Þjóðólfur - 23.03.1910, Side 1

ÞJÓÐÓLFUR.
62. árg.
Reykjavík, Miðvikudaginn 23. Mars 1910.
M 13.
mótor-steinoliu í bj ii
Þá sem eg sjálfur álít vera besta, eða þá, sem seljand-
inn segir að sé best?
Auðvitað nota eg þá olíu, sem eg sjálfur af eigin reynslu veit
að er áreiðanlega langbest, nefnilega
Gylfie mótor-steinoliu
ta?
frá
Skandinavisk-Amerikansk Petroleums Aktieselskab,
Kongens Nytorv 6. Köbenhayn.
Ef þér viljið reyna Gylfie-mótor-steinolíu, mun kaupmaður yðar
útvega yður hana.
Járnbrautar-skraj.
Varðar mestu: — athöfn, orða
undirstaða rétt sé fundin.
Forspil.
Út af grein Vigfúsar Guðmundssonar
(frá Haga), góðkunningja míns, birtri í
Ísafold 16. þ. m., vil eg gera nokkrar
almennar athugasemdir.
Eg ætla mér nfl. ekki þá dul, að eg
sé fær um að rökræða það mál frá sér-
fræðilegu sjónarmiði. Fer því ekki að
þrasa við hann né aðra fræðimenn um
»teknisk« járnbrautarbyggingar-atriði.
En það er ýmislegt annað, í þessu ís-
lenska járnbrautarmáli, sem við alþýðu-
menn ættum að geta að skaðlausu tekið
þátt í að ræða um, ef við gætum hófs og
viljum styðja að því, að »undirstaða rétt
sé fundin«.
V. G. tekur sér tilefni af tveim blaða-
greinuro, þar sem honum þykir um »járn-
braut austur í Árnessýslu« rætt »æði
blekkjandi og tálvonir gefnar«. Hann á-
lltur að »almenningsálitið eigi að ráða
mestu í slíkum stórmálum«. En til þess
að það »fari eigi vilt vegar«, finnurhann
köllun hjá sér til þess að »benda á skugga-
myndir og stefnugalla«.
Orð þau, er eg hér hefi tilfært úr inn-
gangi ritgjörðar V. G., eru að skoða sem
vörður eða sundmerki, er hann markar
með stefnu sína í þessu máli. Enerhann,
samkvæmt þeim, á réttri stefnu? Hann
er sjálfur sannfærður um það. Annars
leyfði hann sér ekki að dæma svo, að
aðrir færu með »blekkingar«, gæfu »tál-
vonirs oghefðu ranga stefnu(»gallaða«).
Það er gott, og oft nauðsynlegt, að
hafa traust á sjálfum sér, en það getur
líka orðið »of mikið af þ v 1 góða«.
En lítum nú á »almenningsálitið í
slíkum stórmálum«. Fyrsti gallinn á
þvf er sá, að það er ekki til, og getur
ekki orðið til nema það sé skapað — af
þeirri einföldu ástæðu, að ekkert slíkt
er til að byggja það á. Hugmyndir
geta menn að vísu gert sér um járnbraut-
ir, en þeir sem ekkert slíkt hafa séð eða
reynt, gjöra þær fjarri öllum sanni flestir,
eins og eðlilegt er — V. G. ekki undan-
tekinn.
Almenningi hér hættir við að hugsa:
»S 1 í k t geta stórþjóðirnar auðugu veitt
sér til þæginda, en hér . . . við höfum
ekki ráð á slíkri eyðslu«. — Og þessari
trú (— ekki skoðun) er auðveldara
fyrir V. G. einan að viðhalda með skugga-
mynda-»sýningum«, en xoo spekinga að
útrýma henni með ljósmyndauppdráttum.
Lítil dæmi: Fyrir nokkrum árum var
byrjað á gufubátaferðum um sumartím-
ann upp í Borgarfjörð, með bátkrýli, sem
hét »Faxi«. Þá var notkun slíkra ferða
óþekt og »almenningur« þar uppfrá sagði:
»Gufubátsferðir hingað eru aðeins fyrir
Reykvíkinga til að leika sér; við höfum
ekkert við þær að gera, notum þær aldrei«.
