Þjóðólfur - 03.03.1911, Blaðsíða 1

63. árg.
Reykjavík, Föstudaginn 3. Marz
191 1.
J!S 9.
6—:--------------------
Vifsaían I
hjá
Árna Eiríkssyni
Austurstrœti 6,
er nú bráðum á enáa, því er afaráríðandi
að menn noti tæki/œrið þessa fáu daga sem
eftir eru.
ÍO—400/o afsláttur.
J
Vantraustsyfirlísingm.
Samþykt í neðri deiid með 16
atkr. gegn 8.
Ráðherrann beðið nra lausn.
Vantraustsyfirlýsingin til ráðherrans
var á dagskrá í neðri deild 24. þ. m.
og fóru leikar svo, að hún var sam-
þykt þar með 16. atkv. gegn S.
Stutt ágrip er hér birt af ræðunum,
en ómögulegt rúmsins vegna að gera
það ítarlega.
Benedikt Sveinsson: Margir
sjálfstæðismenn eru óánægðir með ráð-
herrann fyrir framkomu hans utanlands
og innan, en hefðu heldur kosið, að hann
legði niður völd með góðu. En það vill
hann ekki. Avítti fagurmæli hans 1 for-
setaförinni, er kæmu illa heim við fram-
komu hans hér. Sagði, að hann hefði
viljað strax á þingi í fyrra halda undan
í sambandsmálinu með því að láta ekki
samþykkia neitt frá þinginu — hefði gert
það fyrir Neergaard, og enga heimild
haft til að segja, að við vildum ganga
að einhverri ívilnun til konungssambands.
Hefði haldið illa fram þingfrestunarmál-
inu og látið danskt vald ráða þar íslensk-
um sérmálum. Vildi láta rannsaka Is-
landsbanka og sparisjóði á sama hátt og
Landsbankann — taldi undanhald og
ósamræmi þar. Lögin seint búin — 5
dögum fyrir þing — og það á dönsku,
og auk þess undirbúin í Danmörku. Ekk-
ert gert í stjórnarskrármálinu, aðskilnaði
ríkis og kirkju o. fl. málum, er óskað
hefði verið á síðasta þingi. Fann að
Hafnardvöl hans, framkomunni 1 Skræl-
ingjafélaginu og fyrirlestrunum á Jótlandi.
—- Taldi ráðh. hafa brotið stefnuskrá
flokksins, en skyldu, að fylgja flokkn-
um, en ekki einstökum manni, er um
ágreining væri að ræða.
Jón Jónsson frá Múla (talaði i
rúma 2 tíma): Sagði það hefði verið
hörmuleg mistök, að setja B. J. í valda-
sessinn. Vítti fagurmæli hans við Dani
og taldi ummælin um skilnað óhyggileg
og hreyfingu þá meiri en ráðherra gerði
úr henni. Meðferð ráðh. á botnvörpu-
sektamálinu vítaverða — annars að efni
samþ. ráðh. Taldi óheppilegt, að ráð-
herra áfrýaði til hæstaréttar dómum, þar
sem báðir réttir hér væru sammála, og
margir vildu losna við hæstarétt. Vítti
Hafnarsetuna og framkomu hans i pen-
ingamálum. Benti þar ^ hringlandahátt
hans í franska og enska bankamálinu og
afskifti hans af Landsbankanum og hluta-
bréfakaupum íslandsbanka. Fann að óein-
lagni hans og ósannindum og benti þar
þar á botnvörpu-Ieynisamninga-ósannindin,
skeytaþvættinginn og hin taumlausu ó-
sannindi Isafoldar. Minti á Thoreskipa-
kaupin sælu og málaferlafarganið gegn
ritstjórunum — fyrirmyndin Alberti. Taldi
ekkert nýtilegt nýmæli í þessum illa und-
irbúnu dönsku lögum, er ráðh. legði
fyrir þingið. Sýndi fram á galla Thore-
samningsins, á milli ferða til útlanda frá
Reykjavík liðu 36 dagar milli komudaga
mest, og 75 dagar milli fardaga mest.
Þetta væru vikuferðirnar loflegu. Og 2
skip kæmu 12. Maí, og 2 15.—16. Júní.
Þetta væru ekki kássuferðirnar. Mintist,
hversu ráðlauslega hefði verið farið með
silfurbergið o. fl. Þessari óstjórn vildi
enginn halda við. Og þau siðspillandi
áhrit hefði hún haft, að nú töluðu menn
um, að allskonar pólitiskir labbakútar
gætu orðið ráðherrar.
