Norðanfari - 16.10.1866, Blaðsíða 1

MIRIinrUI.
5. AK.
AKURERYl 16. OKTÓBÉR 1866.
M ð5.—96.
f
JÓN prestur JÓNSSON
1!IDDAI!I AF DANNEBKOGE.
Sjera Jrín J<5nsson er fæddur aíi Slferra-
árskógi í Eyjafjaibarsýslu 15. oludber 1772.
F'oreldrar lians vorn J<5n prestur Jdnsson Gunn-
laugssonar sama sta7ar og Hildnr Halldórs-
ddttlr Hallssonar prests ab Melsiab í Miffirbi.
Á 4. ári íluttist hann meb foreldrum sínurh til
Reynistaba prestakalls í Skagafjarbarsýslu og
f(5r þaöan 11. árum síbar efa 15 vetra gam-
all f Hól skóla, h.vaban hann II. maí 1793
var útskrifabur eptir 6 Sra skdlaveru, meb
hrcsi fyrir gáfur, framför, ibni og siögæbi1. Ilin
næstu 4£ ár var hann skrifari hjá sýslmnanni
Jóni Jakobssyni, er þá hjelt Eyjafjarbarsýsíii,
en ab þeim libnurfi 16. sept. 1797, var hann
kosinn til mebkennara (Conrector) vib Hóla-
skóla, kenndi iiann þar 4 ár; en þegar Hóla-
skóli var meb kongsbrjefi af 27. október 1801
aítekinn, ílutti hann fyrir tillögnr siptaintmanns
og bisknps um haustib subur í Beykjavík og
kcnndi þar vib skólann í 2 ár. Ilann prcst-
vígbist fyr*t til MöbriivallaklaiiBturs braubs 1.
apvíl 1804 og þjónafi því kalli 13 ár og bjó
í Aubbrekku í Hörgárdal þar til hann vib
bratibaskipli fluttist aptur ab fæíingarstab sín-
um Stærra-árskógi og þjónabi þar 10 ár.
Árib 1826 13 des. var lionum af konungi veitt
Grenjabarstabar prestakall og fluttist hann þang-
ab vorib 1827. Fjelt hann þar frain prests-
þjónustu til ársins 1854, er hann meb leyfi
herra bvskupsins afhcnti syni sfnum og ab-
stobarprcsti sjera Magnúsi stab og kirkju til
allrar ábyrgbar. Hafbi hann þá þjónab sem
embættismabur í 56 ár, fyrst sein kennari vib
hinn lærba skóla ( 6 ár og síban setn prestur
50 ár. Árib 1849 var hann sæmdur riddara
nafnbót af konungi.
Lækningar stundabi hann um 42 ár, eba
frá 1812 til 1854, fyrstu 4 árin epiir land-
læknisleyfi, en Irá 1816, er honum eptir kongs-
brjefi frá 28 júnf s. á var veitt leyfi til þess
f Eyjafjarbar- og þingcyjarsýslum og gefin
nokkur læknisverkfæri.
8jera Jón var þrígiplur. Saman vib
fyrstu konu sína, sem hjet Kristrún Gub-
inundsdóttir, og hann giptist 1794, en hún dó
6 ágúst 1800, liffi bann 6 ár, og áttu þau
ekki barna. Meb a n n a r i konu sinni þor-
gerbi Runólfsdóttur, hverri hann giptist 5 júní
1801, eignaíist iiann 10 börn, dóu 3 þeirra f
æsku en 1 fulltíba og 6 eru enn lifandi. Árib
1857, 30? nóv. missti hann þessa abra konu
sfna eptir 54 ára samvist, en 2 árum sfbar
1859 í sept., giptist bann, þá 87 ára gamall
sinni þribju konu Helgu Kristjánsdóttur, varb
samvera þeirra ab ein.s tæp 7 ár. þegar talib
er til andláts bans 17. júní næstlibin, er hann
vantafi tapa 4 mánubi upp á fjóra umnírætt,
Sjera Jón sálugj þótti meb lærlari mönn-
um þeim er honum voru samtíba og einhver
mebal hinna uppbyggilegustu sinnaf stjettar,
enda var hann inikill vísinda- og menntavinur.
