Þjóðólfur - 17.07.1908, Blaðsíða 3

afsalað, er eigi hefðu verið af hendi látin
áður.
Mcð Gamla sáttmála gera íslendingar
yerzlnnarsainning fyrir hönd landsins yið
ionnng sinn sem kaupmann — sem getur
verið álitamál, hvort var heppilegt eða ekki
— en þeir afsala sér engnm yfirráðnm
yflr ntanríkismálum sínum.
Með Uppkasti samhandslaganefndarinn-
ar er utanríkismálnm íslands afsalað í
hendnr stjórn og löggjafarvaldi Dana nm
aldnr og æíl takmörkunarlanst.
Með Gamla sáttmála yar áskilið, að ís-
lendiugar væru lausir allra mála, ef sátt-
málinn yæri ekki haldinn af konungs
hendi.
k Uppkastinu er engin auð smuga til
þess að losa utanríkismálin ut nm.
Sambandslaganefndin sjálf hin íslenzka
hefnr fram á seinnstu forvöð hahlið þvi
drengilega fram, að íslendingar ættu ept-
ir Gamla sáttmála fornan rétt á því að
ráða utanríkismálum sínum einir, þó að
meiri hluti nefndarinnar svignaði fyrir
að síðustu. Ncfndarmennirnir hafa því
sjálfir kannast við, að það yæri réttaraf-
sal, að fá Dönnm ntanríkismálin í heud-
nr nm aldur og æfi.
Af Galtarholtsfundinum,
er getið var f slðasta bíaði, hafa nú bor-
izt frekari fregnir, eptir manni, er þar var
staddur og skýrir svo frá:
Sigurður sýslum. Þórðarson setti fund-
inn og var hann kosinn fundarstjóri. Var
fjölmenni, yfir ioo kjósendur, auk margra
kvenna og yngri manna. — Böðvar Jóns-
son cand. í Einarsnesi bar fram tillögu
um'það, að menn töluðu í fyrsta sinn ekki
lengur en J/2 stund eða 3/4 stundar, þar
sem hér mundu vera margir ræðumenn
samankomnir, og kjósendur mundu vilja
heyra sem flesta, en úr öðrum stöðum
hefðu þær fregnir komið, að menn töluðu
þar tímum saman og kæfðu með því fund-
ina. — Ekki vildi fundarstjóri bera þessa
tillögu undir atkvæði, en skaut þvf til
fundarmanna, að vera sem stuttorðastir.
— Stungu menn saman nefjum um það,
að fundarst. vildi láta ráðherra njóta sín
sem bezt og ekki takmarka mælsku hans.
Jón Jensson talaði fyrstur, og eindregið
fyrir frumvarpinu óbreyttu, kvað þar fengið
allt það bezta, sem vér æskjum og hefðum
óskað. Annars var þessi orðaslitringur, sem
hann hreytti út úr sér, mestmegnis skammir
og gremjuyrði um ísafoldarblað, sem hann
tók upp hjá sér, og var að rífast við. Óvíst
taldi hann, að hann gæfi kost á sér til þings
þó á sig hefði verið skorað. Enginn rómur
var ger að máli hans, og enginn klappaði,
sem flestum hinum var síðar gert. Með
frumvarpinu talaði og Jóhann Eyjólfsson
í Sveinatungu, er bauð sig þar fram til
þings. Auk þeirra talaði ráðherra bæði opt
(4 eða 5 sinnum) og lengi og varði frum-
varpið af móði og mælsku. Mót ráðherra
og þeim Jóni töluðu þeir Böðvar Jónsson
f Einarsnesi og Jón Sigurðsson hreppstj.
á Haukagili, Einar Hjörleifsson og Sig-
urður bróðir hans, Ari Jónsson ritstj. og
Þorsteinn Erlingsson.
Þegar umræður höfðu staðið hátt á fjórða
tíma, bar Jón Sigurðsson á Haukagili fram
tillögu þá, er birt er í síðasta blaði.
Undir þessa tillögu höfðu þeir skrifað,
auk flutningsmannsins: Jón Tómasson f
Hjarðarholti, Jón Guðmundsson á Val-
bjarnarvöllum, Gísli pr. Einarsson, Þórður
læknir Pálsson, Böðvar Jónsson í Einars-
nesi, Sig. Sigurðsson cand. í Arnarholti, Hall-
grímur og Sveinn Níelssynir á Gríms-
stöðum, Guðm. Ólafsson á Lundum, Har-
aldur Bjarnason á Álptanesi, Stefán pr.