— En nú fer margfalt stærri gufubátur
x—2 ferðir á viku hverri sömu leið alt
árið, og hefir mikið að gera. Hann hefir
fiteytt trúnni hjá fólkinu íþað almenn-
'ngs á 1 i t, að ferðirnar séu ómissandi.
Hvernig var »almenningsálitið« í síma-
málinu 1905? Og hvernig var það (til-
veruleysi þess) notað þá af mótstöðu-
mönnum stjórnarinnar (ekki málsins; það
var skálkaskjól) ? Er óhætt að fullyrða,
að hefði þá verið borið undir »almennings«-
atkvæði, hvert símann skyldi leggja, væri
það ógert enn. En hvernig e r það n ú,
eftir að reynsla er fengin, og um álit
getur verið aðræða? Nú vilja allir fá'síma-
samband, en enginn hafna þvf. Nú vita
menn af reynslunni, að það á mjög vel
við hér; er hentugasta samgangnafæri
(fyrir hugsanir = orð) til að tengja fjar-
læga landshluta.
En áður voru hugmyndirnar (trúin) um
síma hér alveg eins og um járnbrautir:
að þeir væri aðeins fyrir stórþjóðirnar,
ættu hér ekki við.
Og enn eitt dærni:
Hafa ekki ferðalög og flutningatæki
breyst síðan akbrautirnar komu ? Það
þ e k k i r V. G.. Og hvf efast hann þá
um, að járnbraut gæti enn breytt
þessu ekki slður, og það til ekki minni
hagsmuna ?
Jú, hann efast um það af vanþekk-
i n g u á málinu — eins og eðlilegt er.
En svo skynsamur maður, sem hann er,
ætti að finna þetta.
En þessi vanþekking virðist mér vera
þráðurinn, sem gengur gegnum greinar
hans um járnbrautarmálið. Hún er sú
þoka, sem glepur sjón hans svo, að hann
sér þar einungis »skuggamyndir« og
»stefnugalla« — leiðir hann til að skapa
vitlaust álit hjá almenningi.
Leiðin.
Þorv. Krabbe telur best brautarstæði:
Mosfellssveit — Mosf.heiði — Þingvalla-
sveit — Grímsnes — Sogsbrú — Ölves —
Ölvesárbrú. V. G. kannast við, að það
muni þarna »skárst« (»best« er víst of
bjart orð?). Þ. Kr. segir, aö þarkæmi
brautin til að liggja »um bygðir og byggi-
leg svæði, nær alla leið«. Þetta er
rétt. En V. G. »trúir« ekki oðru, en
að það sé »blekking«. Hann segir að
»kunnugum muni þó sýnast svo, að Mos-
fellsheiði verði aldreí byggileg af sínum
gæðum*. Þetta er einn ókunnugleika-
votturinn hjá V. G.
Mosfellsheiði er ekki fjall, heldur flatt
hálendi (heiðlendi; heiðar eru líka til í
Flóanum), sem varla verður vart nokkurs
halla upp á eða niður af, þar sem braut-
arstæðið er fyrirhugað. Nyrst á þessu há-
lendi er daldrag, Leirvogsvatns-daldragið,
og liggur þar saman bygðin í Kjalarnes-
hreppi og Þingvallasveit (rösk bæarleið
milli Stardals og Fellsenda). Þarna er
landið ein samfeld graslendisbreiða (t. d.
Sauðafellsflói, Bugðubakkar, Sogin og
Jónssel), afbragðs slægjulönd, og mætti
þar heya (er oft heyað) svo hundruðum
hestburða skifti árlega, eða jafnvel þús-
undum, ef vel væri nýtt. Eftir syðri brún
þessa daldrags er brautarstæðið hugsað.
Gamall kunnugur bóndi hér hefir sagt,
að þetta svæði væri byggilegasti blettur
sveitarinnar. Og víða er bygt óbyggilegra
land í Qærsveitunum. En þetta er kirkju-
eign (Mosfells) og nú að mestu notað sem
afrétt.
Þá þykir V. G. »hraunin 1 Þingvalla-
sveit ekki álitleg til ræktunar«. —
Vikið er þar við orðum Þ. Kr. En til
þessa hefir sveit sú þótt »byggileg«, þrátt
fyrir hraunin. Þar er fiskisælasta veiði-
vatn landsins, og sveitin ein hin besta
sauðfjársveit á Suðurlandi.
