Þjóðólfur - 23.09.1911, Qupperneq 1

1
63. árg.
Reykjavík, Föstudaginn 23. september 1911.
JB 36.
Hjer með tilkynnist kaupendum
blaðsins y>Pjóðólfur<s. og öðrum við-
skiftamönnum hans, að herra Sig-
urður Jónsson bóksali, Lindargötu
i, hefur tekið að sjer alla afgreiðslu
blaðsins og innheimtu. Eru því
kaupendur blaðsins og aðrir við-
skiftavinir þess vinsamlega beðnir
að snúa sjer til herra Sig. Jóns-
sonar með borgun á blaðinu, bceði
fyrir þennan árgang og eldri ár-
ganga, og annað það, er afgreiðslu
blaðsins viðvíkur. — Hann hefur
einnig á hendi innheimtu fyrir aug-
lýsingar og ber að semja við hann
um nýjar auglýsingar, eins ög alt
annað, er að rekstri blaðsins lýtur.
Reykjavík 22. sept. 1911.
Útgefendurnir.
íslendingar hafa lengi fundið til þess,
hvað þeir eru hörmulega illa staddir í
allri verslunarsamkepni við aðrar þjóð-
ir. Það er ekki eingöngu lega lands-
ins, sem þar hefur verið þröskuldur á
vegi. Vanþekking útlendinga á lands-
högum hjer og fáfræði sjálfra vor um
verslunarhætti og viðskiftalíf annara
jyóða hafa valdið mestu um, hvað lítil
not ísland fram á síðustu ár hefur
haft af verslunarfrelsi því, sem Danir
neyddust til að láta af hendi við oss
fyrir tæpum 60 árum. Fyrir löngu hefur
mönnum hugkvæmst, að hugsanlegt væri
að nokkur bót yrði á þessu ráðin, ef ís-
lendingar hefðu verslunarráðunaut í út-
löndum -— og helst fleiri en einn
sjálfum sjer og erlendum viðskiftavin-
um sínum til stuðnings og leiðbeining-
ar. Meiri hlutinn á alþingi 1909 greip
þessa gömlu hugmynd og kom henni
í framkvæmd. En sú framkvæmd hef-
ur orðið á þá leið, að betur væri að
málið hefði verið látið óhreyft að því
sinni.
Fyrsta og versta yfirsjón „Sjálfstæð-
is"liðsins í þessu máli er sú, að það
aflagaði þegar frá upphafi hina gömlu
hugmynd um verslunarráðunaut, —
víkkaði verksvið hans og fól honum
önnur erindi, verslunarmálum allsendis
óskyld og ósamrýmanleg. Ætla mætti
að það væri einum manni ærið starf,
að greiða fyrir verslunarmálum íslands
í Evrópu. En „Sjálfstæðis“liðið er
stórhuga; það fól manninum þar að
auki að koma fram sem eins konar
allsherjarfulltrúi menningar vorrar í
Evrópu — og sem trúboði „Sjálf-
stæðis"manna út á við. Þennan hurð-
arás reisti flokkurinn um öxl Bjarna
Jónssonar frá Vogi og erengin furða,
þótt hann hafi ekki reynst maður til
að valda slíkri byrði.
Menn hafa dæmt Bjarna Jónsson
hart fyrir frammistöðu hans í þessu
kynlega embætti. Og vafalaust hafa
ummæli blaðanna um starfsemi hans
oft verið óbilgjörn og áreitnisleg. En
þegar litið er á það, hvernig „Sjálf-
stæðis“liðið hjer hefur spilt góðri hug-
mynd og hvað undarlegan skilning
Bjarni hefur haft um rekstur þess starfs,
sem honum var á hendur falið, þá
þarf engan að kynja, þótt mótstöðu-
menn „Sjálfstæðis"flokksins hafi ekki
altaf tekið á þessu máli með silki-
hönskum. Enda hafa afglöp flokksins
og viðskiftaráðunauts hans verið svo
áþreifanleg, að jafnvel hinir auðsveip-
ustu fylgifiskar Sjálfstæðismanna hafa
hafa bænað sig í hljóði og signt sig
yfir öllu því framferði.
ísland hafði þörf á verslunarráðu-
naut, það vissu „Sjálfstæðis"-menn.