Jónsson, Hermann Þórðarson á Glits-
stöðum, Sigurður Jónsson á Haugum og
Jón Samúelsson á Hofstöðum.
ÞJOÐULFUR. i2i
Þá stóð upp ráðherrann og telur tillög-
una óþarfa sökum þess, hve óákveðin hún
sé að orðalagi. Segir sig og alla aðra vilja
þetta, og þetta alt veiti frumv. okkur. —
Við þetta kom kurr f menn og kröfðust
þess, að till. væri borin undir atkvæði, en
sýslumaður hefur upp orð ráðherra og
neitar því með öllu. — Þessu gerræði fund-
arstjóra svöruðu tillögumenn með þvf, að
skora á fundarstjóra að bera það undir at-
kvæði, hvort tillagan skyldi vera borin upp,
en því neitaði fundarstjóri al^, og eptir
nokkurt þjark sleit hann fundinum.
Líkaði fundarmönnum afarilla framkoma
fundarstjóra, og er talið, að fremur hafi
þar verið spillt en bætt íyrir málstað þeirra
frumvarpsmanna.
Af fundahöldum í Snæfellsnessýslu
hafa komið þær fréttir, að á fyrsta fund-
inum, er Lárus H. Bjarnason hélt á Þverá
í Eyjahrepp, hafi verið samþykkt tillaga
m e ð frumvarpinu með 28 atkv. gegn 1, á
næsta fundi á Búðum samsk. till. með 13 atkv.
gegn 12, en á fundi í Ólafsvík tillaga gegn
frumvarpinu með 35 samhljóða atkv. Lárus
var þá genginn af fundi og einhverjir hans
manna. Á fundi á Grund í Eyrarsveit
greiddu 8 af 22 kjósendum atkvæði með
frumvarpinu, en 2 á móti. Hinir greiddu
ekki atkvæði. Á fundi í Stykkishólmi kvað
hafa verið felld till. meðfrv. með 44 atkv.
gegn 28,ensamþykkttillagagegn því með 44
atkv. En ekki kvað Lárus hafa beðið þar
atkvæðagreiðslunnar og fundarstjóri (Guðm.
Eggerz settur sýslumaður) litlu síðar gengið
af fundi og tekið fundarbókina með sér.
Mælt var, að L. H. B. hefði ætlað að halda
síðasta fundinn á Skógarströnd, en óvíst,
hvort orðið hefur úr því. Honum hafa
líklega þótt undirtektirnar þar f sýslu ekki
sem beztar.
€rlení símskeyti
til I’jóðólfs.
Kaupm.hö/n 15. júlí. kl. S /. h.
Forsetaefni
lýðvaldssinna f Bandarfkjunum er Bryan
(sá er áður hefur verið forsetaefni þeirra).
Norðmenn og íslendingar.
Blaðið »Dannebrog« átelur afskipti
Norðmanna af fslandsmálum.
Ferðalög ráðherra.
Það sem af er þessum mánuði, hefur
ráðherrann verið á stöðugu ferðalagi hér
um nærsýslurnar 1 þarfir sambandslaga-
frumvarpsins. Fyrst fór hann austur 1
Árnessýslu með Jón sagnfræðing til að-
stoðar og var þar á fundinum við Ölfus-
árbrú 2. þ. m., sem skýrt var frá í síð-
asta blaði. Því næst hélt hann upp á
Mýrar með Jón Jensson, og var þar á
Galtarholtsfundinum 7. þ. m., sem skýrt
er ítarlegar frá 1 þessu Iilaði. Á suður-
leið þaðan fór hann um Borgarfjarðar-
sýslu og hélt fund á Grund í Skorradal
9. þ. m. Þar kvað hafa verið samþykkt
tillaga m e ð frumvarpinu, er fékk 25 at-
kv. af 50—60 á fundi. Hinir greiddu
ekki atkvæði. Daginn eptir (10. þ. m.)
hélt hann fund á Akranesi. Þar var sam-
þykkt tillaga g e g n frumvarpinu með 34
samhljóða atkvæðum. Einhverjir þá
gengnir af fundi. Eptir 2 daga heima-
vist hélt ráðherrann svo austur í Rangár-
vallasýslu 13. þ. m., og hafði þá þriðja
Jóninn (Jón Ólafsson) með sér til aðstoð-
ar. Var þar fundur við Þjórsárbrú 14.
