinginu er frjálst að veita
það, sem um er beðið, eða neita því, og
setja skilyrði, sem þvf líkar. Það á eng-
an húsbónda yfir sér. Þyki stjórninni
kostir þingsins of harðir, og haldi þingið
sínu máli fast fram, verður stjómin að
fara frá. Taki stjórnin hins vegar við
kostum þingsins, verður hún að fara ná-
kvæmlega eptir reglum þingsins.
Stjórnin er með öðrum orðum ekki
annað en ráðsmaður á þjóðarbúinu, að
vísu skipaður af konungi, en alstaðar,
þar sem þingræði gildir, eins og hjá oss,
tekin úr flokki þeirra manna, sem fylgja
skoðunum meiri hluta þingsins, og þann-
ig í rauninni þingkjörin.
Þetta er þingræði, og um leið þjóð-
ræði. Þjóðin ræður skipun þingsins, og
þingið ræður aptur niðurlögum stjórnar-
innar.
Og þennan kjörgrip, sem kostað hefur
flestar aðrar þjóðir strauma af blóði beztu
sonanna þeirra, höfum vér nú ómótmæl-
anlega fengið.
Því er þjóðræðisflagg minni hlutans