En þeir vissu því miður einnig, að
flokkur þeirra og stefna (eða rjettara
sagt stefnuleysi) í sambandsmálinu, er
fyrirlitin nálega af hverjum þeim manni
í Evrópu, sem nokkur kynni hefur af
íslands málum — að undanteknum
nokkrum málþrefurum í Noregi og
einum ritstjóra í Svíþjóð. Þetta þúrfti
vissulega að lagfæra, og því var gripið
til þess ráðs, að láta ísland ráða vel-
launaðan verslunarerindreka í sína
þjónustu, sem væri fulltrúi og tats-
maður )>Stjálfstœðis«flokksins í út-
löndum.
Að stjórnin fól einmitt Bjarna Jóns-
syni þetta embætti sýndi þegar í upp-
hafi, að þetta var tilgangur flokksins.
Ótrúlegt er að nokkrum manni þyki
of nærri höggið Bjarna Jónssyni, þó
að fullyrt sje, að hann sje ekki versl-
unarfróður maður. Engum lifandi
manni hefði til hugar komið að
veita honum verslunarráðunautsstarfið,
ef ekki hefði annað búið undir. En
hann var (og er) sanntrúaður „Sjálf-
stæðis“maður og hafði farið með trú-
boð flokksins víðs vegar hjer um land
og orðið mikið ágengt. Nú átti því
að hleypa honum á hina vantrúuðu
heimsálfu og sjá hversu þá skipaðist.
Þetta eitt og ekkert annað hlýtur að
hafa verið tilgangur flokksins.
Það væri gaman að heyra hljóðið í
„Sjálfstæðis“mönnum, ef frumvarps-
menn gerðu eitthvað viðlíka, þegar
þeir komast til valda. Ætla að ýlfrið
yrði ekki ófagurt í málgögnum „Sjálf-
stæðis"manna, ef stjórn mótstöðumanna
þeirra sendi á landsjóðs kostnað mann
út í lönd til þess að fegra og gylla
pólitiska stefnu sína í blaðagreinum og
samræðum við útlendinga? En von-
andi er, að ekki þurfi ráð fyrir sliku
að gera. Slfkur fautaskapur má ekki
verða að fastri fslenskri stjórnarvenju.
Sjálfsagt verður því haldið fram af
hendi „Sjálfstæðismanna, að það sem
hjer er sagt sjeu öfgar einar. Og
verður þá líkast til reynt að benda á,
að viðskiftaráðunauturinn hafi ekki
látið verslunarmál landsins afskiftalaus
með öllu, heldur reynt að vinna þeim
gagn eftir föngum. En fyr mætti nú
vera, en að viðskiftaráða.nauturinn hefði
enga tilburði haft í þá átt, að vinna
eitthvað til gagns fyrir verslun lands-
ins, þar sem það þó frá upphafi átti
að vera einkastarf hans. Maðurinn
hlaut til málamyndar að gera eitthvað
í þá átt, rjett til þess að láta það
eitthvað heita. En um það munu
flestir íslenskir fjesýslumenn lúka upp
einum munni, að þeir hafi ekki orðið
varir við neinn árangur af þeirri starf-
semi hans. Enda mætti furðu gegna,
ef svo væri, þar sem maðurinn er
allsendis ófróður um verslunarmál og
þar að auki mörgum öðrum störfum
hlaðinn.
Bjarni Jónsson mun hafa tekið við
embætti sínu með þeim skilningi á
því, að hann ætli aðallega að koma
fram í útlöndum sem menningarfull-
trúi og „sjálfstæðis“frömuður, en að
verslunarmálin mættu fremur sitja á
hakanum. Þetta getur að mörgu leyti
afsakað hann, — það er „Sjálfstæðis"-
flokkurinn og stjórn hans, sem á sök
á því, hvert verksvið Bjarna Jónssyni
var markað. En samt sem áður er
margt athugavert í framkomu hans,
þótt ekkert tillit sje tekið til verslun-
armálanna.
í fyrsta lagi hefur mörgum þótt það
kynjum sæta, að hann, sendiherrann
og þjóðernisfulltrúinn, linnir aldrei lát-
um í því að brígsla innlendum mót-
stöðumönnum sínum um landráð og
bandalag við erlenda óvini þessa lands.
Þetta hetur hann gert bæði í ræðu og
ritum, í bundnu máli og óbundnu. I
síðasta eintaki Birkibeina lýsir hann
t d. þjóðinni svo í kvæði einu, að hún
standi nú „hugdeig og hnípin" yfir
svikum barna sinna og mun enginn
villast á, hvert því skeyti er beint.
