Norðanfari - 17.09.1870, Blaðsíða 2

því hæfir, á íslandi sjálfu þar sem er varnar-
þing þess og hvar þa& á ah dæmast a?i lok-
um. þá hefSu menn komist hjá missfignum,
líklega, og ðsönnum frjettaburbi og afcfinning-
um — jeg tala ekki um þá sem hrasa svo 6-
gæíilega a& láta sjer verða á þá hluti er varba
þeiin vi& lög og æru — og þá hefti málib
líklega komist á æskilegri stefriu, en þah
komst fyrir þab a& aífinningarnar fáru fram
bak vií) alla er hlut áttu ab máli, og í þeim
anda er æskilegt var ab þær hefbi ekki borib
meb sjer. þeir, scm ant er um biblíumál
vört vería ab berjast hinni gófcu baráttu í Gubs
dtta, meb hlíf&arlausri rannsókn og sjálfs-var-
ú&, og um fram allt gjöra sjer þab afe reglu,
ab færa stöíugt sönnur á mál sitt, e&a færa
þa& til þess, er þeim þykir sönnunar í gildi.
En ab vera ab lei&a ótienda menn er ekkert
skyn bera á málib af sjáifum sjer og ísienzk-
an almúga, á tálar meb ósönnu og dsönnu&u
og ósannandi hjali sem enga fótfestu á- sjer í
e&ii málsins sjáifs nje í rjettri hugsun; a&
vera ab skipta skapi eínu hvenær sem menn
setja penna á blab til a& rita um biblíumál
íslands, þa& ber utan á sjer bæfci þa&, ab
hugur fylgi ekki máli og ab gripib sje til
gýfuyr&a vegna skorts á skynsamlegum og
hógsettum ástætum ; auk þess, ab slíkur rit-
háttur er hlægilegur og ósambo&in bæ&i mál-
3nu sjálfu og mönnum þeira er taka aí> sjer
sókn og vörn þess,
Loks get jeg þess aí> jeg mun halda á-
fram hje&an af eins og hingab til, me&an Gufe
lofar, afe gefa hinu brezka og erlenda biblíu-
fjelagi hina sötnu ósjerplægnu leifebeiningu í
þessu máli er þafe hefir vinsamlega vifeurkennt
afe jeg hafi gefife því bingafe til. Enda hefi
jeg þess gófea samvizku afe einkis manns rjetti
hefi jeg þar hallafe — nema ef til vill sjálfs
mín — vfs vitandi, nje aífært nokkurn mann,
efeur afleifeis flutt málstafe hans.
Eiríkur Magnússon.
KAPLI ÚR BR.JEFI d. 27 apríl 1870.
Bþafe er tim mál okkar afe segja, afe þau
eru öll óspillt en afe mínu viti, og standa til
beztra bóta ef vife kunnum mefe afe fara, efea
rjettara afe segja, ef vife ekki förum alveg öf-
ugt afe. þafe fór sem mig varfei, afe stjórnin
gat ekki gengife afe uppástungum alþingis, og
var þá snúife til hins, eins og eptir þjófefund-
inn, afe reyna afe fara hinn veginn, þ. e afe
laga allt í hendi sjer mefe stjórnarmálinu. í
því skyni skyldi auka vald stiptamtmanns, og
setja hann yfir hina amtmennina, en svo um
leife auka pðstgöngur. Til þessa var útvegafe-
nr úrskurfeur konungs og ríkisþingsins var
ætlafe afe veita lijer um bii 50,000 rd. til iauna-
bóta stiptamtmanns og til póstgangnanna. þetta
var nú ekki eptir Lehmanns ósk, heldur vildi
hann láta ríkisþingife samþykkja frumvarpife
um s t ö fe u Islands, sem vife þekkjum frá al-
þingi, og Iáta svo konung samþykkja þafe sem
lög, þá sagfei hann vife mundum þegja, þeg-
ar vife sæjum afe bjer væri alvara á ferfeum.
Hann kom því fram mefe þetta frumvarp, og
hældi um ieife þeim konungsmönnum, og kvafe
vel fallife afe laga sig eptir þeim, því þá menn
gæti mafeur komife sjer saman vife, en hann
TÓK þÓ ENGA AF þEIRRA UPPÁSTUNG-
UM inn í frumvarpife. þá kom stjórnin, og
sagfei nú, afe hún ætlafei afe láta málife liggja
afe svo komnu, en ekki setja á okknr neitt
naufeuga, því þafe væri ekki til neins, og ráfea-
neytisforsetinn greifi Frijs sagfei, afe bann ætl-
aíi aldrei afe ganga þann veg sem Lehmann
vildi. Mefe þessu komst Lehmann þá ekki
lengra, og var felid hans uppástunga. En
svo kom aptur stjórnjn mefe fjárbón sína, og
var hún 1 í k a f e 1 I d, svo nú stendur hníf-
urinn í kúnni. Stiptamtmafenr hefir meira vald
en ebki meira fje, og er líklegt afe þar verfei
mögur átektin.