þ. m., og eru þær fréttiraf honum komn-
ar, að þar hafi verið samþykkt með 26
atkv. gegn 15 sú einkennilega tillaga, að
fundurinn teldi »óráðlegt, að hafna kost-
um(!) sambandslagafrumvarpsins«. Skyldi
slík tillaga hafa verið borin upp af frum-
varpsmönnuui fyrir i’/s mánuði ? Aðrir
segja, að engin regluleg atkvæðagreiðsla
hafi farið fram á þessum fundi. í gær
átti að verða annar fundur á Seljalandi
undir Eyjafjöllum, en ekki fór ráðherr-
ann né J. Ól. þangað.
Stutt athugasemd.
í frásögn blaðsins »Reykjavík« erkomizt
svo að orði viðv. atkvæðagreiðslunni á
stjórnmálafundinum hér 28. f. m.: »Og ekki
hafði mjög hörð smalamennska af hendi
H. J., er barst mjög mikið á« o. s. frv.
Mér verður á að spyrja: Blaðrar blaðið
þetta svona út í loptið, eða hefur það
fengið þetta slæma uppkast af ógleði yfir
fundarfréttinni ?
Sannleikurinn er sá, að eg hafði ekki
nefnt atkvæðagreiðslu við e in n e i n -
asta mann, hvorki fyrir fundinn eða
meðan hann stóð yfir. Þetta er mér auð-
velt að sanna ef vill. Hitt er lfka ósatt
hjá blaðinu, að eg hafi sagzt þekkja
»mína menn«. En hitt sagði eg: »Eg
er óhræddur um það, hvernig atkvæði
falla hér 1 þessu máli — og má tillaga
mfn því gjarnan bíða. — Eg þekki menn-
ina«. — Þetta sagði eg —og þurfti ekki
að afbaka það. Það er satt: Eg þekki
Stokkseyringa og Eyrbekkinga að sjálf-
stæði og góðri greind. Þegar eg nú einn-
ig vissi, að þeir, margir hverjir, höfðu
kynnt sér rækilega sambandsmálið, þá
fannst mér enginn efi geta á því leikið,
hvernig atkvæðin féllu á fundinum. Þar
að auki hlaut ræða hr. L. H. B. að sann-
færa þá, sem óljósast var málið áður,
sannfæra þá um það, hvílík fásinna slíkt
er, að mega ekki einu sinni ympra á
göllum þeim, sem ómótmælanlega eru á
blessuðu Uppkastinu.
Annars munu kjósendur sjálfir svara
aðdróttun þeirri, sem felst í frásögn
blaðsins, en eg hugsa helzt, að þeir geri
það einungis með bláum krossi — á rétt-
um tíma og réttum stað. Ur því að út
í þessa sálma er komið, get eg getið þess,
að eg hef nýl. verið beðinn (með góðu
auðvitað) að ganga í Uppkastsliðið. Þetta
er öll sú smalamennska, sem eg heí orð-
ið var við 1 þetta sinn, Hvað því viðv.,
sem blaðið segir, að eg hafi borizt mikið
á þarna á fundinum, þá er það nokkuð,
sem ekki hefur komið fyrir áður. Fyrir
þetta skal eg samt ekki þræta, en ósjálf-
rátt mun það þó hafa orðið — og líklega
af eptirhermu-óvana! En hafi mér tekizt
eptirhermurnar illa í þetta sinn, þá víl
eg biðja afsökunar á því.
Stokkseyri 8. júlí 1908.
Helgi Jónsson.
Sterling
kom frá útlöndum 14. þ. m. með all-
marga farþega, þar á meðal voru Friðrik
Jónsson kaupm., Bogi Th. Melsteð cand.
mag., stúdentarnir Geir Zoéga, Georg Ól-
afsson og Guðmundur Ólafsson, 20 þýzk-
ir kennarar, karlar og konur, er ferðast til
Geysis og Gullfoss.
Slysföi-.
Á sunnudaginn var (12. þ. m.)drukkn-
aði 1 sundlauginni hér við Laugarnar
Ingimar Hoffmann snikkari hér i
bænum. Hafði steypt sér ofan í dýpri
sundlaugina, án þess menn sæju til hans,
og fannst þar að vörmu spori örendur.
Hafði verið lítt eða ekki syndur, og tölu-
vert ölvaður að sögn.
Embœttispróf i læknisfræði
við læknaskólann í Reykjavík hefur
Sigvaldi Stefánsson tekið fyrir
skömmu með 2. eink.
