Norðanfari - 30.04.1867, Qupperneq 2

m!er ekki npp vií, þðtt einliverjir fslenclingar
í Ilöfn, sem lifa á bákmenntafjelaginu og, ef
ti! vi!I, íá helmingi meiri ritlaun efea meira frá
því, cn nokkrum íslendingi á í s 1 a n d i kæmi
til lmgar aí) setja npp, láti þessi lmgvekja illa
f eyrum. En þab veit jeg, ab enginn getur
meb rökum neitab því, ab landiö heíði betra
af því, aö fje bdkmenntafjelagsins væri variö
í því sjálfu, Sömuleibis álít jeg þa& áhæfu,
ab báknienntafjelagiö sknii gjöra sjer svo mik-
ib far um aí) draga handrit út tír landinu, því
sannarlega væru þau betur hjer komin, því
úliiBtt er ab íullyrfca a<) imrgUfinn af íslend=
ingum er — ab minnsta kos<i nú sem stend-
ur —, ekki í Iv a u p /n a n n a h ö f n heldur á
í s I a n d i.
Vildi u n d i r deildi/i gefa gaum ab lín-
um þessum, og verja ineginhluta fjár síns á
Islandi, þá er tilgangi þeirra náí) og þá fyrst
gæti fjclagiö meb rjettu lieitib „ísieazkt bók-
menntafjelag“.
Reykjavík 28. d. marz 1867.
Sunnlendingur.
TV.0F0LD ÁSKORUN’.
Hjer meb leyfi jeg mjer, ab skora á
deild bókmenntafjelagsins í Kaupmannahöfn,
aí) selja af hendi vib deildina á íslandi allt
þab fje, eem þab heimtir af Islandi bæbi fje-
Iagsgjöld og andviríi seldra bóka, og jog von-
ast til ab hún verli vib þessaii áskoran, svo
framarlega sem s t j ó r n e n d u r hennar og
meblimir geta verib þekktir fyrir ab játa, ab
nokkur dropi af í s 1 e n z k u b 1 ó b i renni í
SBbum sínum. Skyldi svo ólíklega fara, aö
Kaupmannabafnar deildin hristi fram af sjer
þessa áskorun, þá skora jeg á alla sann-
f s 1 e n z k a meblimi bókmenntafjelagsins á
íslandi, annadhvort ab taka fram fyiir hend-
urnar á Kaupmannahafnar deildinni meb því,
ab senda tillög sín og annab fje beinlínis til
ileildarinnar í Reykjavík, þótt flutningur þang-
ab verbi talsvert ervibari; eða þá annars kost-
ar algjörlega ab segja sig úr bókmeunta-
fjelaginu, sem varla væri skabi, því ekki ltefir
þab verib svo t i I t a k a n i e g a örlátt af gób-
um bókuin seinnstu árin,
Reykjavík 28. marz 1867.
Einlægur vinur bóknienntafjelagsins.
BRJEF ERÁ LUNDllNUM, 27. febr. 1867.
Hiim síbara bluta ársiris sem leib, og þab
sem af er þessu ári, liefir verib fribur ab kalla
um allan heim. Ófriburinn á þýzkalandi í
fyrra suniar var snarpur meban á bonnm stób;
en hann varb ekki langgæJur, og fjekk þó
orkab allmiklu, er liann braut magn Aiistur-
ríkis, hratt því á bak aptur út úr þýzkalandi
Og Ítalíu, og leiddi til þcss ab Venezia hvarf
cptir langa ánatib í móburskaut hins ítalaka
þjóbernis, og Norbnrþýzkaland rann saman í
nýja og öfluga þjófheild nndir forustu Prússa.
Piússar neyttu vel happasældar sinnar og báru
hátt hönd sigtirvegarans eptir bardagana vib
Sadowa og ICöniggraz; fengu þeir einkum
ab kenna á því konungarnif Georg hinn blindi
í Hannover og Jóhann Saxa konungur. Georg
veltist úr konungdómi, flýbi lönd og Ijet óbul
sfn í liendur Prússum, en Jóbanni var leyft
heim ab hvtrfa og lmkla koniingslign undir
vopna'ri verndarhendi Prússa. Frankfurt hinn
gamli aubsæii Hansabær, liertogadæmib Nassau
og kjörfurstadæmib Hessen fórn söniti leib og
ITannovcr. Nú eru öil þessi lönd og hertoga-
dæmin Slesvík og Hoistein, fríbærinn Frank-
furt ííkishlutar Prússavcldis eba skattlönd ríkis-
ins, og befir Prússaveldi þannig ankist á einti
ári um nærfelt 27,000 ferliyrndra mílna ab
landvífáltu og fimm milliónir manna, og mcga
þab lieita gób laun fyrir sjö daga styrjöld,
meb ölluin þeim eyri þar nm fram er þeir
gjörbu fjendur sína útlaga um í skababætur.