Annars er mál okkar nú í framgangi mefe
þafe, afe nú eru margir farnir afe tala um þafe
og flestir móti Dönum. Norfemenn eru óvæg-
ir margir, og vilja hafa okknr í samband vife
sig, en sumir eru degir; allir ámæla Dönum.
Matirer hefír skrifafe n}Hega gófar greinir. í
riíssneskti blafei, sem kemur útíBelgíu, hefir
Olafur Gunnlaugsson skrifafe rjett laglega. þetta
fer vaxandi. Blindir menn mega vera farnir
afe sjá, afe Ðanir vilja fyrst fá okkur sjálfa ti!
afe afneita rjetti okkar, til þess afe geta nofafe
þá afneitun á eptir móti okkur sjálfum. þess
vegna er þafe sú mesta fásinna, afe fara eins
og Jón Gufemundsson og Baldur osfrv., &fe
segja afe vife höfurn ekki lagasannanir
tyrir kröfum vorum, efea afe vife eiguni afe
geyma þær nú, en heimta frelsife. Norfemenn
og þjófeverjar játa afe kröfurnar sje gófear,
þegar þeim er rjett skýrt frá, en þafe væri
betra, ef þær heffei verife hærri, svo afe vife
heffeum ekki slegife af afe fyrra bragfei, heldur
Danir gjöit bofe til okkar. Sleppum vife kröf-
unum fáum vife fyret ekki þær, og þar næst
heldur ckki fremur po!ití>kt frelsi án þeirra
en tnefe þeim Hver mafenr sem hefir opin
augun. getur sjefe, afe Danir veita okknr a 1 d r e i
meira, af hvorugu, en hvafe þeir neyfeast
til, og þafe cr samheldni vor og kraptar einir,
sem geta sagnafe til afe reka eptir þeim, því
þafe eitt dugir enn annafe ekki“.
IJM MÁL þAU, ER EIGI NÁÐU FRAM AÐ
GANGA A ALþlNGI 1869.
þafe þykir vel hlýfea, ab Norfeanfari, áfeur
enn alþingi kemur næst saman, minnist á
bænaskrár þær og uppástungur, sem komu til
sífeasta alþingis, er voru felldar frá nefnd, efea
ónýttust eptir mefeferfe nefnda. Sum eru sjálf-
sagt allmerkileg mái, og er eigi ólíklegt, afe
sams konar bænarskrár komi fram sífear, en
önnur kunnu afe falla nifeur mefe öllu. Af því
afe mörgum lesendum Nf. munu vera alþing-
istífeindin lítt kunn efea ekki, þykir líklegt, afe
mörgum kunni afe vera forvitni á afe kynna
sjer úrslit þessara roála, og sjá þær ástæfeur,
sem þeim hafa orfeife til feliis afe þessu skipti,
og annars vegar kynnu fáeinar athugasemdir
um mál þessi afe geta orfeife til leifebeiningar
einhverjum, er sífear vildu bera sams konar efea
á þekkar bænir fram fyrir þingife, þá er afe
minnast á hvert málife fyrir sig.
1.
Málife um fje ljenskirkna (Alþ.
