Norðanfari - 27.09.1866, Blaðsíða 3

J>eim ómögulegt aS verja noltlcrum skilcling til
nýtsamlegra fyrirtækja efea menntunar. Sá þyk-
ist vel berjast sem afiab gctur lífsins fyrstu
naubsynja auk þess sem verja þarf til opinberra
þarfa, sem fremur þykja fara vaxanrli. Jeg gjöri
ab v!su ráb fyrir ab einhverir viiji kenna um
ldaufaskap okkar sem búrtabinn eigum a& stunda,
ab hann svo hraparlega misheppnast; en því
er nú mibur, ab þac) er eltki, þar til lægi þd
líklega einhver bdt. A& minnsta kosti mundu
bdnabarskdlarnir, þegar þeir eru fullreistir,
ekki verf a lengi ab rába bdt á þeim missmíb-
uml! Nei, þar liggja abrar náttdrlegar orsak-
ir, t. a. m., bágborife árferbi um mörg undan
farin ár. sein komib hefir fram í einstakiega
bágu tíbarfari, einkum á sumrum: grasbrest,
illri nýting á heyjum og sumstafear fiskileysi;
en þd hafa fjárpestirnar, rem geysab hafayfir
meginhluta Iandsins nm fleiri ára tuga, hvab
mest unnib aB því, aB drepa nifcur allri fram-
för í bdskaparlegu tiiliti Hafi nokkurt axar-
skapt verib smí&aB bdnaci landsmanna tii nibur-
dreps, þá skyldi þaB hafa verib, þegar sunn-
lenzka drepkláBanum var lileypt dt um landib,
en ckki gripiö fyrir hann strax í byrjuninni.
þ>ab ertt þessi vobalegti slys, sern einkum valda
því, ab svo fáir eru færir uni, ab kosta sonu
sína til skdlamenníunar, og á hinn bdginn
gjörir stababdum svo dýrkeypt ailt þab, sem
þeir þurfa aB fá hjá sveitabændum til nauð-
þurfta þeirra, sem þeir hafa fram ab færa.
Vjer getuin ekki annab, hvaB kostnabinn á-
hrærir, en treyst svo vegiyndi þeirra i Reykja-
vík, scm anna8t þarfir sona vorra í skdlanum,
aB þeir heimti ekki liærri borgun en þeir geta
komizt af mef) sjálfum sjer aB skablausu, enda
þykjumst vjer, sem skrifum ifnur þeSsar, hafa
nokkurnveginn vissu fyrir því. Ef oss hefbi
getab hcppnast sveitabdskapurinn, mundura vjer
miklu fleiri geta klofif) þann kostnaB, sem
skóiamenntunin dtkrefur.
Fyrir tiilögur alþingis og röggsamlegt fyigi
„rectors“ eru nú þegar 40 ölmusur veittar ár-
lega skdianura, sem mæltu þd töluvcrt Ijetta
landsmönnum skdlakostnafiinn, ef þvf fje væri
sem p.íttúrlegast og baganiegast variþ, þannig
ab piitar ofan dr sveitum næstum eingöngu
væru látnir sitja fyrir því, af þeim ástæfum,
sem fram eru teknar hjer af) framan, og ættu
skdlastjdrnin sem hefir & hencii dtbýting iil-
musanna, ætíf) af) talca þetfa atribi til greina
vib ölmusuveitinguna. Vjer verfum aB ætla
þaf) sanngirni og drenglyndi Reykjavíkurbda,
af) þeir ekki meb því áiíti sjer drjett gjörfian,
eba sig haffa sem aibogaböm. Væri sú tii-
högnn vibhöff, mundi þaf) hafa hin mestu á-
hrif, bæti tii ab gjöra skdiastjdrnina vinsæla
og cfla gengi skdlass.
