Þjóðólfur - 16.09.1910, Page 2

156
ÞJOÐOLFUR.
Að endingu vil eg taka fram nokkur atriði til skýringar upp-
hæðum þeim, sem nefndar eru í skýrslum mínum. Eg hefi sjálfur
fengist svo mikið við kaup og sölu fasteigna hér á landi, og séi'staldega
byggingarióða og húsa í Reykjavík, að eg þykist hafa fult svo vel vit á
því sem hver annar, hvað verðmæti eigna er. Eg hefi meðal annars
sagt, að 2 kr. mundi geta fengist fyrir □ alin í byggingarlóðum, þegar
þeirra er þörf, undir hús. Ennfremur álít eg, að telja megi verð eign-
ar eftir þvi, hvað hún gefur af sér, en ekki eítir því, hvað hún hefir
kostað. Húseign sú, sem eg hefi selt félaginu, hygg eg að muni vera
sú fasteign á öllu endilöngu íslandi, sem langmest leiga getur fengist
af, og þó jeg hafi selt hana félaginu fyrir mikið minna verð, en hún
hefir kostað mig, veit eg vel hve mikils virði hún verður, fyrir það
hvar hún er sett í Reykjavík og hvernig hún er löguð til verslunar.
Um hafnir og veiðistaði er erfitt að segja, hve mikils virði þeir
geta verið. Reynslan verður að skera úr því, hvort það hefir verið
fjarri sanni, sem eg hef sagt um þær. En getið skal þess, að skýrslu-
þýðandinn hefir rangþýtt það, er hann segir, að eignirnar muni »mjög
bráðlega« verða þess virði, sem skýrslurnar nefna, i stað þess að þar
stendur, að þær ættu að verða það á »nálægum framtíma«.
Það er margt í þýðingunni, sem er orðað svo, að það getur valdið
misskilningi og færst á verra veg, auk þessa sem eg hefi nú tekið fram,
en eg verð að sleppa því að fást við það. Mér stendur það og á
litlu, og flestir réttsýnir menn munu geta séð á því, sem að framan er
sagt, að þýðingin mun ekki vera áreiðanleg yfirleitt.
Að endingu skal eg taka það fram, að það er eftir beiðni minni
og tilhlutun, að enskir hliithctfar félagsins hafa komið hingað til þess
að rannsaka og sjá með eigin augum alt það, sem skgrslur mínar eru
gerðar um. Fyrst eftir það, að þeir hafa gengið úrskuggaum, hvernig
öllu er varið, verða gerðar þær ráðslafanir til fulls ytra, sem ætlun fé-
lagsins er að koma í framkvæmd.
Eg hygg að þeir, er koma vilja fé inn í landið, áður en alt hryn-
ur hér og verður einskisvert fyrir skeytingarleysi undanfarinna tíma
um það, að sjá landsmönnum fyrir hæfilegum peningastofnunum,
muni, um það er lýkur, sjá, að eg hefi unnið fult svo þarft verk með
því að vekja athygli breskra auðmanna á því, hvað gera má hér með
peningum, eíns og hinir, er nú vilja vekja tortrygni og draga úr kost-
um landsins í augum útlendinga, alt hvað þeir geta. Ástæðan til þess,
að eg hefi skrifað það sem hér að framan stendur, er einungis sú, að
eg hefi viljað reyna að sporna á móti þessari óþörfu iðju þeirra góðu
herra, sem eru únægðir með ástandið eins og það er.
Reykjavík, 15. September 1910.
Einar Benediktsson.
Peningamálanefndin nýa.
Landstjórnin og Einar Benediktsson.
Eins og kunnugt er, var milli-
þinganefnd einni hleypt at stokk-
unum fyrir nokkrum dögum. Það
var í orði kveðnu samkvæmt á-
skorun 6 — sex — þingmanna1).
Þessi nefnd átti í orði kveðnu að
rannsaka peningamálefni landsins
og gefa þeim leiðbeiningar, er veila
vildu »framleiðslufjármagni« inn í
landið. Engir, hvorki fylgismenn
né andstæðingar ráðherra, fengu um
nefndarskipun þessa að vita hjá
honum, né heldur að eiga kost á
að koma með tillögur um það,
hverir skipa skyldi þessa nefnd.
Um hið síðarnefnda fékk ekki held-
ur þingmannakúgildið, sem fengið
var til að undirrita áskorun til
stjórnarinnar um nefndarskipunina,
að vita.
Ráðherra hleypur þvl eftir áskor-
un einna 6 — segi og skrifa sex —
þingmanna án þess að vila nokkurn
skapaðan hlut um vilja eða álit
nokkurra annara þingmanna. Það
er meira að segja pukrað með
þessa merkilegu nefndarskipun til
þess að menn skuli alls ekki geta
fengið að vita um hana eða hafa
áhrif á skipun hennar.