tífe. 1869 I., 36—48, II, 86—87). Til þings-
ins kom bænarskrá frá 9 efea 10 prestum í
I'Iúnavatnssýslu um innbeimtu og ábyrgfe á fje
ljenskirkna, er fór fram á, 1, afe sjerhver
benificarius mefe lögum yrfei los-
afeui vife þá skyldu, afe innheimta
og hafa ábyrgfe á fje ljenskirkna,
og2, afeísjerhverri kirkjusókn
skyldu bændur velja 3—5 m a n n a
nefnd, tilafe hafa innheimtu og
stjórn á fje kirkjunnar árlega,
mefe þeim skyldum og rjettind-
u m, e r p r e s t a r n ú h a f a. þetta fyrir-
komulag ætla beifeendur, afe muni verfea prest-
u n u m í bag, bæfei afe því lcyti, afe kirkjan
sje nokkurs konar ómagi, er geti komife þeira
og ekkjum þeirra á kaldan klaka, og afe því
leyti, afe þeir þá sífeur mundu verfea áliinir
tollhcimtu menn, enda kalla þeir þafe velfcrfe-
armál prestastjettarinnar“. þeir ætla og, afe
þafe muni verfea k i r k j u n n m f hag, mefe
því afe opt hafi orfeife misreifeur á fje þeirra í
höndutn fátækra presta, og enda s ö f n u fe -
unum í hag, mefe því afe slíkt fyrirkomulag
mundi efla skyldurækni þeirra vife kirkjurnar
og yfir höfufe hafa heppileg áhrif á guferækni
manna. Margir þingmanna viidu, afe nefnd
væri sett í málife og mefeal þeirra bysknp
landsins. þingife vifurkenndi, afe málife værí
þýfeingar mikife, en meira hluta þingsins þótli
þafe eigi nægilega undirbúife ti! þess, afe von
yrfei um nokkurn árangur, þótt þafe væri tekife
tii mefeferfear, svo þafe varfe ofan á, afe þafe
var gjörsainlega fellt. þafe þótti vafasamt,
livert þafe væri liagur fyrir prestastjettina afe
losast viö umsjon á fje kirkna og missa um
leife þau rjettindi, er því fylgja. En þó var
afe heyra á flestum prestunr á þinginu, afe þeir
skofufeu kirkjurnar sem byrfei fyrir sig, enda
mun svo vífear eiga sjer stafe, bæfei af því, afe
prestar eru jafnafearlega Iinir toflhcimtiimenn,
og verfea víst eigi sjaldan afe borga kirkjunni
margan skilding úr sínum sjófei, og svo eink-
um afe því leyti, er þeir þurfa afe reisa fá-
tækar kirkjur, stundum afe miklu leyti af sín-
um efnum, því var iireift, afe rjettindi þau
er prestar kynnu afe missa, ef kirkjur kæm-
ust undir umsjón safnafeanna, kynnu afe vega
nokkufe á móti því, er þeir ynnu vife þafe, en
þau rjettindi geta víst eigi verife önnur enn
hin ákvefena þóknun fyrir fluttning og verzlun
kirkjugjaldanna, sem óvífea nemur miklu, og
svo virfeist sem þeir jafnt epiir sem áfeur ættu
afe njóta arfesins af sjófeum kirkna, þar sem
þeir væri til. Einnig þótti vafasamt, hvort
kirkjunum mundi slík breyting í hag, efea
livort fje kirkna væri afe borgnara í höndum
bænda. Prestunum ætti þó eigi sífeur afe vera
trúandi fyrir því enn bændum, og varla er
ætlandi, afe þeir sje almennt svo ónýtir og því
sífeur ódyggir reikningsinenn og ráfesmenn fjár-
ins, afe kirknafjefe rýrni mjög í vörzinm þeirra.
þafe þótti enn fremur vafasamt, hvert söfnufe-
unum mundi falla slíkt fyrirkomulag í gefe, og
hvert bændur mundu fúsir og jafnvel fáanleg-
ir til þess afe taka á sig slíka ábyrgfe, en
hvorki mundi sanngjarnlegt nje rjett afe neyfea
kirkjnnuin upp á söfnufeina, afe svo raiklu leyti
sem þær eru til byrfei. þafe gæti og varla á-
litizt heppilegt, afe fela nefnd á hendur inn-
heimtu kirkjufjárins, því iill innheimta er þess
efelis, afe hún gengur optast einum fuilt svo
ve! úr hendi, sem þótt fieiri væru. Ef prest-
ar væru í þessari innheimtu og stjórnarnefnd
kirkjufjárins, nnindi optast svo fara, afe þeir
heffeu mestan veg og vanda af, eins eptir sem
áfeur, svo lítife væri unriife fyrir þá. Afe söfn-
uíunum mundu gufesluís kærari, þó afe bænd-
ur væru tollheimtumenn kirknanna, virfeist
hjegómi einn, þafe er aufesætt, afe mál þetta
er vandasamt, og margt þarf afe taka til greina,
og í fljótu bragfei virfeast nifeurlags atrifein í
bænarskránni úr Húnavatnssýslu eigi sem
heppilegust. þingife virfeist því hafa gjört
hyggilega í afe vísa málinu frá sjer í þetta
sinn. Eptir þvf, sem fram er komife í málinu,
virfeist, sem slík breyting gæti engum verife í
bag, nerna ef væri prestum þeim, er hafa fá-
tækar kirkjur í ábyrgfe. Ef kirkjurnar fengju
stranga innlieimlumenn, er enga tilslökun
sýndu, er eigi ólíldegt, afe prestar kæmust eigi
hjá, afe gefa afe því skapi meira eptir af sín-
um tekjum, og á meian þeir hafa innheimtu
á sínum tekjum, virfeist þafe engin frágangs-
sök, afe þeir bafi og innheimtu á tekjum kirkn-
anna. þafe kynni afe vera æskilegt embættis-
ins vegna, afe prestar losufeust vife alla toll-
heimtu, og væri launafeir sem aferir enibættis-
menn, en sú breyting er stórkostleg, og þyrí'ti