Þjóðólfur - 08.07.1910, Síða 1

62. árg.
Reykjavík, Föstudaginn 8. Júlí 1910.
JS 28.
€rlenð simskeyti
til Pjóðólfs.
Khöfn 5. Júlí.
Nýa dansba ráðaneytið.
Það er þannig skipað:
Claus Berntsen yfirráðherra og varnar-
málaráðherra,
Ahlefeldt-Laurvigen utanríkisráðherra,
N. Neergaard fjármálaráðherra,
Fr. Biilow hæstaréttarmálaflutningsmað-
ur, dómsmálaráðherra,
Anders Nielsen landbúnaðarráðherra,
Jensen-Sönderup innanríkisráðherra,
Thomas Larsen samgöngumálaráðherra,
Jacob Appel lýðháskólastjóri frá Askov,
kenslumálaráðherra og
Oscar B. Muus stórkaupm., verslunar-
málaráðherra.
*
Einungis þrír af þessum mönnum hafa
ekki áður setið í ráðherrasæti. Þessir
þrír eru O. B. Muus stórkaupmaður (f.
1847), er verslun hefir rekið hér á landi,
Appel lýðháskólastjóri og Biilow hæsta-
réttarmálaflutningsmaður, er varði þá ráð-
herrana Christensen og Berg, er ákærðir
voru fyrir ríkisdómi. Hann er ungur
maður að aldri, ekki nema 38 ára gam-
all, og yngstur hinna núverandi ráðherra.
Hinir ráðherrarnir sex hafa allir tylt
sér snöggvast í ráðherrasæti áður en gjör-
breytingaflokkurinn (radikale) tók við
stjórninni f fyrra haust. En ekki.sátu
þeir að völdum nema nokkuð á annað
ár, þeir er lengst komust, Neergaard og
Anders Nielsen, og var hinn fyrnefndi
lengst af ráðaneytisforseti, en einn þeirra
(Thomas Larsen) varð ekki nema mánaðar-
gamall í tigninni.
Núverandi stjórn hefir réttan helming
fólksþingsins (neðri deildar) með sér. Það
er því ekki að vita, hversu langgæð hún
kann að verða.
Dr. Rolf Nordenstreng
ritar í »Aftonbladet« (í Stokkhólmi) um
íslensk stjórnmál. Fellir hann mjög þung-
an dóm yfir stjórnarflokknum og telur
fyrirlestrastarf Bjarna frá Vogi aumlegt og
óábyggilegt. *
Khöfn 7. Júlí.
Krabbe og gjörbreytingaflokburinn.
Gjörbreytingaflokkurinn (»radikale«)hef-
ir neytt Krabbe til þess að ganga úr
flokknum og leggja niður þingmensku
vegna þess, að hann var sæmdur kammer-
herranafnbót eftir ósk sjálfs hans.
*
* *
Kristofer Krabbe var landvarnarráðherra
f Zahle-ráöaneytinu, er nú fór frá völdum
í Danmörku. Hann var elstur þingmanna
í þeim flokki (kominn undir áttrætt) og
mest virtur. Eru það þvf eigi alllítil tíð-
indi, að hann skuli hafa verið neyddur
til að ganga úr flokknum og leggja niður
þingmensku. Zahle-ráðaneytið tók upp þá
uýbreytni að klæðast ekki einkennis-
búningi og veita ekki orður og titla,
nema af mjög skornum skamti. Má telja
það góða reglu og lofsverða, en hálf-
undarlegt, að hún skuli vera gerð að slíku
meginatriði, að besti maður flokksins
skuli vera hrakinn úr honum fyrir þann
hégóma, að hann tekur við kammerherra-
nafnbót.
Barnajrxðslumál.
Eftir séra Jóh. L. L. Jóhannesson.
Svör til Brynjólfs og Finns »g sr. Ófeigs,
og svo ineira.
II.
Grein Finns gengur og öll í þá átt, að
rífa niður það, sem eg hef sagt um galla
þeirrar fræðslu og er ekkert um slíkt að
fást, en ókosturinn á grein Finns er það,
að hann beitir stundum útúrsnúning
meira en rökum gagnvart máli mínu; á
slíku græðir þó enginn, hvorki menn né
málefni.