Próf við Hafnarháskóla
hafa þessir íslendingar tekið nýlega:
Fyrri hluta lögfræðisprófs: Magn-
ús Gíslason með 2. eink.
Fyrrihluta læknaprófs: Guðmund-
ur Thoroddsen rneð 1. eink. og Björgólf-
ur Ólafsson og Vernharður Jóhannsson
með 2. eink.
Fyrri hluta prófs í mannvirkja-
f r æ ð i (við fjöllistaskólann) Geir G.
Zogga með 1. eink.
Heimspekipróf: Ásgeir Gunn-
laugsson, Pétur Halldórsson, Sigfús Marí-
us Jóhannsson og Sveinn Valdimar Sveins-
son með ágætiseinkunn, Alexander Jó-
hannesson með 1. eink. og Jón Jónasson
með 2. eink.
Ný niðursuðuverksmiðja
ei netnist »Kjalarnes» verður bráðlega
sett á stofn í Brautarholti á Kjalarnesi.
Höfuðstóll 150,000 krónur, bæði norskt
og íslenzkt fé, og er meginið af hluta-
bréfunum þegar selt. Formenn félagsins
eru Sturla kaupm. Jónsson, eigandi Braut-
arholts, er mestan þátt á í stofnun þessa
fyrirtækis, og Thor Lútken hæstaréttar-
málaflutningsmaður í Kristjaníu. Verk-
smiðjan ætlar aðallega að sjóða niður
fisk og kjöt o. fl. Ráðgert er að byrja
á húsbyggingu í sumar í Brautarholti.
Um kolanámuna
hjá Níp á Skarðsströnd hefur ekkert
frétzt nýlega, en á fjöru nágrannajarðar-
innar Heinabergs hefur fundizt, undir
kvartilsþykku leirlagi, stórt, steingert tré,
tólf álna langt og 1*/» al. á breidd. Sig-
urður Jósúa, sá, er fyrir námugreptinum
stendur á Nip, fullyrðir, að það sé sedr-
usviður, og eru sýnishorn af því komin
hingað suður til rannsóknar. £r surtar-
brandur mikill í jörðu alstaðar á þeim
slóðum. Munu ráðstafanir verða gerðar
til þess að ná tré þessu upp í heilu lagi,
Prestkosning
er um garð gengin 1 Ólafsvíkurpresta-
kalli og hlaut Guðmundur Einarsson kand.
kosningu með 121 atkv. Séra Sigurður
aðstoðarprestur Guðmundsson fékk 30
atkv.
Kveikt í húsi.
Aðfaranóttina 1. þ. m. kviknaði í húsi
á tsafirði, verzlunarbúð Bjarna nokkurs
Sigurðssonar frá Borg. Með því að elds-
ins varð vart allsnemma komst fólk, er
bjó yfir búðinni út á nærklæðunum, og
var því næst eldurinn slökktur, án þess
húsið skemmdist til muna. Með því
að grunsamlegt þótti um uppkomu
eldsins var eigandinn (Bjarni Sigurðsson)
settur í varðhald og játaði hann þá, að
kveikt hefði verið í húsinu að hans ráði
og hefði hann fengið til þess formann
sinn, Sigvalda Guðmundsson.
Með „Prospero ',
er kom norðan og austan um land í
fyrra dag, kom frá Akureyri prófastsfrú
Sigríður Sæmundsson með bæði börn
þeirra hjóna, ennfremur frú Guðrún Jóns-
dóttir kona Péturs Zóphoniassonar banka-
ritara og frú Ágústa Sigfúsdóttir (kona
Sighv. Bjarnasonar bankastj.). Frá Nor-
egi kom Jón H. ísleifsson cand. phil.
Dáinn
er 11. jþ. m. Ólafur Sigurðsson
dbrm. í Ási í Hegranesi, fyrrum þing-
maður Skagfirðinga (1865—67), nálega
86 ára að aldri (f. 19. sept. 1822), valin-
kunnur maður í bændastétt og fróðar um
margt. Þrír synir hans eru á lífi, þar á
meðal Björn augnlæknir í Reykjavík.
Póstmeistari
Sigurður Briem lagði af stað héðan 1
gær norður í land og ætlaði að fara
Sprengisand. Samferða honum verður
Sigurður Ólafsson sýslumaður í Kaldaðar-
nesi, en Guðjón Sigurðsson úrsmiður fylgd-
armaður þeirra. Koma heim aptur um
10. ágúst.