Þjóðólfur - 08.10.1917, Síða 2

96
Þjoðolfur
Hér er stungið upp á því að
bæta úi þessaii þörf með stofnun
gagnfræðaskóla, sem yrðu hvort>
tveggja í einu: sjálfstæðai menta-
stofnanir fyrir alþýðu og undir-
búningsstofnanir undir alla sér-
mentun. Á slikum skóla gætu
þeir átt samstætt, sem eingöngu
vildu afla sér almennrar mentuni
ar fyrir lífið, og eins þeir, sem
vildu leggja stund á eitthvert sér-
stakt nám. Og ekkert ætti að
vera því til fyrirstöðu, að við
gagnfræðaskólana gæti risið upp
æðri alþýðufræðsla í iýðháskólasniði
með fyrirlestrum, ef almenn eftir-
spurn yrði eft.ir slíkri fræðslu.
Fræðslumálið er eitt af stór-
málum þjóðarinnar, sem ekki má
liggja í þagnargildi. Væri goft ef
það mál yrði rætt frá sem flest-
um hliðum, svo þær óskir, sem
hinir einstöku menn kunna að hafa
fram að bera um það, gætu kom
ist til umræðu. Eru þessar grein
ar ritaðar í þeim tilgangi að hefja
umræður um málið og er Þjóðólfi
ánægja að taka greinar frá mönn-
um um þetta mikilsverða mál,
alveg eins frá þeim mönnum, sem
að meira eða minna leyti eru
ósammála þvi sem hér er, haldið
fram. Umræður frá hvaða sjón-
armiði sem er, ættu að verða til
þess, að gangur komist á málið
og þá er strax nokkuð fengið.
----------------
Alþingi
---- Nl.
B. Þiiigsályktunartillögur.
1. Fingsál. um kolanám.
2. f’ingsál. um endurbætur ágild-
andi löggjöf um stofnun og
slit hjúskapar og afstöðu for-
eldra til bahia.
3. Fingsá). um smíð brúa og
vita úr járni og stofnun smiðju
í Reykjavík.
4. Þingsál. um ásetning búpen-
ings.
5. Þingsál. um fóðurbætiskaup.
6. ÞingsáJ. um útvegun á nauð>
synjavörum.
7. Fingsái. um hafnargerð í For-
lákshöfn.
8. FingsáJ. um breyting á fá-
tsekralögum frá 10. nóv. 1905.
9. Fingsál. um konungsúrskurð
um íullkominn siglingafána
fyrir ísland.
10. Þingsál. um að skora á stjórn-
ina að hlutast til um stofnun
útibús í Árnessýslu frá Lands-
banka íslands.
11. Fingsál. uin fjallgöngur og
réttir.
12. Ringsál. um rannsókn sími
leiðar.
13. Fingsál. um endurbætur á
gildandi lögum um meðferð
á fé ómyndugra.
14. Þingsái. um uppeidismál.
15. Fingsál. urn akilyrðí fyrir
styrk til búnaðarfélaga.
16. Þingsál. um vegamál.
17. Þingsál. um seðlaútgáíurétt.
18. Þingsál. um skipun milliþinga-
nefndar til að íhuga fossamál
landsins.
19. Fingsál. um verð á landssjóðs'
vöru.
20. Ályktanir út af athugasernd-
um yfirskoðunarmanna lands-
reikninganna fyrir árin 1914
og 1915.
21. Þingsál. um heiðursgjöf handa
skáldinu Stephani G. Step-
hanssyni.
Mótorbátahöfn
austan fjalls.
Til þess að rannsaka og bæta
höfn og lenditrgar hér austan fjalls,
hefir úr landssjóði, sýslusjóði,
hreppssjóði og frá einstaka nrönn-
um verið eytt rrokkrum.þús. kr.