I ritgerðinni hafði eg sagt, a ð a 1 -
ment hefði h e i m a f r æ ð s 1 a n
aldreináð lengra, en að gera
börnin nokkurn veginn staut-
andi og að láta þau læra
s p u r n i n g a k v e r i ð utanbókar í
þ u1u. Það er nú auðsætt, að með
þessu á eg við það eitt, að börnin hafi
lært kverið þannig, að þau k u n n i þ a ð
áeftir í þulu utanbókar, en allseigi
hitt, að þeim hefði verið kent kverið
b ó k a r 1 a u s t, en þó snýr Finnur þessu
þannig sem eg hefði sagt, að börnin
hefðu eigi numið barnalærdóminn á kver-
unum, heldur með munnlegri kenslu. En
slíkt datt mér eigi í hug að segja, þótt
afarmörg dæmi væri fyrrum til slíks kver-
náms. Hafi hér verið óglögt orðalag
hjá mér, þá er víst um það, að Finnur
hefir eigi lesið í málið. En svo spyr
hann, hvar börnin, sem eg hafi fermt,
hafi lært skrift og reikning. Nefnilega,
hvort það hafi verið í barnaskólum
eðavið heimatilsögn, skilst mér
helst. En því er fljótsvarað, að flestöll
þeirra hafa lært þetta hjá f a r k e n n u r-
u m og því hvorki í barnaskólum né við
heimilisfræðslu. Samt má vissulega telja
farkensluna til skólakenslu fremur en
heimilafræðslu. Ekkert veiteg.hvað Finnur
kallar stórlýtalausan lestur, né hversu
víða hann er kunnur, en varla þekkir
hann í þessu efni mikið víðar til heldur
en eg. Skilja hlýtur hann, að eg hafi
kynst unglingum og fólki yfirleitt víðar
að, en úr þessu prestakalli. Hann segir,
að sumir unglingar fyrrum hafi kent sér
sjálfir skrift og reikning. Mér vitanlega
hefir enginn neitað því. En ef þetta á
að sýna óþarfleik allra fræðslulaga, þá
skil eg eigi, að Finnur fái marga á band
sitt. Að minsta kosti haggar þetta eigi
einu orði af því, sem eg hefi sagt um
ónógleik heimilafræðslunnar alment, til
að menta fólkið f landinu.
Það er sorglegt, að jafnmætur maður,
sem kunningi minn Finnur, skuli gerast
sem einn af þeim sljóskygnu mönnum,
er kalla það að skamma almúg-
a n n, þegar rithöfundar segja afdráttar-
laust til gallanna hjá þjóðinni, alveg eins
og þeim finst sannast og réttast. Sann-
sýnir menn hljóta þó að skilja, að slfkt
hræsnislaust aðfundningarmál er alls eigi
flutt í eigingjörnum tilgangi, né til að
dramba af yfirburðum sínum, heldur í
þeim góða tilgangi að laga meinin hjá
þjóðinni. Eg man eftir öllu því illgjarna
uppnámi hérna um árið, er varð út af
orðum Guðmundar skálds Friðjónssonar
um veikleik íslenskra kvenna gagnvart
útlendingum. Það var eigi sparað að
rangfæra orð mannsins, leggja þau út á
verra veginn til að geta inn í þau skap-
að alt annað en hann vildi segja með
þeim, en hvað það var, hlaut hverjum
góðgjörnum lesara að vera bersýnilegt.
Maðurinn var að finna að einum alt of-
sönnum þjóðlesti, (sem íslenskir karlmenn
eru líka samsekir í), og þetta gerði hann
vitanlega f því augnamiði, að heldur yrði
umbætt. En svona gekk með þetta þá
og svona er það þvf miður enn hjá of-
'mörgum.
Eg hafði á einum stað í ritgerðinni
sagt, »að það eitt væri sönn
mentun, sem elskar kristin-
dóminn og virðir líkams-
vinnuna«. Trúlegt væri nú, að þessi
setning hefði mátt standa óáreitt hjá
trúuðum manni, svo sem eg hygg Finn
vera. En eftir að hafa tekið þessi orð
upp eftir mér, segir hann: »Þetta er
það sem prestarnir hafa verið að kenna,
eru að kenna og eiga að kenna íslensku
þjóðinni, og mætti því ætla, að húnværi
eigi alveg mentunarsnauð«. Hvað segja
menn nú um svona rökfærslu ? Beint
eftir orðum mínum átti eg augsýnilega við
þetta, »að sú mentun ein væri
sönn, er hefði þetta hvort-
tveggja til að bera«. En hina
vitleysuna datt mjer náttúrlega ekki í
hug að segja, að það eitt út af
fyrir sig, að elska kristindóm-
inn og virða líkamsvinnuna,
væri sönn mentun, þótt alla
fræðslu vanti. Orð mfn gefa ekk-
ert efni í þann skilning. Svo þótt gert
sé ráð fyrir því, að prestarnir hafi dyggi-
lega kent íslensku þjóðinni þetta og líka
hinu, að fólkið hafi rækilega gert þetta,
þá er alls eigi þar með sagt, að þjóðin
sé mentuð. Þvert á móti er víst, að hún
er það ekki (hversu gott sem um hitt er),
ef nægilega fræðslu í öðru vantar. Svona
fella orðaflækjurnar sjálfa smiði þeirra,
þegar minst varir.
