Þjóðólfur - 28.07.1911, Blaðsíða 2

ÞJOÐOLFUR.
106
ofan í samninga og viðteknar venjur,
og stafa af því að svo miklar viðsjár voru
með þeim annars vegar og bandamönn-
um þeirra, og hins vegar Frökkum og
þeirra fóstbræðrum, að til vandræða
þykir horfa. Einkum láta Englending-
ar svo sem yfirgangur Þjóðverja og
ofsi gangi mjög úr hófi. Það er og
mála sannast, að Þjóðverjar halda sér
mjög fram hin síðari ár; þeir hafa
haldið málum til streitu gegn hinu
mesta ofurefli og haft þau fram, þó
ekki hafi komið til ófriðar. Veldur
því mest hnekkir sá, er Englendingar
biðu út af ófriðnum við Búana og
Rússar í viðureigninni við Japansmenn.
Þykjast hvorir um sig miður til vígs
búnir en áður. Rússar vilja þar á
ofan vera viðbúnir að fást við ná-
granna sína eystra, Kína og Japan, ef
eitthvað kynni f að skerast, og forð-
ast þess vegna að eiga ilt við aðra
granna sína; en um Frakka er það að
segja, að þeir stunda nú friðarins iðju
sem kappsamlegast, safna fé og lána
víðs vegar um heim, svo að þeireiga
skuldastaði í hverju landi. Þar að
auki stendur þeim ógn af hinu mikla
herbákni Þjóðverja, og telja sig varla
muni við því rísa af eigin ramleik.
Af þessu öllu þykir mega spá því með
sæmilegri vissu, að þessa nýjustu ófrið-
arbliku muni draga frá, með því að
allir, sem hlut eiga að máli, munu
fúsari til samninga heldur en vopna-
viðskifta.
Hjómanna-verkfallið.
Sjómenn á Englandi hafa öðru hvoru
verið að gera verkfoll síðan snemma
í júní síðastl., en lítið orðið ágengt.
Dró til sátta öðru hverju með þeim
og gufuskipafélögunum, svo að verk-
fallið var talið til lykta leitt 25 júní,
en fimtudaginn 29. júní hófst það á
ný með meiri samtökum en áður, svo
að allar siglingar teptust frá Bretlandi
tii Ameríku. Fjöldi farþega, svo sem
krýningargestir o. fl. teptust. Allan-
línan varð allra fjelaga fyrst til að
ganga að kröfum verkfallsmanna, og
teptust því skip hennar stutta stund.
Önnur fjelög vildu ekki sinna kröfum
þeirra og horfði til hinna mestu vand-
ræða. Allar nauðsynjavörur stigu
geysilega í verði, en matvæli, sem átti
að flytja til eða frá, skemdust og varð
af mikið tjón. Miklar samningatil-
raunir voru gerðar, og fór svo, að
verkfallinu lauk 3. þ. m. og fengu sjó-
menn nokkra launahækkun og önnur
hlunnindi.— Róstusamt var nokkuð í
mörgum hafnarbæjum Bretlands með-
an á verkfallinu stóð, svo að lögregl-
an átti fult í fangi með að skakka
leikinn oft og einatt.
Xirkjan og konurnar.
Laugardaginn 3. júní síðastl. sendi hin
natnkunna kvenrettindakona, Miss Anna
Shaw frá Ameríku, norska stjórnarráðinu
skriflega beiðni um að mega prédika í
»Vor Frelsers Kirke« 1 Kristjaníu.
Kirkjumálastjórnin neitaði henni um
leyfi og bar það fyrir sig, að hún vildi
ekki leyfa útlendum konum að prédika
þar í kirkjunni á meðan innlendar konur
mættu það ekki.
Þegar þetta svar kirkjumálastjórnarinn-
ar barst til eyrna Konow forsætisráð-
herra, lét hann i ljósi óánægju út af því,
að kirkjumálastjórnin hefði ráðið þessu
máli til lykta, án þess að spyrja stjórnar-
ráðið í heild sinni um álit þess.