Þá valda »melarnir í Mosfellssveitinni«
ryki í augum V. G. — En þá er nú
flestu orð á gert; þvf varla er J/ioo af
landi sveitarinnar melar: örfáir smáblettir,
einkum þar sem gamli vegurinn
liggur um neðantil í sveitinni. Þetta er
of berleg viðleitni til að sýna »skugga-
myndir« og »villu«, Vigfús minn góður!
Snjórinn.
Næst lendir V. G. 1 snjónum.
Mér kemur ekki til hugar að neita því,
að komið geti fyrir, að snjór teppi ein-
hvern tfma umferð á járnbraut hérá landi.
Það kemur fyrir 1 flestum löndum Norð-
urálfunnar og víðar, og þykja engin býsn.
Þar hygg eg Þ. Kr. hafi rétt fyrir sér, að
»ferðum muni ekki þurfa að fresta lengi
vegna snjóa«. Því þótt talsvert snjói á
járnbrautir, eru þær plægðar áður en
snjórinn nær að festast; eða, ef þaðekki
dugar á bletti (skafli), er þar hreinsað á
annan hátt.
Járnbrautir eru vfða um heim á snjó-
sælli svæðum, en hér er um að ræða,
og eru nothæfar þó. Að öðru leyti fer
eg ekki út í snjóalagafræði V. G. néjárn-
brautalagningarvísdóm. En út af þeirri
»skuggamynda -villu-stórhrfðar-gaddbyls--
krapahlessu« höf,, að »eyddar ytðu mil-
jónirnar áætluðu, áður en slfk braut
kæmist miðja leið á fjöll og óbygðir« —1
mætti minna á, að þessi Árnessýslubraut
á alls ekki að liggja um neiu fjöll né
óbygðir, samkv. áætlun Þ. Kr., heldur
»um bygð og byggileg svæði«.
Landa-svipir.
Vanþekkingar-vandkvæðin koma þó
fyrst verulega til sögunnar, er til saman-
burðarins við Noreg kemur: Af því
»hann er voru landi næstur og líkastur
að landslagi*!!
Bágt er að sjá, hvað nálægðin hefir að
þýða 1 þessú tilliti. En hitt væri áviti
bygt, e f landslag væii Ifkt. Ó1 í k a r a
getur það tæplega verið en í Noregi víð-
ast hvar, borið saman við það landslag,
sem hér er um að ræða.
I Noregi er yfirleitt mjög óslétt ása og
fjallalandslag, Undirlagið er mjög hörð
bergtegund (Gneis), miklu harðari og tor-
unnari, en bergtegundir hér (gengur næst
Granit). Við járnbrautalagning þar verð-
ur iðulega að grafa jarðgöng gegnum
þessa hörðu ása, (á Björgvinarbrautinni
minnir mig þau séu 15 á fyrstu (norsku)
mflunni), en hlaða upp eða brúa yfir
lægðirnar. I Noregi verður víða, og á
löngum köflum, að yfirbyggja brautirnar,
vegna snjóskriða í fjallahlíðunum og snjó-
þyngsla á háfjöllunum, þar sem brautirn-
ar eru svo víða niðurskornar í hinu öld-
ótta landslagi. Þar liggja brautir um »fjöll
og óbygðirs, en ekki hér, að sinni.
Hér er hið fyrirhugaða brautarstæði
jafnlend flatneskja, svo að jarðgöng þyrfti
líklega hvergi að gera. Undirbygging
brautarinnar yrði líkust algengri vegar-
gjörð, að undanteknum brúm á árnar og-
nokkurri auka-fyrirhöfn við Almannagjá
og Hrafnagjá. Og þótt fara ætti undir
þær í jarðgöngum, væri enginn samjöfn-
uður á þeirri vinnu (f mjúku hrauni)
og jarðgangagjörð 1 Gneis-bergin norsku.
Þ. Kr. hefir, að minni hyggju hlotið
að taka fult tillit til kostnaðaraukans við
aðflutning efnis frá öðrum löndum m. fl.,
úr því áætlunar-rnunurinn er ekki meiri
en 2—3 í Noregi móti 1 hér.
Miklu nær sanni væri að miða við
brautalagning f Jótlandi eða á Skáni,
gagnvart þessari fyrirhuguðu Árnessýslu-
braut.
Það er skaði, að SV. G. hefir eigi átt