þótti mikib kveba ab honum sem fiæbara og
kennimanni. Stundabi hann embætti sitt meb
l) 1 dimtssiou Teitemoninm h*ns. er meba) annars
faríb pannig oibnm um liann: „felibns & snpra medio-
critateui in genii dotisbus gratns pr«editns, & diligentiæ,
præmio merito mactatatns mornmqve modestia & in
ianitandis poetle latinis fclix“ etc.
mestu alúb og reglu. Eins og hann var
mabur gubrækinn og hjartanlega trúrækinn, sam-
vizknsamur og vandvirkur í embættisstörfum
sfnum. Einkum Ijet hann sjer annt um upp-
fiæbingu ungdómsins, og hefir verib til þess
tekib af inörgum, hve lagib honum var ab
inniæta ungmennum lolningu lyrir hinu hei-
laga og láta tilsögrrina tala til hjartans,
í umgengni var hann Ijúfmannlegur, fræb-
andi og skemmtinn, sem ávann honurn virbingu
og elsku, ekki eiiumgis heimilisfólks og sókn-
arbarna, heldur allra þeirra útí frá seni kynnt-
ust honum. Mörgum cr af eigin reynzlu
kunn lians opt undraverfa heppni í laikninga-
tilraunum, studdi eigi all-Iítib ab þessari heppni
glöggskyggni hans og svo hans nærgætna vib-
kvæma hjaria, sem fljótt fann til annara eymda
og þjáninga og vildi bæta úr þeim. Eru en
nokkrir uppi — þótt fleiri sje nú dánir —
er í þessu tilliti munu þakklátlega minnast
hans mannkærlegu vibleitni,
1 sambúb vib sína nánustu var hann liinn
ástúbiegasti. Hreinskilinn og góbfús vib alla,
sýndi hann í orbi og verki ab hann var sann-
ur mannvinur. þess vegna lifir miuning hans
í blessun, eigi einungis hjá böinum hans,
barnabörnum og tengdabörnum, heldur öllum
sem rjeti þekktu mannkosti liaus.
f GRÍMSSTAÐA HJÓNIN.
f blabi þessu 13. mar* þ. á., er þess
getib, ab nýlega sje dáiun óbalsbóndi Jón
Sigurrsson á Grímsstöbum & Fjöllum, og bann
talinn mebal hinna merknstu og beztu bænda;
hann var þann 25. febrúar sextugur ab aldri
en kona bans Gubrún Arngrímsdóttir 8 árum
eldri cn hann, var dáin cinu ári og 6 mánubum
á undan honum. þessi heiburshjón giptust í
Vopnafirbi 15. júní 1828 og byrjubu sama ár
búskapinn á Grímsstöbum og bjuggu 32 ár
cba til 1860, þá 1 ár á Haugsstöbum í Vopnafirbi,
þar sem konan var borin og barnfædd, en 1861
fluttu þau aptur ab Grímsstöbum og slepptu
búsumrábum í höndur lengdasonar sínsBjörns,
Gíslasonar. sem nú býr þar, og ábur hafbi
verib giptur annari af dætruin þeirra, en árib
1862 orbib ab sjá henni á bak. Auk konu hans
sem nú lifir, eptirljetu hin nefndu heiburshjón
sjer 2 atiar dætur, og er önnur þeirra gipt
Gunnlaugi bónda, syni assessors. og dómkirkju-
prests Gunnlaugs sál. Oddsens, en hin óbalsbónda
Sigvalda Eiríkssyni á Hafrafellstungu.
Auk barna sinna sem alls voru 5, uppól
Jón sál. og kona hans mörg önnur börn nákoinin
og vandalaus og sýndu þeim til daubadags
einstaka tryggb og rækt.
Fyrir höfbinglega gestrisni sína eru þau
orbin góbfræg bæbi fjær og nær og í sveitar-
fjelaginu nutu þau jafnan, sem hin bezta stob
þess og sómi, sjerlegrar virbingar og ásthylli.
Gubrún sál. var rausnarkona mikil í lund og
útlátum, og Jón sál. skynsamur mabur, stilltur
og hygginn, sem mjög fór jafnan ab góbum
rábum konu sinnar.
LÍTIL HUGVEKJA UM LESTRARFJELÖG.