Jóh. Jóhannesson: Féllst á marg-
ar ástæður B. Sv. og Jóns. En eitt
þyrfti að vfta betur. Það væri fram-
koma ráðh. gegn embættismönnum í
ísaf. Þar væri leikið á lægstu strengi
og reynt að vekja tortrygni og öfund, en
alt væri það hégómi, er tram væri hald-
ið. Tók dæmi til að sýna, hversu mis-
jafn ráðherra væri, og svo hreykti hann
sér í viðureigninni við þá, er lítið ættu
undir sér. Eftirlitið ekki eins glæsilegt
og hann vildi vera láta. Þannig hefði
hann haft með sér lista, saminn í stjórn-
arráðinu, yfir þær bækur, er sýslumenn
eiga að halda, á yfirreið sinni.
Ráðherra: Sagðist ekkert ilt hafa
sagt um embættismennina. Hélt hann
gæti séð, hvernig bækur sýslumanna væru
færðar. Taldi ástæður andstæðinga smá-
vægilegar og hlægilegar. Sagðist ekki
lesa mótstöðublöð sín — þau væru tóm-
ur rógur og níð um sig. Dönsku blöðin
flyttu sama níðið um sig — eftir lönd-
um vorum. Sagðist eingönga hafa lofað
að bera fram botnvörpusektirnar, en
ekki að fylgja því fram. Danir segðu, að
hér væri um samning (Overenkomst) að
ræða. Alþingi ræður, hvað það gerir
í því efni. Annars er réttara að slaka
til um smámuni, sem þessa, við Dani, þá
verður samkomulagið betra. Smámunir
og vitleysa væri þetta um viðskiftaráða-
nautinn. Hann eigi ekki að vera kon-
súll. Svarið til dönsku ráðherranna að-
eins kurteist og rétt.
Mikið af frumvörpum hefði verið undir-
búið hér og mikið í Danmörku, en veik-
indi orsök að því, hversu þau kæmu seint.
Sagði það ekki skyldu og ekki sið í Dan-
mörku, að koma fyr með þau. Sagði
sparnað að semja þau á dönsku og þýða
síðan. Um stjórnarskrána það að segja,
að hún næði jafnvel betri framgangi sem
þingmannafrumvarp — og það hefði verið
í samkomulagi við flokkinn. Taldi hlægi-
legt, ef ráðherra íslands vildi ekki mæta
á fundi í Skrælingjafélaginu og þar hefði
hann skammað kapt. Schack. Appel hefði
boðið honum til Askov, en kona hans hefði
ein verið þar heima, er hann hefði komið
þangað. Þar hefði hann talað um »dag-
legt líf á íslandic. Haldið svipað erindi
tyrir Arne Möller. Áleit skrítið, ef telja
ætti þá flokkssvikara, er ekki berðu í
borðið, töluðu hátt og beittu ónotum við
Dani. Alt þetta væri fyrirsláttur, yfirvarp
eða átylla til að klóra yfir hina sönnu
ástæðu — þætti ekki henta að hafa hátt
um hana. Taldi dómara hér ekki geta
verið óhlutdræga — því nauðsyn á hæsta-
rétti og áfrýun þangað. Talaði um
bankamálið svipað og í efri deild og las
upp vottorð frá bankastjórum Landsbank-
ans og Ól. G. Eyólfssyni um ummæli
dönsku bankastjóranna. Skýrsla þeirra j
væri nú komin og yrði lögð fyrir þingið.
Sagðist aldrei hafa sagt, að H. H. hefði
gert leynisamning um botnvörpungasekt-
irnar. (Hefir ísaf. þá logið því upp á
ráðh. ?) Sagði fjármálahygnastu menn
deildarinnar hefðu viljað kaupa Thore-
skipin. Minti á urnmæli sín í hirðisbréf-
unum um konungkj. þingm. Taldi Thore-
samninginn góðan. Franska tilboðið hefði
aldrei verið til og Brillouin ekkert um-
boð haft. Varði Svein í enska málinu.
Sagði. að ýmsir vinir sínir hefðu ráðlagt
sér að stefna mótstöðublöðunum — þess
vegna hefði hann gert það. Sjálfur ekki
lesið þau1).
Ræða þessi stóð yfir 3 kl.tfma.
Björn Kristjánsson sagði smá-
um og stórum atriðum blandað saman.