Síban friburinn komst á liefir Bisinark greifi,
hinn mesti stjórnvilringur er nú lifir, setib ab
rábagjör'um um þab, hvernig skipa skuli tiinni
nýju þjóba-beild á Norburþýzkalandi. Hib
fyrsta stig var þab, ab kalla saman alþingi
þcssa hluta þýzkalands Á því sitja mcnn í
tveinuir málstofum. I liinni efri sitja erinds-
rekar stjórnendanna cba þeirra kjörnu menn
En í hinni nebri sitja þjóbkjnrnir þingmenn.
þing jietta var sett, sunnudaginn liinn 24. feþr.;
flufti konungur sjálfur þingsetningari'icbnna og
sagbist vei. Hann þakkar forsjón Gubs veg
ríkisins ; segir ab hún liafi leitt sig og þjóbina
til þessa frama um þá vegi er engin hafi sjeb
fyrir — ab nú Iiggi mikil og fiægbarfull tib
fyrir þýzkalandi í skauti ókoniinna alda — ab
lagt vorbi fyrir þingib frumvarp til stjórnar-
skrár fyrir bandaríki Norburþýzkalands, — ab
Prússland sje eblilegur oddviti þessa þjóbsam-
bands og verfi hinir bandamennirnir bebnir ab
hlibra sjer svo til í sessi scm nan'synlcgt þyki,
til þess, ab öll sameiginleg mál megi fara sem
greibast og bezt úr hcntli, og sem bezt verfi
sjeb fyrir frama bandamanna og vclfarnan borg-
aranna. Hann tekur fram ab ekki li&fi þeim
er ab frumvarpinu .stóbu — sem voru erinds-
rekar þcirra stjórnenda er nú verba banda-
menn Prússa — getab samib ; en kvebst treysta
því, ab þingib Iiafi jafnan fyrir augum vel-
farnari binnar miklu ættjarbar sinnar, þýzka-
lands, frib Iiennar og framtíbar gengi, og muni
þab leiba til sáttmæla og samlyndis á þing-
inu. þá telcur liann ftam, ab þab sje ekki
stcfnu binnar-þýzUi*^ þjóbar, ab brjóta nnctir
sig nágranna sína, heldur hitt, ab gjörast öfl-
ug þjób heima fyrir, gcta vísab á bug, hverj-
um er á hana ræbst utan ab, en lifa clla ánægb
vib störf fribarins og Icita framfara sinna í
næbi og þannig verba leibtogi iieimsins. Sein-
ast cndar hann þannig: Góbir menn, allt þýzka-
land, jafnvel þcir hlutar þess er liggja utan
takmarka vors þjóbáambands, bíbur þess órótt,
hver endir á verbi niálum vorum lijer. Megi
draumur margra alda, og strit og vibleitni hinna
síbustu kynslófa rætast nú, í satnvinnu vorri.
Jeg skora nú á ybnr í nafni stjórnenda þeirra er
lijer hafa gengib í liig meb oss, í nafni þýzka-
lancls ab leysa af hcndi fljótt og vel hib þýb-
ingarmikla starf er yf.ur nú er fengib ti! meb-
ferbar og úrslita. Mcgi blessun Gnbs vera í
verki meb ybur“. Allir er vib voru rómubu
vel tölu kongs, riema cinn mabur; hverr hann
var veit jeg ckki; en hann dó meban kon-
ungur talabi. — ahsit omen I
Sumum þykir kenna einræbis í máli kon-
ungs, er hann bendir lióflega til, ab allir hlti
Prússum; öbrum þykir þing þetta óþarft jafn-
hliba hinum sjerstöku landaþingum bæbi Prússa
og bandamanna þeirra. En Bismark hefir ekki
farib ab búa til hjegóina þing eitt, þab mtin sann-
ast. Enda mundi sú rannin sízt á verfa, ef
sú yrbi lagaskipun norbur-bandamanna, ab
suburríkin í þýzkalanili gengi í lög meb þcim
á eptir. Takmörk norbur-bamlamanna er áin
Main þab eru því ab eins Baden, Wurtem-
berg, Bæjaraland og Hessen Darmstadt sem nú
eru ntanvib sambandib og standa næsta ein og
óstudd; geta þau varla baldizt vib þannig,
og ekki annab ab sjá en þau verbi ab láta
hallast ab hlib fræiula sinna norfur á bógin-
tim meb tímanuin,
Austurríki átti um bló'uga skör ab strjúka
hinn seinni hluta þessa árs, og inun eiga lengi
í sárum. Fjárhagur þess var báguv, ábur en
styrjöldin hófst, og þá batnabi Iiann lítib vib
bardagana á Bæbeimi og frifarsamninginn í
Prag og Nicholsbtirg. Keisarinn licfir þar ab
auki lcgib í stjórnardeilnm vib Ungverja nú í
ein 19 ár; og í öfrnm landshlutum ríkis hans
eru þegnarnir miblungi tryggir. Venezía gekk
undan til ítaiín ; Iörulin láu í flagi þar sem
hervargur Prússa hafbi farib yfir; fólkib var
hungrab og illa klætt ; spítalarnir voru fullir af
særbum mönnum og yfir ölhi þessu óláni sínu
stób nií keisarinn fjelaus, ráfafár og lítt l.itin af
þjóbinni, sem von var, mefan hún lá í dauba-
leygjunum fyrir metnab og sjálfsku eins manns.