Eitt mcb ötru, sem dregifi hcfir dr á-
huga manna, ab láta pilta í skdiann, er dtti
fyrir því, af) siíiferfii þeirra spiliist; og þd
hann hafi, ef til vili, haft vib lítif) af) stybjast,
hefir vakaf) fyrir mönnum hif> fornkvetna: „AB
misjafn er sautur f mörgu fje“. þaf) er líka
etlilegt: ab misjafnt verti gaman, þar sem
niörgnm slær saman, og varbar því mikiu aB
velja piltunum hentuga og gófa a&setursstafi,
þegar þeir eru utan skdla; og ef þafi heppn-
ast vei, þá er sítur fyrir því aþ dttast, af
sibferti piltanna spillist, meí) því )(ka af) því
mun dliult ab treysta, at Reykjaríkurbdar, eins
vel og abrir gnbhræddir 0g samvizkusamir
menn, muni forbast, ab hneixia smælingjana.
þeim piitum nnin hættast vib hrösun, sem
þegar í iieimagarbi hafa vanist á óstjdrn og
dreglu og mun þeim iiinum sömu hrösun bd-
in víbar en í Reykjavík. þab er heldur ekki
svo, ab piltar f skdlanum sje meb öllu látnir
hlaupa frjáisir og lausum háisi. Nei, vor gófi-
frtcgi, samvizkusami og árvakri „recíor“ hefir
meb afstob mebkennara sinna, svo nákvæmt
eptirlit, sem aubib er, á sibferbi pilta og vandar
um vib þá, þegar þörf gjnrist, og ber ab öllu
leyti nákvæma umhyggju fyrir vellíban þeirra-
Er þetta ekki föburieg mebferb á piitunuin?
Einmitt hin sama sem vjer ættum ab hafa vib
börn vor, og dska af öbrum, et vjer eiskub-
um þau rjettiiega. þjer megib reiba ybur á
þab, Iandar góbir, ab vjer sem eigum pilta í
skdlanum, segjum þab sannasta, sem fram vib
þá hefir komib, og þó vængur þeirra sem
austanpiltar Iiafa tnestu vib ab skipta og sem
oss er kunnugast um, ekki nái dt yfir aila,
sem í skóianum eru, þá er dbætt ab treysta
því, ab Gub á sjer fleiri góba í Reykjavfk.
Hafi einhver orbasveimur vakib Iijá ybur tor-
trygg,"^ v‘b skólann og stjórn hans, og veigr-
un^ib því ab láta sonu ybar í hann, þá reyn-
JBog prófib allt, svo þjer getib eignast þab
mezta; liafib eindregin áhuga, allir sem getib,
á því ab efla skólann meb því ab serida sonu
yfar til ab menntast í lionum, svo bdt fáist á
þeim hraparlega embættismannaskorti, sem nd
á sjer stab í iandinu, og látib vbtir einkar
annt um, ab þeir sje sem bezt undir bdnir
bæbi fab menntu.n og sibferbi. þegar þjer sjálfir
farib ab komast ab raun um, ' ab mcb dreng-
ína ykkar er farib í skólanum, eins og bezt
má verba í föburgarbi: þá minnist þjer ekki
þcss kostnabar, sem þjer verjib þeim til mennt-
unar, og fáib ab njóta þcirrar gicbi, ab (á sonu
ybar lieim aptur, vei menntaba og undir bdna
til ab takast opinber embætti á hendur, land-
inu til gagns og sóma, en sjálfum ybur til
glebi.
þ>ab væri óskandi ab þeir, sem Iiafa skóla-
máiib undir hendi, Ijeti sjer annt um ab flýta
fyrir því, sem mest má verba, ef einhverju
fengizt breytt til batnabar yib skólann, og ein-
hverju vísab á dyr tit dr honum, sem sníbib
er eptir dönsku oflæti, en á ekkert sammerkt
vib þarfir þessa lands, eba skylt vib þá em-
bættisítöbu tem lærisveinunum framvegis er
ætlub. þab er einmitt vonin um, ab ýmsu
verbi vib skólann sndib í hag fyrir lands-
menn, eem veldur því, ab næstl. 2 ár hafa svo
miklu fleiri piitar verib sendir tii skóians en
ab undanförnu, og er þab hraparlegt, ef sú
von lætur sjer til skammar verba fyrir á'nuga-
leysi þeirra, sem ab því eiga ab vinna, ef þess
væri kostur fyrir ofurvaldi dönsku stjórnar-
innar. þab má ab því vísu ganga, verbi mái-
ib drepib, ab þar meb verbur líka drepinn á-
hugi land8manha á máiefnum skólans og sd
villa verbi argari hinni fyrri.