Ekki segist Finnur vita nokkurt dæmi
til þess, að góður prestur hafi
verið óhæfur barnafræðari, og
ætlar hann sér bersýnilega með þessu að
sanna það, að gott sé að prestarnir hafi hina
almennu barnamentun á hendi, semeg af
mörgum ástæðum hefi álitið vera fjar-
stæðu, eins og nú er komið í landinu.
En hér er sá skuggi í málinu, að orðið
barnafræðari getur haft fleira en
eina merkingu og þá þarf að vita í hverri
þeirra það er haft. F'innur notar orðið
þarna auðsýnilega í þeim báðum merk-
ingum, er það hefir; slíkt gerir hugsun-
arvillu. Þegar talað er um presta og trú-
fræðslu þeirra, er það orðin föst mál-
venja, að orðið er eingöngu haft í þeirri
merkingu: »hann er góður að
fræða börnin í kristindómin-
um«, en aldrei f sömu merkingu sem
»góður barnakennari svona al-
ment«; en Flnnur hefur það í máli sínu
líka í þeirri þýðing, en sem ekki getur
verið rétt samkvæmt áðursögðu. Sé aft-
ur um ýmiskonar fræðslu að ræða, er
stundum sagt um þenna eða hinn, (hvort
sem hann er prestur eða annað), að hann
sé »góður að fræða börn«, og þá þýðir
orðið sama sem »góður barnakennari*.
Frá sjónarmiði málfræðinnar, er það
eðlilegt, að orðið hafi, er um presta
ræðir, fengið þessa sérstæðu merkingu,
af því kristindómskenslan var hér um
bil eina fræðslan, er þeir veittu. Eg er
nú náttúrlega samdóma því, að góður
prestur sé líka góður barnafræðari í orðs-
ins sérstöku merking (0: fyrir kristindóm-
inn). Aftur er alls eigi víst, að hann sé
um leið góður barnafræðari, ef það tákn-
ar sama sem góður barnakennari í ýms-
um námsgreinum. Orð mín um þetta
atriði eru því alveg óhrakin fyrir þessu
tali um góðu prestana.
Skattamál.
Einsogkunnugter, varákveðið á alþingi
1907, að skipa 5 manna nefnd til að
endurskoða skattalög landsins.
Nefndin vann á árinu 1908 allmikið
að þessu starfi og afgreiddi það ár, síð-
ari hluta sumars, tillögur sínar og 17 laga-
frumvörp til stjórnarráðsins.
Alþingi 1909 treysti sér ekki til að
taka lagafrumvörp þessi til meðferðar
yfirleitt; aðeins einu lagafrumvarpinu
kipti það út úr hópnum, frumvarpinu um
sóknargjöld, og gerði það að lögum með
litlum breytingum.
En skattamálanefndin hafði í niðurlagi
bréfs sfns, dags. 19. Agúst 1908 kveðið
svo að orði:
»Um leið og málið, eins og það nú
liggur fyrir, er afgreitt til stjórnarráðsins,
geymir nefndin sér rétt til að taka það
til nýrrar athugunar og endurskoðunar
eftir þeim bendingum frá þjóð og þingi,
er síðar kunna að koma fram«.
Þennan »geymda rétt« hefir nú skatta-
málanefndin notað sér nýlega, haldið
fund á Akureyri í Júnímánuði síðastliðn-
um, og eftir því sem stjórnarblöðin, Norð-
urland og ísafold, skýra frá, heldur hún
fast við hinar fyrri tillögur sínar (o: laga-
frumvörp þau, er hún hefir áður samið).
Þá viðbót vill hún þó gera láta við
tolllagafrumvarp sitt, »að upp í það verði
tekin óáfeng ávaxtavín, með 50 aura tolli
af hverjum potti eða þrem pelum«.
Nefndarmenn tóku aðallega til fhug-
unar, á hvern hátt landssjóði verði heppi-
legast bættur upp sá tekjumissir, er leiðir
af samþykt aðflutningsbannslaganna.
Hún segir: »Þann tekjumissi má eðli-
lega bæta upp á marga vegu, en nefndin
hefir sérstaklega tekið 3 ráð til íhugunar,
og hefir þeirra allra heyrst getið áður.
Ráðin eru þessi:
x. að leggja á farmgjald af aðfluttum
vörum, svo sem um var talað á síðasta
þingi.
2. að leggja á alment verslunargjald, og
3. að hækka toll á kaffi og sykri*.
Þó þorir nefndin ekki að ráðleggja
neitt ákveðið um það, hvern kostinn
þessara þriggja taka beri. Hún telur