þannig gengu haustdagar næsta haustlega í
garb í Austurríki. þegar nú frá leife og menn
fóru afe átta sig eptir hinar hraklegti biitur vib
Prússa, var tekife til órpilltra mála, og farib ab
liyggja á stjórnarstörf innanlands. þegar eptir
styrjöldina var ekki rætt um annab en nýja
skipun á her og nýjar endurbætur á vopnnm;
og ruku nú stjórncndurnir um alla Norburálf-
una, jeg held jufnvel Danir líka, til banda og
fóta og settu nefndir til ab rannsaka tígæti
vopna sinna, eba rjettara fánýtl þeirra efþeim
skyldi nukkru sinrii lenda saman vib nála-
byssur Prússa; þar meb var og alit liernabar-
fyrirkomulag þjó'aiina skobab ab nýju; gai’ar
þess og kostir rannsakabir ýtarlega. Austur-
ríkismenn liöfbn nú fengib srnjörþefinn af púb-
urkerlingum Prússa og var því öll von þó ab
þeir yrbu ekki síbastir manna til ab gjöra ný-
inæli um hernabarmál sín. þab beib heldor
ekki á löngu ab út gekk bob frá keisaranum
um ýmsar hermála endurbætur og mebal annars
um útbob til ab fylla hitiar skörbóttu fylkingar.
þessi tilskipun liefir nú leitt til þess ab breyta
alveg sambandi Ausluritkiskeisara og Ung-
verja og er sú saga stuttlega þannig.
Eptir. grondvutlurlögnm Ungverja er Anst-
urríkis keisari konungur þcirra, þó meb þeim
hætti ab lrann skriti undir stjórnarskrár þeirra
og stjórni þeim meb Ungversku rábaneyti er
beri ábyrgb fyrir þjób og þingi þeirra. En
þegar Rússland hafbi kúgab uppreist þeirra
fyrir Ansturríki 1849 voru þeir sviptir þjób-
rjettindum sínum. Framan af var þeim stjórn-
ab rneb liermannavaldi og alla tíb síban liefir
Franz Joseph verib ab berjast vib ab gjöra
land þeirra ab skattlandi rfkisins Ungverjar
liafa því legib í siöfengu stjórnaiþrcfi vife keis-
arann öll þessi 19 ár og er saga þeirra ckki
dlík í surmnn atrifeum stjórnardeilu Islendinga
vib Dani, þeir lmfa þæft í móinn undir for-
ustu Dcaks, bins mesta stjórnvitriiigs. þeir
hafa lialdib fast vife grundvöll laga sinna og
sáttmála þeirra er ab fornu fari hafa veriö
gjörfeir vib Austurríkiskeisara og hvergi lálib
hrekja sig af þcim grundvelli; hafa þó hvorki
skort skynug ráb nje brögbótt bofe af hendi
ráfegjafanna í Vien og keisarans. En Deak
belir jafnan ónýtt allar uppástungur og bob
er ekki haía verib beinlínis brein og bein vib-
urkenning landslaga og fornra sáttmála og
meb undra þolgæfei og lagi jafnan komib svo
máluin ab hinir hviklyndari menn mebal Ung-
verja hafa orfeib undir, en tillngum lians og
ráfefestu verife fylgt. Ár frá ári dróg keis-
arinn undan bænheyrslu sína, og ár fiá ári
gjörfeust Ungverjar fastari fyrir og einbeittari
í kröfum sínum. Nn kom ófriburinn vib Prússa
og Ilali og Ungverjar börfust enn fyrir Aust-
urríki, sem fyrr, og böibust hranstlega. Eptir
ab styrjöldinni var lokib, greiddu Ungverjar
óspart af hendi samskot til þeirra er rncstan
lialla liöffeu bebib vib ófarirnar. Nú þótti
mörgum líklegt ab keisarinn mundi launa þeim
bollustu sína meb því ab veita þeim sjálfs-
forræbi og verba vib liinum rjcttlátu kröfum