þab virbist oss bezt eiga vib, ababstand-
endur pilta taki þá heim á sftmrum um frí-
tírnann, þv( þegar þeir eru komnir yíir 16
ára aldur, geta þeir mikib gagn af þeim liaft,
ef annars nokkur dáb er í þeim, og venjast
þeir fremur til stabfestu og vib þau stiirf, sém
þeir, ef til viil, þurfa ab leggja gjörva hönd á
Línur þessar miba ekki til þess ab draga
nokkub dr þeirri naubsyn, ab flytja skóiann
úr Reykjavík, hve nær sem þess væri kostur,
heldur tii ab skýra fyrir þeim, sem ekki hafa
nægan kunnugleika, ab ekki sje ástæbá til ab
vanrækja skólann eba tortryggja þá ágætu
menn, scm hafa á hendi sljórn hans og mennt-
uii lærisveinanna.
P. J.
NAUTPENINSPE3TIN, scm í fyrra og ab
nokkru leyti í ár heíir gengib, einkura á Eng-
landi og Niburiöndunum, á eiginlega lieima á
Subur-Rdsslandi, hvaban hdn helir flulzt norb-
ur og vestur eptir Evrdpti, einknm síban ab
sfrfbib stdb á Krím, og kornabfluttninga bann-
ib á Englandi var numib þar dr lögum, og
kornfluttningarnir urbu mestir til Odessa og
þaban apiur tii norburianda. Frá Rdsslandi
hefir pesiin breibst dt til náiægra landa og
berjab á ausfurhluta Ungverjalands og subur-
hiuta Pdiínaiands, og árib 1865, farib í aust-
ur og vestur ytir sín venjulegu takmörk, og
þannig komizt tii Preussen, svo abailir mark-
abir, sem þar eru á landamærunum voru bann-
abir. r
I Engiandi og Niburlöndunum kocu hdn
npp nm sama leyti, ebur í mibjum júní 1865.
Eptir vitnaleibslu, sem fram íór um þetta,
þdtti iíkiegt, ab jiestin hefbi flutzt frá Nibnr-
löndunum meb 40 skepnum tíi Lunddna Frá
Englandi fluttist pestin til Skotiands, því ali-
ar varnir gegn lienni reyndnst árangurstansar,
nema ab fella peninginn cbur skera liann taf-
arlaust nibtir, og sýndi þab dæmi sig Ijdsast
í greifadæminu Aberdeen á Skoílandi, meb þvi,
ab þegar pestin kom jiangab, urbu aiiir bænd-
nr þar, sem víba eru kunnir l'yrir kapp sitt
og atcirku, ásáttir um þab og samtaka, ab af-
taka alla markabi og fvrirbyggja allar sam-
göngur, vib sveitir og þá bæi, sem pestarinn-
ar liaföi orbib vart, og jafnframt ab feila ali-
an liinn sýkta og grunaba pening og grafa
meb hdb og hári, 5 áina djdpt í jörb nibur;
einnig ab skera nibur á hverjnm bæ ebur bdi
allan þann pening, sem menn lijeldu ab komib
hefbi saman vib sýkt og grunab fjo, gegn
endurgjaldi til eiganda f verbs fyrir sýkt og
cba grunab fje, en f fyrir heilbrigt fje. Meb
þessu mdti tdkst mönnum í greifadæminu Ab-
erdeen algjöriega ab stemma stigu fyrir pest-
inni og uppvæta hana, seni þd kom 7 sinnum
þangab, og þrátt fyrir þab þdtt hdn annar-
stafar frá 7 bæjurri cibrum sýkti 40 abra Meb
þessu indti freisobu Aberdeens bdendur 14 5,
000 nantkindur.