síðustu tuttugu árin, en því mið-
ur hefir gagnið af því hingað til
verið sára lítið. Að likindum
hefir lertding i Forlákshöfn verið
bætt dáhtíð fyrir duguað fyrri eigi
anda, Jóns dannebrogsmanns Árnai
sonar. H.vaða gagn þær mörgu
þúsundir króna sein vaiið hefir
verið til að bæta höfn og innsigh
ingu við Stokkseyri hafa g,ert, er
mér ekki full kunnugt, en eg er
hræddur um að gagnið sé lítið,
enn sein komið er, og veit eg rleiri
sem álíta það. Fyrir nokkrum
árurn var eg viðstaddur alþingis-
kosningu við Öltusárbrú, og taldi
annar þáverandi þingmaður okkar
sér það til giidis, að hann, auk
annars, á fyrra þingi, hefði fengið
því framgengt, að svo og svo mörg
þúsund kr. væru veittar til að
bæta höfa og innsiglingaieiðir við
Stokkseyri. Einn af vinum hans
sem staddur var skamt frá ræðu-
pallinum hvíslaði þá að inér þess-
um orðum: „öliu fleygt. í sjó“,
og hann hafði að líkindum rétt
að mæla, því enn í dag eru inn-
siglingaleiðir hvorki betri né lak-
ari en þær voru fyrir 100 árum
síðan, — en hvað um það, —
þirigmaðurinn var endurkosinn.
Mest alt það fé sem veitt hefir
verið til að bæta hafnir og inn-
siglingaleiðir hér austanfjalls, hefir
verið notað' til rannsókna og bóta
á Stokkseyri og Þorláksköfn, en
svo sem ekkert til rannsókna á
Eyrarbakka — og þó er Eyrar-
bakki, að eg hygg, sá eini staður
hér sem byggja má trygga og tih
töiulega ódýra höfn við fyrir nokk>
uð marga mótorbáta.
Hvers vegna Eyrarbakki hefir
hingað til verið að mestu án rann-
sókna, læt eg liggja milli hluta,
en meðfram kemur það ef til vill
af því, að eigendur þeirra jarða
er liggja að höfninni. Einarshafnar,
Skúmstaða og Stóra Háeyri, hefir
hafa verið svo kurteisir eða lítil-
látir, að biðja ekki um opinbera
styrkveitingu til íyrirtækis sem
alítast kann að komi þeim sjálf>
um ni )St í hag.
Nú hafa eigendur Einarsbafnar
og Skúnisstaða komið því til leið
ar, að í fyrra mældi sjóliðsforingi
á „Isiands Falk“ nákvæmlega höfn>
ina og innsiglingaleiðirnar, og liggi
ur nú fyrir ágæt.ur uppdráttur ineð
nákvæmum djúpinælingum. Við
að athuga uppdrætfi þessa, er eg
komirtn að þeirri niðurstöðu, að
byggja megi höfn með svæði fyrir
um 100 mótorbáta, með alt að
1000 smálestum, fyrir hérumbil
150 þús. kr.
Eg hefi hugsað mér, að steinlímd-
an garð að lengd c. 380 met.ra
þurfi að byggja frá svo nefndu
„Hrafnsskeri" til „Sigguhle.ns".
Garðurinn ætti að vera hérumbil
46 metra að hæð til þess að ná
2 metra yfir stórstraumsflóð, og
álít 6g þessa hæð nóga til varnar
brimróti, þótf mikið væri. Eg
geri ráð fyrir að hver lengdan
meter þurfi 10 teningsmetra.
sementssteypu, eða alls 3800 m.8.
Við að reikna kostna.ð hvers ten-
ingsm. 30 kr., veiða það kr. 1 14000
Til skei jasprenginga og
útdýpkunar — 20000
Bryggjur — 16000
Samtals kr. 150.000
í svona höfa geta alt að 100
mótorbátar af sömu stærð og nú
tiókast hér á Eyrarbakka legið
óhultir bæði sumar og vetur. ís-
reka frá Ölfusá er ekki að ótt.ast,
þar sem höfnin verður alveg
straumlaus.
Ef höfn þessi verður of litil sið
ar, má lengja skýlisgarðinn vest-
ur að svo nefndum „Brunkolla",
eða ef vill að Bryggjuskeri og
verður þá svæði fyrir mörg hundr-
uð mótorbáta. Kostnaður við leng’
inguna mun nerna um 150 þús.
kr. Pað skal tekið fram, að eg
hefi miðað kostnaðinn við hæð
vinnulauna og verð á verkefni,
svo sem: sementi, timbri o. f].,
eins og það var fyrir stríðið, en
búast má víð að fyrir það verð
fáist hvorki héðan af vinria né efni,
og kostnaðurínn við hafnargerð
verður þvi tiltölulega meiri.
Galli er það, að siglingaleiðin
inn á höfuina verður eins og hún
er nú, nema hvað dýpka iná
„Skúmstaðaós" milli Bryggju og
Brunkolla svo rnikið að bátar geti
farið út og inn unifjöru, ogkosin-
aður við það inundi náttúrlega að
auk.