Eftir þessu ætti ekki að þurfa
annað en að smala saman 5—6
þingmönnum lil þess að fá milli-
1) Þeír voru: Bened. Sveinsson,
sr. Jens Pálsson, Jón Jónsson frá
Múla, Jón Magnússon, Jón Ólafsson
og Magnús Blöndahl. Ritstj.
þinganefndir skipaðar i fleygiferð
hjá þessum ráðherra1).
Hver eru tildrög þessarar nefnd-
arskipunar? Þau, að Einar Bene-
diktsson, sem hér œtii að vera al-
kunnur orðinn, þykist hafa stofn-
að verslunar- og jarðakaupafélag,
er stai'fa skuli hér á landi. Þeir
herrar Sveinn Björnsson, ráðherra-
sonur, og Eggert Claessen eiga að
verða viðriðnir félag þetta og vit-
anlega fá aura fyrir. Einar Bene-
diktsson hefir ennfremur ritað
skýrslu um sig sjálfan, eignirsínar
o fl., er færa á Englendingum
heim sanninn um fyrsl og fremst
hann sjálfan, þann dýrðiega mann,
og auðlegð hans og eignir, þar á
meðal nokkur vottorð, sem hér á
landi verða til þess að setja suma
vottorðsgefendur í gapastokkinn,
en stórvillandi fyrir ókunnuga
menn. Stjórnin, ráðherra, hefir
heitið Einari fylgi sínu gegnum
þykt og þunt, eftir því sem í nefndri
skýrslu stendur. Skýrslan öll er
ein ný y>Heljarslóðarorusta«, eða 14.
aldar riddarasaga í eyrum íslend-
inga, en í eyrum Englendinga kann
hún að liljóma sem sannleikur,
þangað til reynsla þeirra færir þeim
heim sanninn. Ráðherra veit ekk-
ert um þessi »plön« Einars Ben.,
eftir því sem hann hefir skýrt
flokki sínum frá. Pó hefir hann
heitið E. B. fylgi sínu. E. B. stýr-
ir því — bakdyramegin —, að skor-
að er á ráðherra að skipa þessa
nefnd. Sveinn, sonur Björns, sann-
1) Á síðasta þingi var stungið
upp á að skipa milliþinganefnd i
peningamálum, en það var fell, svo
að nefndarskipun þessi virðist vera í
bág við vilja þingsins. Ritslj.
færir ráðherra um nauðsyn hennar,
en tekur honum vara fyrir að taka
aðra til ráða með sér.
Þannig er nefndarskipunin til
komin. Mennirnir, er skipaðir eru
í nefndina, eru svo þessir:
1. Landritari Iilemens Jónsson
formaður. Um hann er það að
segja, að í oftnefndri »Heljarslóðar-
orustu« E. B. eru hötð eftir hon-
um loforð um styrk og lofsam-
legt álit á »plönum« Einars Ben.
Enda þótt ráðherra hafi ekki vitað
þetta, þá átti ekki að skipa þenna
mann og engan stjórnarráðsmann,
því að þeir eig að meta óhlutdrægt
tillögur þessarar — og allra annara
milliþinganefnda— sem verkamenn
og ráðunautar ráðherra. En auk
þess er það mjög svo »taktlaust«
af landritara að taka sæti í nefnd,
sem vitanlega fyrst og fremst á að
athuga þessi »plön« E. Ben., þar
sem landritari — hingað til ómót-
mælt — er sjálfur siðferðislega víð-
riðinn þau.
2. Jón Magnússon bœarfógeli, ó-
viðriðinn.
3. Magnús Rlöndahl. Þessi mað-
ur er fjárhagslega nátengdur E.
Ben. Auk þess er liann riðinn við
fyrirtæki hans, því að hann hefir
gefið honum vottorð og heitið
honum styrk, til að koma fram
málum hans á þingi, samkvæmt
því, er stendur í »Heljarslóðai'-
orustu«, og hingað til er ómót-
mælt —, og er því siðferðislega
íiðinn við fyrirætlanir E. B. Auk
þess ei’ M. Bl. við annan fjármála-
félagsskap riðinn, og er bágt að
vita, hvernig þessi herra ætlar að
þjóna tveim herrum og vex'a báð-
um trúr1). Hann hefði þvi, sóma
síns vegna, átt að skorast undan
að taka sæti í þessai'i einkennilegu
nefnd.
4. Eggert Claessen. Ilann hefir
mörg ár verið umboðsmaður E. B.
hér á landi, á að verða foi’stjóri2)
við eitt fyrirtæki E. B., og ráða-
maður við jarðakaup félags þess
cins, er E. B. kallast hafa stofnað,
hér á landi. Honum er því ekki
vel trúandi til að lita alveg óháðum
augum á önnur málefiíi, semj;fyi'ir
nefndina kynni að koma, ef ein-
hver kynni að sýna svo mikla ein-
feldni eða bai’naskap, að birta
henni einhverjar málaleítanii’, er
fjármál snerti. Með öðrum orð-
um, stjói'nin skipar þenna mann,
eins og ráðhex'rasoninn, til að
dæma i sjálfs síns sök.
