Þjóðólfur - 13.01.1912, Page 3

ÞJOÐOLFUR.
7
Tafði’ hún á Tárabrú,
tómlát og dimm var sú;
svanninn ei sinti þvi,
sorgin ei inti’ að því.
Hugstola’ af nauðunum,
hló hún við dauðanum.
Dauðinn gaf frið og fró,
fólst þar í sveiminum.
Eitthvað burt, aðeins ró,
út -j- burt úr heiminum.
Urvinda út hún stökk,
ofan í djúpið sökk,
alt varð í senn.
Enginn þar lagði lið,
ljek hún svo dauðann við;
hörmung þá hugsið þið
harðbrjósta menn!
Útmálið, ímyndið
alla þá dauðabið;
neytið, ef nennið þið,
árvatnsins enn!
Hefjið lík hóglega,
handatök blíð!
hóglega, hlýlega,
hún er svo fríð!
Áður en dávaldur
alt hefur lostið,
áður en ná kaldan
níst hefur frostið,
leggið til limuna,
litbrugðna, fjörvana;
sveipið hægt sjáaldur
sálað og brostið.
Stirðnað er auga’ að sjá
starir þó dauðum frá,
líkt og hún ennþá á
örlög sín blíni.
Er ei sem örvænting
út úr þeim skínif
Knúin í dauðann af
köldu mannþeli,
kvalin af nauðanna
náttdimmu jeli
er hún nú látin svo ung og svo væn.
Krossleggið armana
yfir um barminn, að
legið geti hún líkt og í bæn.
Skóp hún sjer dauða,
en dæmið með hægð;
felið þið líf hennar
lansnarans vægð.
A. Bj.
57
Forlögin neituðu okkur um vináttu
þína; þú stóðst okkur miklu ofar í
andlegu tilliti; við vorum hamingjusöm,
þú ekki. I mfnum augum hefur Hertha
aldrei dáið, hún lifir í barni sínu við
hlið mjer. Hertha dóttir okkar er nú
18 ára gömul og lifandi eftirmynd
móður sinnar. Jeg er orðinn heilsu-
laus. Suðræna loftslagið, sem eg hefl
lifað í árum saman, læknar ekki hin
vanheilu lungu mín, og jeg er þegar
farinn að svipast um eftir manni, sem
taki Herthu mina að sjer þegar jeg
fell frá. Megum við koma til þín?
Viltu taka á móti okkur? Þjer mun
áreiðanlega þykja-vænt um þessa flekk-
lausu ungu stúlku, þegar fram líða
stundir.
Þegar jeg er að skrifa þetta, stöðv-
ast pennin. Djúphygni lærdómsmað-
urinn og heimspekingurinn hefur lík-
lega ekki sömu skoðun og jeg, og þó
sendi jeg honum þetta brjef."
Gamli maðurinn sat niðurlútur yfir
þessu brjefi. Það var dauðaþögn í
kringum hann, og enginn gat raskað

Bxnðajörin 1910.
Það nafn ber bók, sem bókaverslun
Sigfúsar Eymundssonar hefur nýlega
sent á bókamarkaðinn. í bókinni er
ferðasaga norðlensku bændanna og
bændaefnanna, sem fóru kynnisferðina
til Suðurlands í fyrra sumar. Bókin
er skrifuð af tveim Þingeyingum, sem
valdir hafa verið skrifarar fararinnar,
þeim Sigurði Jónssyni bónda og skáldi
á Arnarvatni og Jóni Sigurðssyni bú-
fræðing á Ystafelli. Allir munu kann-
ast við höfund „fjalladrotningarinnar",
og allir bændur þekkja föður Jóns,
Sigurð Jónsson, sem verið hefur og
er ritstjóri Tímarits kaupfjelaganna.
Nöfn þessara manna á titilblaðinu gera
það strax að verkum. að maður vænt-
ir allmikils af bókinni og byrjar á að
lesa hana fullur vonar um ánægju og
gagn af lestrinum. Og maður verður
ekki fyrir vonbrigðum. Bókin er ágæt-
lega vel rituð, og hrein skemtun að
lesa hana. Frá mörgu skýrir hún ljóst
og vel og flestir munu fá mikinn fróð-
leik um hjeruð þau, sem þeir hafa
ferðast um, ef þeir ekki eru þar ná-
kunnugir áður.
En eins og vænta mátti, þar sem
höfundar fóru fljótt yfir og voru öllu
ókunnir áður, hafa slæðst allmargar
villur og missagnir inn í bókina og
vil jeg leiðrjetta nokkrar þær helstu,
sem jeg hef orðið var við við laus-
legan yfirlestur. Víðast hvar er eng-
inn greinarmunur gerður á því, hvort
taiað er um dauðan eða lifandi mann.