Innanríkis rábberrann í Belgíu, sem heitir
Wandenpeereboom, segir frá því, ab þrátt fyrir
allar venjulegar lækningatilraunir. Iiati vib lok
jandarm þ. á., eptir skýrslum til liins opin-
bera á Englandi verib þar dantt af pestinni,
56,000, sem þd muni þab fæsta af því drep-
izt hafi, og á Hoiiandi 20,000, en einungis
467 í Be.lgíu; enda hafi hann meb sínu ein-
dæmi og upp á sína ábyrgb bannab lækning-
ar, en skipab nibnrskurb, gegn endurgjaidi |
af andvirbi hins skorna. Hann ræbur þrí
fastlega frá öllum lækningatilraunum, því þær
bafi hingab tll haft hin hryggilegustu afdrif,
nl. þau, ab pestin hafi ailt ab einu dtbreibst,
sem ollab bafi hlulabcigendiim margra rniljdna
tjdni, og numib burtu velmegunar afl landa og
lýba.
þegar nd stjdrnin í Beigíu, sá Iive hciWa-
rfkar afleibingar rábstafanir ráblierrans liöf.'u,
var nibursknrbnr ieidclnr þar f lög, meb þrem
tiiskipunum, sem daesettar eru 9. og 10. jan.
1866, og hverra lielzta innihald er þetta; „Ali-
ir abrekstrar og aliir abfluttningar, ab norban
og austan, einnig sjdleibis, af nantpeningi, hdb-
um, kjöti og hvab annab sem eigi er saitab;
einnig af öbrum jórturskepnmn og svínum,
sem og skinn kjiit og annab af þessum skepn-
um, scm ósaltab er, sömuleibis af liáimi, heyi,
áburbi og verkfærum, sem brdkub hafa verib
vib hirfcingu skepnanna í fjdsnm eba fjárhds-
tim er baimab. þ>d getur innanríkis rábherr-
ann, þegar svo á stendur, leyft abflimni-nga
frá tollstöbumim í þýzþalandi- Innbdum í
landamærasdknunum, er skipab ab 10 dögum
Iibnum, frá því þessi tilskipun er auglýst, ab
. skýra hiutabeigandi Iögreginstjdra frá því, hvab
margar skepnur þeir hafi á gjöf, sem þar ab
auki aiit verbur skrifab ujip og brennimerkt.
Nefndir fjáreigendur, eru enn fremur skyld-
abir tiUinnan 24 klukkustunda, ab skýra tjeb-
um embættismanni frá sjerhverri þeirri breyt-
ing, er vcrba kann á skepnufjöida hans Eng-
an pening má flytja burtu eba ab, án skrifiegs
leyfis þessa yfirvaids, og sjerhver skepna, sem
finnst í Iandamærasdkmmum, án þess ab henn-
ar sje getib í skýrsiunum eba sagt frá lienni,
verbur þegar sett í 20 daga varbhald, undir
gæzlu hins konunglega dýralæknis, og ailt uppá
kostnab eigandans, svo framt ab hib minnstu
teikn efca nierlci sjáist til sýkinnar f skepnunni,
ebur ab menn hafi grun n.m, ab skepnan eba
skepnurnar sje komnar frá Niburiöndunum eba
Engiandi, ebnr þafcan sem pestki er. Sömu
ákvarbanir giida í tiliili til annara jdrturskepna
og svína, sem nicnn hafa grun á ab sjeu kointi-
ar frá nefndum löndum Fjármarkabir eru
alstabar bannaíir neraa ab eins í Antvcrpcn.
Brysse! og svo framv., og þar eimingis meb
þvf skiiyrbi, ab þetta sjc alifje til siátnrs, sem
eigi ab seljasf, og ab flutnings- eba rekstrar-