Þó að aðalinnsiglingaleiðin verði
ekki bætt, má vel kornast af án
pess þar sem nóg er dýpið. Minsta
dýpt er í Bussa, 2,8 m. og í Sund-
inu, 1,7' rn., um stórstraumsfjöru.
í Suðurlandi 29. apríl 1916,
sýndi eg fram á, að mótorbátai
og gufubátar, mátulega djúpristir,
gætu farið út og inn 230 daga
áilega að jafnaði, án þess að taka
verulega tillit til flóðs og fjöru.
102 daga á árinu geta slíkir bát-
ar oftast nær íarið út og inn 1—
2 klukkutíma fyrir og eftir há-
flæði, eiu þá ekki nema 33 dagar
eftir, sem út og innsigling alger-
lega er bönnum vegna brimsins,
og jafnast þeir þannig:
Janúar ð1/* dag Júlí V2 dag
Feb’rúar 41/* —
Marz 3j/4 —
Apríl 2 —
Maí 1 •—
Ágúst V*
Septbr, 2V2
Oktbr. 2V2
Nóvbr. 4
Júuí 1 dag Desbr. 5 daga
Að öllum líkindum mundu flestir
formern vilja heldur að mótorbára-
höfn yrði bygð vestan við Bryggju-
sker, eða þar sem stórskipalegið
er nú, og eg skal játa að það
mundi æskilegast og gæti fram-
kvæmst, en kostnaðurinn yrði talsi
vert meiri. Að byggja steinlímd-
an varnaigarð, t. d. frá Sundinu
(Einarshafnarsundi) að Bryggju,
mundi að líkinduin kosta 5—600
þús. kr., og mikið meiia, ef garð-
urinn ætti að byggjast frá Bussa-
sundi.
Það er ekki ætlun mín með
þessari uppástungu að korna í veg
fyrir hafriargerð í Þorlákshöfn, því
það mundi náttúrlega vera æski-
legast, að stórskipahöfn kæmi sem
fyrst hér austanfjalls, svo vér vær-
um ekki framar upp á Reykjavík
koumir hvað höfn snertir. Eg
hefi aðeins viljað benda á, að ef
það sýndi sig við frekari rannsókn-
ir, að hafnargerð í Þorlákshöfn
myndi kosta altof margar miljónir,
þá er svo sem sjalfsagt að hugsa
um rrrótorbátahöfn við Eyrarbakka.
Eyraibakka 12, ágúst 1917.
P. Nielsen.
Símalínu nýja
úr éir -er nú verið að leggja á
símastaurana milli ölfusárbrúar og
Eystri-Garðsauka. í sjálfu sér
var hin mesta þörf á nýjum þráð
um á þessari leið, eii fyiir Án
nessýslu veiðut hún þó fremur
til ógagns en gagns, nema því að
eins, að hún verði lengd alla leið
til Reykjavíkur. Er það og auð-
sætt, að verði ekki komist af með
rr.inna en tvöfalda línu austan
Ölfusár, þá veitir ekki af þrefaldri
línu frá ölfusá til Reykjavikur,
þegar öll Árnessýsluuotkunin bæt-
ist við. Og þar sem á þessari
leið má komast af með járnþráð,
sem er miklu ódyrari en kopar-
þráður, rná vænta þess, að úr
þessu verði bætt hið bráðasta,
því að öðrum kosti verður hin
nýja lína í rauninni verri en ekki
neitt. Auk þess verður óhjákvæmi-
legt að leggja nýja símalínu á
staurana milli Ölfusárbiúar og
Eyrarbakka, en þá er líka bætt
úr símaþrongslum hér eystra í
bráðina. Ætti sízt að standa a
þessu, þar setn hér er aðeins um
12 km. línu að ræða.
Nú í dýrtíðiuni virðist heppi-
legra að leggja meira kapp á að
bæta við riýjum þráðum, svo þau
símakerfi sera eru, verði að sem
rnestu gagni, en að byggja uýja
síma raeð ærnum kostnaði, eink-
um þar sem helstu og nauðsym
legustu símalínurnar eru þegar
bygðar. Á þetta einknm heima,
þar sem unt er að notast við járn-
þræði.
Þá er og athugandi, hvort ekki
væri rótt að bæta við ritsímastöð v,
um, svo notin af símanum yrðu