Konow kallaði stjórnarráðið saman, og
urðu þar allharðar umræður. Þrír af ráð-
herrunum, Konow, Benge og Darre Jen-
sen, mæltu íast með því, að miss Shaw
yrði leyft að tala í kirkjunni, en hinir 5
mæltu á móti og réðu þeim úrslitum.
Miss Shaw hefir sagt í viðtali við norsk-
an blaðamann, að menn mættu reiða sig
á, að þetta yrði til þess að opna kirkj-
urnar fyrir konum, svo þær fengju alveg
eins að tala þar og karlmenn, ef þeim
byði svo við að horfa.
Þetta mál hefir vakið mikla eftirtekt
utanlands. í Noregi er mikið rætt og
ritað um hvað rétt sé að gera.
Þeir, sem eru á móti því, að konum sé
leyft að tala í kirkjunum, bera það fyrir
sig, að postulinn Páll hafi bannað kon-
um að tala opinberlega (1. Kor. 14).
Hinir, sem álíta, að þær konur, sem
hafi köllun til prédikunarstarfs, eigi að
hafa fullan rétt til þess að tala í kirkj-
unum, ef svo ber undir, benda mönnum
á 21. kap. í Postulasögunni. Þar er sagt
frá því, að þegar Páll kom til Cesareu,
dvaldist hann í húsi Fílippusar um hríð.
Filippus átti 4 dætur, sem spáðu, þ. e.
töluðu opinberlega.
Lúkas talar ekkert um, að það hafi
hneykslað Pál, og má af því ráða, að
honum hafi ekki þótt það neitt syndsam-
samlegt í Cesareu, að konur töluðn opin-
berlega, vegna þess, að það hneykslaði
engan þar í söfnuðinum.
Það er ekki svo erfitt að skilja, hvers
vegna Páll bannaði konunum í Korint
að ganga slörlausar (1. Kor., 11.) og að
tala opinberlega.
I söfnuðinum í Korint voru margir
Gyðingar, sem höfðu tekið kristna trú.
Þeir voru vanir því frá blautu barnsbeini,
að konur gengju æfinlega með slör fyrir
andlitinu, því þær konur, sem gengu slör-
lausar, voru alment álitnar léttúðugar. —
Hinar heiðingjakristnu konur í Korint
gengu ekki með slör, og þegar þær þar
á ofan byrjuðu að tala opinberlega,
hneyksluðust hinir Gyðingakristnu svo
mjög, að Páll varð að banna konunum
að tala opinberlega og skipa þeim að
taka upp slörið, ekki vegna þess, að nein
æðri skipun lægi til grundvallar. Ef svo
hefði verið, hefði Páll að sjálfsögðu tekið
það fram í bréfum stnum til hinna safn-
aðann lfka.
I Korint hneykslaði það. Þess vegna
mátti það ekki eiga sér stað, því kristn-
um manni sæmir ekki að gera það, sem
hneykslar aðra (1. Kor. 10,22. Róm.
14,21).
Nú hafa konur fyrir langa löngu lagt
slörið niður, og enginn talar um, að það
sé á móti orðum ritningarinnar.
Það þykir ekki lengur neitt ótilhlýði-
legt, þótt konur tali á mannfundum.
Þegar konur mega leggja út af guðs
orði í samkomuhúsunum, — hvers vegna
mega þær konur, sem hafa köllun til þess,
ekki eins gera það í kirkjunum ?
Síðustu blöð skýra frá því, að sex
merkar norskar konur, sem allar eru
starfendur í K. F. U. M. —• Maria Anker,
Henny Dons, prófessorinna Michelet (dóttir
Stórjóhans prests), Dorothea Schjoldager,
Maria Sinding og Ida Welhaven — hafi
sent stjórnarráðinu áskorun um að leyfa
konum sama málfrelsi í kirkjunum og
óprestvfgðum mönnum.
Svarið var ókomið, er síðast fréttist.
I Stokkhólmi var Miss Shaw boðin ein
af stærstu og skrautlegustu kirkjunum —
Gustaf Vasa kirkjan —, en þótt Miss
Shaw sé bæði vígður prestur og þar á
ofan doktor í guðfræði, fékk hún ekki að
fara upp í prédikunarstólinn. Ur því
varð mikil óánægja, því helmingur af
áheyrendunum þóttist ekkert hafa heyrt
af því, sem hún sagði, vegna þess, að
hún stóð á óhentugum stað.