Þegar þátttakendur fararinnar eru tald-
ir upp, er t. d. ekki hægt að sjá, að
Jósafat á Holtastöðum, Jón (Skúla-
son) á Söndum, sjera Davíð (Guð-
mundsson) á Hofi, Guðlaugur í Hvammi
og Þórarinn í Laxárdal sje látnir. Um
alla þessa menn er talað, eins og þeir
sjeu á bæjum þeim, er þeir bjuggu
síðast á og þeir sagðir „á Holtastöð-
um“, „á Söndum" o. s. frv., eins og
jeg nú líka hef gert hjer að ofan.
Annars kemur þetta víðar fram. Þeg-
ar talað er um Skálholt, stendur t. d :
„Þar býr Skúli læknir og frú Sigríð-
ur, dóttir Sigurðar á Kópsvatni, bróð-
ur Helga í Birtingaholti". Rjett aður
er sagt frá því, að tvíbýli sje í Skál-
holti, og getur því ókunnur lesari
varla annað en haldið, að þau Skúli
og Sigríður búi sitt á hvorum parti
jarðarinnar. Ekki er heldur hægt ann-
að en álíta, að Sigurður sje á Kóps-
vatni og Helgi bróðir hans í Birtinga-
holti. En báðir þessir menn eru nú
fyrir löngu komnir undir græna torfu,
og Sigríður sál., dóttir Sigurðar heit.
frá Kópsvatni, var kona Skúla, og
bjuggu þau á hálfri jörðinni. Nú er
annar Helgi í Birtingaholti, en sá er
sonarsonur þess Helga, er hjer ræðir
um. Svaðastaðir í Skagafirði eru sagð-
ir vera í Blönduhlíð, en eru í Hofs-
staðaplássi. Vöntun þykir mjer það
allmikil, að ekki er j^tið um hvers
synir menn eru, nema á nokkrum
stöðum, skal jeg nefna þá Árna (Þor-
kelsson) á Geitaskarði, Jón (Hannes-
son) frá Þórormstungu (á Undirfelli),
Palma (Símonarson) Svaðastöðum, Gísla
(Magnússon) á Frostastöðum, og fleiri
mætti nefna, ef vildi.
Runóltur Runólfsson bóndi í Norð-
tungu er sagður hreppstjóri. í Lands-
hagsskýrslunum gátu þeir sjeð, að
þetta er ekki rjett. En allra bænda,
þeirra, sem jeg hef sjeð, er hann
snyrtimannlegastur í framkomu sinni,
og hefði átt vel við að geta þess.
Þegar talað er um Guðm. Ólafsson á
Lundum, sakna jeg þess, að ekki er
getið um, að hann er forkólfur alls
fjelagsskapar í Borgarfirði, að sínu
leyti eins og Ágúst Helgason í Birt-
ingaholti er það í Árnessýslu. Bónd-
inn á Stórakroppi í Reykholtsdal heitir
Kristleifur, en ekki Kristlaugur, eins
og hann er nefndur á bls. 38.
Sigurvegarinn í fslensku glímunni að
Þjórsártúni hjet Haraldur Einarsson,
en ekki Sigurðsson, eins og hann er
sagður á bls. 60. — Ótalda láta þeir
austustu hvísl Markarfljóts, sem þó ber
sjálft nafnið „Markarfljót", í henni
rann fljótið mest fyrir 20—30 árum,
en nú hefur það haldið sig mest í
Þverá þessi síðustu árin. Þó hef jeg
heyrt, að nú væri það aftur farið
að færa sig, meira komið í „Fljót-
ið“, en orðið minna vatnsmagnið í
Þverá. Sumarið 1910 var ekki bygt
íbúðarhús á Hruna, að því er jeg
best veit, en hrest mun hafa verið við
húsið þá um sumarið. Vöntun þykir
mjer, að ekki skuli Skipholts vera
minst. Guðmundur Erlendsson er þar
býr með Þórunni (Stefensson) konu
sinni, er mesti myndarbóndi og kona
hans ekki síðri í sinni röð. Annars er
kvennanna hvergi getið, og þó eru það
þær, ekki síður en bóndinn, sem skapa
Pianó-stilling.
Duglegur píanó-stillari og þaullærður
hljóðfærasmiður hefur í hyggju að koma til
íslands, ef nægilegt verkefni býðst. Alls
konar viðgerðir leystar af hendi. Pantanir,
með utanáskrift: Pianostemmer G. Igum, Aar-
hus, óskast sendar.
heimilisbraginn, og eins vel munu
þær hafa tekið móti Norðlendingunum
og bændurnir.
Vegagerð telja þeir litla í »Borgar-
firði«. Þetta held jeg ekki sje hægt
að heimfæra upp á Borgarfjörð, þó
það ef til vill megi heimfærast upp á
Borgarfjarðarsýslu. Borgarbrautin er í
Borgarfirði og eins hluti af brauíinni
frá Borgarnesi til Stykkíshólms, sem
nú er komin hart nær að Hafurs-
fjarðará. í búnaðarþætti telja þeir
ekið með uxum á Hvanneyri, en til
þessa hefur það ekki verið gert, að
minsta kosti ekki í tíð Halldórs Vil-
hjálmssonar. sem nú er þar skólastjóri.