Flestar ásakanir eldhúsverk ein, og ekki
nægil. nema tvö atriði til afsetningar, er
hann vildi minnast á. Franska tilboðinu
hafði hann ekki vitað af fyr en í þing-
lok, sér vitanlega aldrei til stjórnarinnar
komið. Lánið of dýrt, og auk þess ýms-
ar kröfur, frestun bannlaganna, fá að
ganga inn 1 lægsta landsvinnuboð og fyrir-
tekt mála Jóns Jenssonar. Thore jafndýr
og tilboð Sameinaða. Öllum skilyrðum
fjárlaganna fullnægt. 2 kælirúm hjá Thore
og 1 hjá Sam. Ferðirnar meiri og betri.
Hamborgarferðirnar spöruðu 10—15°/« í
fragt á þýskum vörum. Fólk ætti að kæra
til landstjórnarinnar, ef skipin ekki fylgdu
áætlun — það hefði ekki verið gert.
Traust Landsbankans hefði ekki minkað.
Bréfaviðskifti hans við útlönd þrefaldast
og innheimta stóraukist. Sparisjóður,
þrátt fyrir alt, 200,000 kr. meiri 1 fyrra.
Yfir 200 bréf hefði bankinn fengið nú 1
Janúar.
Skúli Thoroddsen: Gert var hið
ítrasta til að firra því, að vantraustsyfir-
lýsingin kæmi, fá ráðh. til að fara frá
með góðu. Hefði ekki getað skilið ráðb.
öðru vfsi en hann færi frá, er meiri hluti
flokksins óskaði þess, og það hefði hann
gert með leynilegri atkvæðagreiðslu. En
ráðh. vildi sjálfur fá vantraustsyfirlýsingu.
1) Trúgjarn er hann.
Vítti framkomu hans út á við.
Hann hefði enga heimild haft til að
bjóða ívilnanir i sambandsmálinu. Það
væri stefnuskrá flokksins, að halda því
vakandi. Það stældi kraftana og gerði
þjóðinni ómetanlegt gagn.
Taldi Dani fá fult eftirlit fyrir strand-
gæsluna með fiskiveiðaréttinum. Viðskifta-
ráðunauturinn væri íslenskur embættis-
maður og kæmi Dönum ekkert við —
mætti tala um stjórnmál ef hann vildi.
Því einu hefði ráðh. átt að svara. Til
þess hefði líka Bjarni Jónsson verið fall-
inn; og það hefði verið meining þingsins,
en ekki til verslunar. Gæta yrði vendi-
lega sérmála vorra fyrir Dönum. Ávítti
aðgerðarleysið um stjórnarskrármálið, af-
sakanir ráðh. þar aðeins fyrirsláttur. Svo
vantaði tolla og skattamál, er bannlög
kæmu, því tekjuhalli yrði.
Rannsóknin á bankanum hefði átt að
vera 1 kyrþey, og ráðh. átt að láta sér
nægja, að vfkja Tr. G. frá. Gæslustjór-
arnir trúnaðarmenn þingsins, ráðh. óvið-
komandi, og áleit lögbrot frávikning
þeirra. Sagði að dönsku bankamennirnir
hefðu ekkert getað sagt af viti og þekk-
ingu, nema um bókfærsluna. Alt um
tapið eftir öðrum. Þótti vottorðið við-
sjárvert og kynlegt, þar sem skuld Landsb.
hefði verið um 326 þús. kr., en Land-
mandsbankinn haft í sínum vörslum um
um 816 þús. í verðbréfum. Hefði ekkert
átt í hættu. Sagði að fallið hefði verið
frá skilyrðunum um franska lánið. Tók
í streng með Jóni í Múla um skilnaðinn.
Sagði að allir ættu að greiða atkv. með
vantraustsyfirlýsingunni, flokksins vegna.
Þeir, er það vildu, gætu samt haldið lof-
ræðurnar.
Jón Jónsson á Hvanná: Ráðh.
átti að fara, er hann misti traust flokks-
ins, og er óheppilegt, að hann sitji leng-
ur að völdum, og frágangssök að vinna
með honum. Hefði ekkert gert í sam-
bandsmálinu. Vítti frásagnir ísafoldar.
Ráðherra: Sagðist hafa lofað að
sleppa þessu hnossi, er þá langaði marga
í —, en skilyrðunum ekki fullnægt. Sagð-
ist aldrei hafa fengið meiri hl. af flokki
| slnum móti sér — það væri skáldsaga.