Kirkjustjórnin í Sviss hefir nýlega gefið
konum aðgang að prestsembættum.
Kirkjulífið þar kvað vera mjög dauft,
og hefir kirkjustjórnin gert þetta út úr
neyð, í von um að eitthvað rofaði til.
/. Ó.
t r
Sighvatnr yírnason.
fyrv. alþingismaður.
Síðastl. fimtudag, 20. þ. m., and-
aðist á heimili sínu hér í bænum
fyrv. alþingismaður Sighvatur Árna-
son, á 88. aldursári.
Hann var fæddur 29. nóv. 1823,
sonur Árna (d. 1853) Sveinssonar
sáttasemjara á Ysta-Skála Jónssonar
dbrm. þar, og konu hans Jórunnar
(d. 6. des. 1885) Sighvatsdóttur
bónda í Skálakoti Einarssonar. Sig-
hvatur kvæntist tvítugur að aldri, fór
þá að búa f Eyvindarholti undir fjöll-
um og bjó þar f 58 ár, frá 1843—
1901. En þá fluttist hann til Reykja-
víkur og var hér upp frá því.
Hann var hreppstjóri undir Eyja-
fjöllum í 34 ár, sáttasemjari 30 ár,
sýslunefndarmaður 24 ár og þing-
maður Rangvellinga árin 1865 —67,
1875—99 og 1902; sat alls á 18
þingum. Heiðursmerki dbrm. fékk
hann 1899.
Sighvatur var tvíkvæntur, átti fyrst
Steinunni IsleifsdóttUr bónda á Selja-
landi Gissurarsonar. Þau giftust 30.
apríl 1843 og voru rúm 40 ár í
hjónabandi. Hún dó 7. nóv. 1883.
Börn þeirra eru Jórunn kona Þorvald-
ar Björnssonar lögregluþjóns og Sig-
urður bóndi á Þórunúpi. í annað
sinn kvæntist Sighvatur 26. apríl
1885 og átti þá Önnu Þorvarðsdótt-
ur prests Jónssonar á Prestsbakka.
Hún lifir mann sinn. Börn þeirra á
lífi eru Sigríður kona Tómasar Jóns-
sonar kaupm. hjer í Rvík og Árni, nú
verslunarstjóri Thomsens verslunar.
Trúnaðarstörf þau, sem Sighvati
hafa verið falin um langan aldur,
sýna, að hann hefur verið vel metinn
maður. Hér í Rvík hafði hann á
hendi síðustu árin bókavarðarstörf
Alþýðubókasafnsins. Síðasta alþingi
ætlaði honum dálftil eftirlaun eða
ellistyrk úr landssjóði.
Jarðarför hans fór fram í dag.
Fáein orð
um hag giftra kvenna og
mentun ungra stúlkna.
Misjafnir eru dómar manna um síðasta
alþingi eins og oftar; þykir mörgum deil-
ur og rifrildi þingmanna keypt of dýru
verði, en þarfar lagabætur ekki að sama
skapi margar. Þó mun flestum góðum
drengjum koma saman um, að framkoma
alþingis í kvenréttindamálinu hafi verið
lofsverð, og hafi þar verið stigið spor, er
auka muni sæmd þjóðarinnar og hvetja
aðrar þjóðir til eftirbreytni, — enda þótt
sumir kvíði öllum þeim æsingi, er þeir
búast við að aukist drjúgum við kosningu
með auknum kjósendafjölda.
En það furðar mig, hvað lítið er hreyft
við þeim skónum, sem harðast kreppir
að mörgu kvenfólki, og í raun og veru
væri miklu meira mannúðarverk að losa
um, heldur en auka kosníngarréttinn, þótt
eg lasti það ekki, — og á eg þar við,
hvað meginþorri giftra kvenna er ómynd-
ugur og ófrjáls 1 efnalegu tilliti og utan
heimilis sfns.