í niður-Borgarfirði má óhætt telja
garðrækt eins góða og á Suðurlands-
undirlendinu, þ>ó höfundar gefi í skyn
að svo sje ekki.
Aftan til í bókinni er getið nokk-
urra merkisheimila. Vildi jeg óska,
að höfundar hefði sjeð sjer fært að
nefna fleiri. ítarlegar hefði mátt
segja frá ýmsu bæði í búnaðarþætti
og byggingarþætti, en þeim er vor-
kunn þótt stutt sje yfir sögu farið,
þeir höfðu of nauman tíma til að
kynnast til hlítar.
Aftast í bókinni eru 10 myudir.
Engin er þar af húsdýrum og hefði
þó verið æskilegt að fá fyrirmyndar-
dýr mynduð með. Vil eg t. d. benda
á naut Halldórs Vilhjálmssonar á
Hvanneyri, fje Vigfúsar Pjeturssonar
á Gullberastöðum, hross Valdimars
Guðmundssonar í Vallanesi og kýr
Ágústs Helgasonar í Birtingaholti. —
Alla þessa menn gistu bændurnir, og
hefði því átt vel við að mynda gripi
þeirra, sem eru afbragð flestra annara.
En þrátt fyrir þetta, sem jeg hef
talið upp, sem galla á bókinni, og
þrátt fyrir smá-prentvillur og villur,
sem ótaldar eru, verður ekki annað
sagt, en bókin sje eiguleg, og því
trúi jeg ekki, að nokkurn bónda iðri
þess, þó hann kaupi hana og lesi.
Pappírinn er góður og bókin stutt
(167 bls.) og kostar innheft kr. 1,50.
Páll Zóphóníasson.
58
ró hans. Alt í einu reis hann á fætur,
strauk hárið upp frá enninu og gekk
út að glugganum. í hinum gráu,
hvössu augum hans var kynlegur
glampi. Úti bljes vindurinn yfir toppa
grenitrjánna, og hristi vatnsdropana
niður á greinarnar. Hinar loðnu auga-
brýr barónsins drógust saman, nýjar
kynlegar hugsanir brutust um í huga
hans.
Var hann fær um að sjá Herthu
stíga upp úr gröf sinni? — Að vísu;
á hans aldri eru menn færir um alt; —
hjer vottaði fyrir beiskjubrosi á hinum
þunnu vörum hans. En — hann sá
einnig af skarpskygni sinni afstöðu
málsins, — hinar mögulegu afleiðing-
ar þess.
Þegar faðir ungu stúlkunnar dæi,
hvað gat hann þá gert fyrir hana?
— Einbúalíf hans hæfði ekki ungri
stúlku.
Hrukkurnar á enní hans dýpkuðu.
Honum datt Albert —, bróðursonur
hans og erfingi —, í hug. Hann var
ungur, eins og Hertha —, hún og
59
hann voru nánustu vandamenn hans,
ef hún líktist móður sinni eins mikið
og faðir hennar sagði. Albert hafði
ef til vill gott af að giftast snemma,
en hún — — —
Hann var í þungum hugsunum. Þær
virtust hringsnúast í huga hans — aldrei
þessu vant. Hann greip stynjandi um
gagnaugun — var hann orðinn brjál-
aður?
Æ-nei. Stuttri stundu síðar sat hann
rólegur við skrifborð sitt og skrifaði
föstum dráttum: „Þakka þjer fyrir,
Herbert! Komdu með dóttur þína.
Hús mitt og hjarta eru reiðubúin til
að taka á móli þjer og henni"---------
IV.
Lange fiðluleikari var mjög ánægður.
Hinn góði í-ómur, sem gerður var að
framsögu dóttur hans, hafði glatt hann
mjög. Hann var fyrir víst tuttugu
sinnum búinn að segja konu sinni frá
sigri Matthildar. Hún sjálf var mjög
'60
þreytt og óglöð, og gat naumast sint
kenslustörfum fyrir höfuðverk.
Móður hennar var upp á síðkastið
farið að detta margt í hug. Hinrik,
þessi undirföruli drengur, hafði alt af
einhver launmæli við Matthildi, en
hver þau voru, grunaði hana ekki.
Hin fagra og tignarega dóttir hennar
bar ægishjálm yfir henni, svo hún
þorði ekki að spyrja hana, en að yfir-
heyra Hinrik, var árangurslaust — en
eitthvað var það, sem ekki var í
góðu lagi. Maður hennar mátti alls
ekki fá neina vitneskju um þetta, því
það gat fremur orðið til skaða en
gagns, vegna bráðlyndis hans. Svo
hún þagði, og hafði í laumi gætur á
því, sem fram fór.
Hinrik var brjefheri. Hann færði
Matthildibrjef frálautinantinum, „mági"
sínum, eins og hann kallaði Albert
jafnan í viðtali við systur sína. Al-
bert sat fyrir hounm, þegar hann kom
úr skólanum, og laumaði brjefunum
til hans. Þenna dag skrifaði hann
mjög ástúðlegt brjef, og bað hana