í öbru ári Norbanfara, bls. 85., er grein-
arkorn: Um lestrarfjelög, laglega sam-
ib; þab Iýsir innilegum áhuga höfundarins fyrir
— 49 —
alþýbu menntun, og jeg er höfundinum þakk-
látur fyrir þab, ab hann hetir vakib athygli mína
á þessu máli. Jeg get þó eigi verib honum
alveg sandóma um sumt. Hann furbar sig á,
ab lestrarfjelög mefal alþýlu skuli eigi vera
alrnennari, en þau eru. en jeg ætla meira vera
komib undir ásigkomulagi þeirra en fjöida, því,
ef þau eru í mjög bágn ásigkomulagi, geta
þau verib menntuninni fremur til niöurdreps
en eflingar. Ab vísu er jeg eigi lestrarfjelög-
um mebal alþýbu svo kunnugur, sem skyldi,
því hvorki cr jeg víbförull, og svo eru tii nær
því engar skýrslur um þau eba skrár yfir bæk-
ur þeirra prentabar. Jeg hetí átt talvibýmsa
menn um liag lestrarfjelaganna, og fyrir litlu
síban gisti jeg hjá forstöbumanni eins lestrar-
fjeiags, er var í betri bændaröb, og fjekk jeg
færi á ab kynna mjer ástand þess. Fjeiagib
hafbi stabib í 10 eba 11 ár. Á þeim tíuia
hafbi þab haft 4 forstöbumenn. Fjelagsmenn
voru frá 10 til 12, og greiddu 4$f tillag ár-
lega, og lekju-uppbæö fjelagsins var því 6—8
rd. Fyrir þab fje keyptú þeir bókmenntafje-
lagsbækurnar, Norbanfara, þjóbólf, Ný fjelags-
rit og lítiö eitt af öbrum íslenzkum bókum.
Islendingur hafbi og verib keyptur fyrsta árib
Engar bækurnar voru bundnar, því árstekjun-
um var jafnan varib til bókakaupa; sum-
ar bækurnar voru f injög Iöku ástandi, rifn-
ar og skiinar, einkum Skírnir og 12. deild
Árbókanna. þjóbsögurnar voru orbnar svo
svartar af saur, ab þær máttu heita ólæsi-
legar meb berum augum. Sumar bækurn-
ar voru aptur á móti nær því sem spá-
nýjar, nema hvab þær voiu dálítib mygglabar,
einkum allt skólabókarusiib frá bókmenntafje-
laginu, ab frátekiuni Ingerslevs landafræbi, sent
aubsjáanlega hatbi verib talsvert lesin. Fáein-
ar bækur voru alveg glatabar, og blöb höfbu
týnzt úr mörgum, og einkum varitabi mikib í
dagblöíin. Allt bókasafuib hefbi varla getab
selzt fy rir 6—8 rd., ab því er mjer virtist. Lík-
ar sögur hefi jeg heyrt um ýms önnur lestrar-
fjelög af kunnugum mönnum. Slíkt ástand
lilýtur ar renna hverjum til riíja, er lætur sjer
annt um alþýbumenntan Jeg vil því í fám
orbum sýna mönnum fram á hvernig jeg fmynda
mjer, ab fyrirkoniulag lestrarfjelaganna þyrfti
ab vera, til þess þau korui ab sönnum notum.
f>au þyrftu ab hafa duglega forstöbumenn,
en vib því er varla ab búast, nema þeir hefbu
sanngjarna þóknun fyrir óinak sitt, J>eir ætta
ab vera skyldir til ab auglýsa hag fjelagsins
og bækur þess árlega á prenti, því þab er sú
bezta trygging fyrir, ab allt fari reglulega fram,
og nefnd manna þyrfti ab kjósa, er árlega
gegn bovgun yfirskobabi reikninga forstöbu-
mannsins og bækur fjelagsins. Ab vísu ffcngi
fjelagib meb því móti talsvert minni bóka-
hrúgu árlega, en þá væri síbur hætt vib, ab
þær glötubust eba skemmdust. Líka æjtu
forstöbumennirnir ab láta binda hverja bók,
ábur en hún væri ljeb, og halda reglulega út-
láns bók. Einna mest er komib undir ab velja
bækur vib alþýíuhæfi, og ef fjclagib eignast
bækur, sem eru óalþýölegar, þá væri betra ab
selja þær fyrir hálfvirbi eba minna, en hafa
þær til ab fylla meb bókahirzlu fjelagsins,
Helzt ætti fjelagib ab kaupa dýrar bækur, sem
einstöku mönnum er of vaxib ab kaupa, eba
sjaldgæfar bækur, sem alþvba getur cigi bæg