Eins og kunnugt er, hafa karlmennirnir
þar öll ráðin, þeir geta veðsett aleigu
sína fyrir sjálfa sig eða aðra, án þess að
konan hafi hugmynd um það, — ráðist
í fyrirtgeki, flutt sig búferlum, þótt kon-
unni sé það þvert um geð, og samkvæmt
venjunni og samkvæmt einhverjum göml-
um þrælsótta, þarf konan að biðja
að lofa sér að fara, hvað stutt sem
hún fer út fyrir heimilið, og biðja að
gefa sér, ef hún þarf að eignast föt
utan á sjálfa sig eða börnin sfn, að eg
nú ekki nefni annan eins »óþarfa« og
skálar, bollapör og þess háttar búsáhöld,.
alt það þurfa fjölda margar konur að biðja
að gefa sér, þótt allir heilvita menn
sjái, hvað það er heimskulegt. Sumir
bændur eru jafnvel svo »sanngjarnir«, að
þeir telja mestalla aðra úttekt í heimilis
þarfir, en matvöru, svo sem rúmfatnað,
kafifi og sykur o. fl. þ. h., g j a f i r h a n d a
k o n u n n i.
Suroir eiginmenn eru reyndar sparir á
þessum »gjöfum«, en örlátir að eltirtölum
við konuna, sem þeir marghétu að elska
»eins og lífið 1 brjósti sér«, og »bera á
höudum sér, svo hún steytti ekki fót sinn
við neinum örðugleika« — á meðan þeir
voru ekki búnir að ná lögbundnum yfir-
ráðum yfir sjálfri henni — og eignum
hennar. Neyðist þá konan stundum til
að »stela« ofurlitlu ullarhári eða einhverju
öðru af búinu, sem hún getur keypt fyrir..
En vitanlega verður það að fara dult^
því að það er þjófnaður náttúrlega,
ef k o n a n tekur nokkuð af »sameigninni«
án vilja eða vitundai hús'bóndans!!
Það þarf ekki neina sérlega spádóms-
gáfu til að sjá, hvað þess háttar siður,
sem enn mun almennur, þótt
ókunnugum dyljist það — hefir lamandi
áhrif á alt siðferðisþrek kvenna.
Það er ekki svo sem að þær konur
einar sitji í þessari ambáttarstöðu, sem
eiga einhverja óþokka að eiginmönnum
eða lifa í »ófarsælu hjónabandi«, sem
kallað er, sei, sei, nei.
Konur sæmdarmanna í ssannfarsælu
hjónaböndunum« verða sannarlega einnig
alloft að biðja um smátt og stórt, enda
þótt þær finni ekki eins sárt til þess og
hinar, af því að þær fá »bænir« sínar
veittar, þegar kostur er,—ogþegarmenn
þeirra eru í góðu skapi, því að sæmdar-
menn eru stundum úrillir og misjafnlega
bónþægir, svo sem kunnugt er.
Eg veit ekki hvað öðrum finst, en mér
liggur stundum við að roðna af því að
vera karlmaður, þegar eg heyri konur
segja eitthvað þessu líkt:
»Góði minn, viltu ekki gefa mér í föt
handa drengnum okkar?» — sElskan
mfn, gefðu mér 25 aura«. — (»Hvað ætl-
arðu að gera við þá?« er þá alloft fyrsta
svarið). — »Gæskan mín, lofaðu mér til
kirkju á sunnudaginn kemur og lánaðu
raér hann Grána«, — það skiftir engu,
þótt konan hafi átt Grána áður en hún
giftist, eða látið kaupa hann fyrir arf
sinn, — hún á það altaf undir náð og
skapferli mannsins síns, hvort hun fær að
rfða honum til næstu bæja. »Viltu gefa
mér reifið af henni Móru minni, hjartað
mitt?« verður hún að segja, enda þótt
hún hafi komið með Móru í búið. — Því
að þegar hún er gift, má hún í hæsta
lagi »eigna sér« skepnu, en ekki ráða
yfir henni.
Séreign konunnar er alls engin örugg
vörn gegn öllum þessum rangindum, því
að bæði verður það jafnan hrein undan-
tekning að óreynd brúður æski þess sátt-
mála meðan það er ekki beinlínis lög-
skipað við ö 11 hjónabönd, og auk þess
styður þessi gamla ambáttarvenja að því
að húsbóndanum er auðvelt að ná yfir-'