5. Sveinn Björnsson. Þetta er
nú sá dýrmæti ráðherrasonur. í
fyrsta lagi má sá maður í ráðherra-
sæti vera brjóstheill, er skipar son
siiui í slíka nefnd. Ráðherra hefir
þó væntanlega vitað um frœndsemi
þeirra Sveins, Ilvort ráðherra hefir
ennfremur vitað um íoi’stjórastöðu
Sveins í þessum félagsskap, er oss
að vísu ekki fullkunnugt um, þótt
ólíklegt sé, að sonur ráðherra hafi
1) Ör því að nefndin var skipuð,
vareftir þessari stjórnarreglu sjálfsagt,
að skipa fleiri af »fi'anska banka«
mönnum í neíndina, eða þá ein-
göngu menn, er hvorugum flokkn-
um tilheyrðu. Ritstj.
2) Eptir upplýsingum, er vér höf-
um fengið hjá hr. E. Claessen eru
þeir Sveinn Björnsson og E. Claes-
sen ekki í stjórn félagsins Brilish
North Western Synd. Lim., heldur
hafa þeir aðeins tekið að sér að
liafa á hendi venjuleg málaílutnings-
störf fyrir félagið hér á landi.
Ritst j.
Söluturninn;
Stílabækur.
Blýantar.
Þerripappír.
»Bréfsefni«.
Bréfspjöld.
Spjaldbréf (margföld).
Pappír allskonar.
Umslög.
Frímerki.
Vindlar.
»Cigarettur«.
Sælgæti, allskonar.
Gott verð á öllu f
Söluturninum.
dulið föður sinn allskostar um
afstöðu sína gagnvart E. B. og fé-
lagi hans, þegar ráðherra veitti
félagi E. B. einu leyfisskrá þá, sem
um getið er í »Heljarslóðarorustu«
Einars Ben. Þá er ósennilegt, að
Sv. B. hafi þar hvergi nærri kom-
ið. Auk þess var Sveinn búinn
að úthella hjarta sínu fyrir E. B.
um ágæti brasks hans (E. B.) í
vetur, eftir því, sem skrifað stend-
ur i »Heljarslóðarorustu«. Og þessi
úthelling Sv. B. er svo hjartnæm,
að jafnvel E. B. vill ekki smyrja
henni ofan á kökuna, vill eigi láta
hana á »þrykk út ganga«. Það
geta allir getið nærri, hvaða »figuru«
þessi herra muni gera í nefndinni.
Eru nú 4/s nefndar þessarar ó-
móimœlt að meira eða minna leyti
riðnir við þetta brask Einars Ben.
Hirðum vér eigi að lýsa fjár-
málaþekkingu nefndar þessarar.
Vér skulum aðeins taka það fram,
að það er vendilega sneitt fram hjá
þeim mönnum öllum, er stjórnin
sjálf hefir trúað fyrir peningastofn-
un landsins, Landsbankanum.
Nefndin á meðal annars að leið-
beina þeim mönnum, er »fram-
leiðslufjármagni« hugsa að veita
inn í landið. Einn þessara manna
þykist E. B. vera. Hún á að leið-
beina Einari Ben.! Hún kveðst þó
ekki, fremur en ráðherra, hafa séð
»Heljarslóðarorustu »Einars »sem
slík«. Á það líklega að skiljast
svo, sem sumir nefndarmanna hafi
»Heljarslóðarorustu« séð, en megi
ekki bera sig saman i nefndinni
um efni hennar.
Og að lokum má slá einu föstu:
Ráðherrann þekkir — samkvœmt
eigin játningu — ekki »Heljarslóð-
arorustu« Einars Ben. né kaup-
sgslubrask hans nánar. Pó heilir
hann honum slyrk, veitir honum
leyfisskrár (»Koncessionir«) eða fé-
lagi hans.
Dugnað Einars Ben. verður þó
að viðurkenna. Það þarf áræði
í hans sporum til þess að taka slik
vottorð af mönnum sem þau sum,
er í »Heljarslóðarorustu« standa.
Það þarf lag til þess að fá stjórn
eins lands — nema kanske hér á
landi — til að heita máli fylgi
sínu og veita sér leyfisskrár, áður
en nokkur áætlun eða nokkurt álit
sérfróðs manns eða banka er fyrir
hana lagl um lyrirlækið, og til þess
að sannfæra hana um það, að þeir
menn, sem við fyrirtækið eru per-
sónulega riðnir og ætla sér að hafa
peningahagnað af því, séu færastir
til að gefa óhlutdrægar skýrslur