Getur nú ekki Bjarni Jónsson skilið,
að mönnum þyki það fremur kynlegur
sendiherra, sem yrkir landráðanfð um
mótstöðumennsína.semekkert hafa ann-
að til saka unnið, en að vera honum
ósammála um mikilsvert málefni? Og
getur hann ekki skilið, að margir hafi
þungan grun um, að úr því að hann
er svona hjartanlega sannfærður um,
að við „hinir" sjeum svikarar, þá
kunni hann ef til vill við og við að
láta eitthvað bera á því í fyrirlestrum
sínum í útlöndum eða f samræðum
við útlendinga? Hjer á landi þylur
hann syknt og heilagt óðinn um svik
og svívirðingar frumvarpsmanna. Get-
ur hann þá furðað, þótt sumum þeirra
standi stuggur af pólitiskri starfsemi
hans í útlöndum? Honum væri áreið-
anlega sæmra að vera nokkru iágmælt-
ari en hann hefur verið um íslenska
list í útlöndum og nokkru orðvarar
um mótstöðumenn sína hjer á landi.
Tiltrú manna til hans sem fulltrúa vors
í útlöndum mundi ekki rýrna við það.
Einnig að öðru leyti hefur embættis-
færsla Bjarna Jónssonar verið mjög
svo óvenjuleg. Starfsvið hans er í
útlöndum og þar á hann auðvitað að
halda sig. En í allan fyrra vetur sat
hann rólegur hjer í Reykjavík, frá því
í nóvember þangað til í júní. Þeir
flokksmenn hans, sem halda því fram,
að starf hans í útlöndum sje bráð-
nauðsynlegt og til stórra gagnsmuna
fyrir viðskiftalíf landsins, ættu sem
fyrst að gefa skýringu á því, hvernig
á því stendur, að hann vanrækti svo
embætti sitt og að stjórnin ljet hon-
um haldast það uppi. Ekki er það
nein vörn f málinu, að hann hafi þurft
að sitja á alþingi. Því að í fyrsta
Iagi þurfti hann þess ekki — stjornin
hefði þvert á móti átt að banna hon-
um þingsetu, um leið og hún veitti
honum embættið. Óg í öðru lagi
þurfti hann ekki, þó að honum væri
leyfð þingsetan, að vera hjer nema þá
mánuði, sem þing var haldið. Vetrar-
seta hans hjer í Reykjavík er því
ekkert annað en fáheyrð embættis-
vanræksla, sem aðeins getur afsakast
með því, að starfsemi hans í útlöndum
sje einskis virði. En það mun hvorki
hann nje flokksmenn hans vilja játa.
Það er annars til marks um þær
hinar furðulegu staðhæfingar, sem
menn leyfa sjer í flokkadeilunum hjer
á landi, að því hefur verið haldið fram,
að viðskiftaráðunauturinn ætti að eiga
sæti á alþingi, til þess að meira yrði
tekið tillit til hans í útlöndum. Eins
og það liggi ekki í augum uppi, að
fyrsta skilyrðið fyrir því, að viðskifta-
raðunauturinn geti aflað sjer trausts
meðal annara þjóða, er það, að hann
sje sem minst riðinn við flokkadeilur
hjer á landi, svo að á því geti ekki
leikið neinn efi, að hann sje fulltrúi alls
landsins, en ekki neins sjerstaks flokks.
Nú er þá þessu velferðarmali þjóð-
arinnar svo komið, að starfsemi við-
skiftaráðunautsins er í minna en engu
áliti hjer á landi, og má nærri geta,
hvort það. eitt út af fyrir sig ekki
muni rýra álit hans einnig í útlöndum.
Þetta hefur áunnist með þvf að nota
eitt af nauðsynjamálum landsins til
flokksþarfa og skipa einn af æstustu
flokksmönnum á landi hjer einmitt í
það embætti, sem mestan þurtti hófs-
manninn og best þokkaðan af öllum
flokkum! En foringjar „Sjálfstæðis"-
manna virðast prýðilega ánægðir með
alt saman. Þeir hafa launað Bjarna
Jónssyni með því, að festa fjárveiting-
una til embættisins við nafn hans,
svo að falli hann úr sögunni, þá er
embættið úr sögunni um leið. Og
sýnist því alt bera að einum brunni
um það, að þeir telji ekki embættið
svo mikils vert sem þeir láta.