Norðanfari


Norðanfari - 03.05.1872, Blaðsíða 2

Norðanfari - 03.05.1872, Blaðsíða 2
kveSin föst fjárhagsáætlun, fyrir hvert tveggja ára tíraa bil, Bem eigi veríiur breytt nema mefe lögum, En fremur er gjört ráf> fyr- ir, aí> þingib fái rýmra atkvæJi um Iögjöf vora, en þaí> hefir haft a& undanförnu. því skal fdslega játafe, a& mjög mildb er varib í lög- gjafar atkvæíii og fjárforræJi hvers þjð&þings sem er, en þetta getur því ab eins komib a& verulegu haldi og notum, ab framkvæmdar- og umbo&svaldinu, sje komit) í fulla samhljófcan vifc hifc aukna vald þingsins, þvf ella verfcur stjdrnarbyggingin rammskökk og hrynur þeg- ar minnst varir yfir þá sem undir henni eiga afc búa* 1. Vjer þykjumst nú hjer afc framan, hafa sýnt framm á þá galla, og þau vansmífci sem cru á stjórnar byggingu frumvarpsins, og vjer skulum bæta því vifc; afc þessi skepna (stjórnarbygging frnmv:) er líkust höltumhúfc- arjálk, er eigi gctur tyllt nema í tvo fæturna, og mundi engin hygginn ferfca mafcur áræfca, afc leggja mefc þvílíkt dýr í langferfc. Vjer skulum þá snúa oss afc mefcferfc alþingis á stjórnarskrárfrumvarpinu 1871. Oss heffci reyndar eigi furfcafc svo mjög á því, þó þing- ifc heffci farifc afc eins og 1869, og vísafc frum- varpinu svo búnu frá sjer, en f þetta skipti hefur þingifc valiö þann veginn, afc mefchöndla frumvarpifc á vaualegan og lögbofcin hátt. Af því sem út hefur komifc af alþingistífcindunum, má nokkufc ráfca f þafc hvernig þingifc hefur farifc mefc frumvarpifc í þetta skipti. þafc hef- ur sem sje, gjört ýmsar verulegar breytingar á frumvarpinu, og sett þær sem afcal uppá- stungu, í álitsskjal sitt til konungs, en til v ar a hefur þingifc stungiö upp á, afc hingafc yrfci skipafcur jarl, sem heffci stjórn Iandsins á hendi í umbofci konungs2. þafc virfcist nú horfa beinna vifc, afc þingiö heffci gjört varauppástunguna afc afcaluppástungu sinni, þar sem hún er yfir- grips meiri, og betur samsvarandi þörfum vor- um og landsrjettindum, en afc því sem ráfca er af því sem fram hefur farifc á þinginu um málifc, hefur þingifc sett sjer þafc mark og mifc, afc fara sem næst skofcun stjórnarinnar afc unnt var. Hjer getur því aö þessu sinni, eigi komifc til álita, nema afc eins afcal uppástunga þing8ins, sem sje breytingar þess vifc stjórnar- frumvarpifc. Frumvarp þingsins er prentafc í Norfcanfara f. á. nr. 40 — 41 og vísum vjer lesendunum þangafc; þess skal afc eins getifc, afc 7 fyrstu greinir þingsfrumvarpsins, eiga afc koma fyrir þær 3 greinir stjórnarfrumvarpsins scm vjer höfum tekifc upp hjer afc framan, og þar í eru aliar afcal breylingar þingsins fólgnar. þegar vjer nú skofcum þessar breytingar eins og þær liggja fyrir, virfcast ossþær horfa til mikilla umbóta á stjórnarfrumvarpínu, svo afc mefc þeim gæti þafc orfcifc vifcunanleg stjórn- arskipunarlög handa Islandi. Afcal breytingin er fólgin í því, afc þar sem stjórnarfrumvarpifc, leggur 6tjórntaumana í hendurnar á dönskum ráfcgjafa, en dregur sem mest úr afliog þýfcingu innanlands st j ó rn arin na r, þá vill þingifc ekkert eiga vifc þennan danska ráfcgjaía en leggur alla áherzluna á þafc, afc innanlandsstjórnin sjesem traustust og Þýöingarmest, og afc hún sjeút- 1) I Norfcanf: nr ‘23—34 og 25-26 f. á. er skýrt frá stjómar ábyrgfcinni, fjárforræfci því sem alþingi er ætlafc afc fá o. fl. og vísum vjer lesenduunm þangafc. 2) Varauppástunga þingsins hljófcar þannig: 1. Konungur skipar jarl á íslandi, sem hefur hifc æfcsta valdí landinu. Hann stjórnar í nafni Og umbofci konungs, eptir því sem konungur nákvæmar fyrirskip- ar, og hefur ábyrgfc fyrir honum einum. 2. Tíl afc framkvæma stjórnarstörfin, skulu skipafcir einn efca fleiri stjórnarherrar. þeir hafa alla ábyrgfc stjórnargjörfcanna. Abyrgfc þessi veifcur nákvæmar ákvefcin mefc lögum. búinnægnmmyndugleik, gagnvart hinu löggefanda þingi. þannig á landstjórinn — eptir uppástungum þingsins — afc koma í stafc liins danska ráfcgjafa; þafc er afc segja, landstjórinn á afc hafa öll þau sömu störf á hendi, sem stjórnarherrar vanaiega hafa, þar sem lögbundin konungsstjórn er á komin. Ilann á afc undirskrifa lögin mefc konungi, og ábyrgjast afc stjórnarskipunarlögunum sje fylgt, Hann á afc mæta á alþingi, meö fullri stjórnar ábyrgfc, og gjöra skil fyrir stjórnar- störfum sinum, þegar mefc þarf o. s. frv. þafc hefur nú afc vísu eitt og annafc verifc sett út á þetta stjórnarfyrirkomulag, eptir þingsfrum- varpinu, og því skal heldur eigi neitafc, afc þafc hefur sína annmarka, sökum þess hvaö hjer er einkennilega ástatt mefc fjarlægfc landsins frá afcsetri konungsins, og margt annafc. En þegar nú svo er, afc þessum annmörkum verfc- ur mefc engu móti burt rýmt, er aufcsætt, afc sú skylda hlýtur afc hvíla á konung- inum, afc laga stjórn sína eptir hinum frábrugfcnubögumogþörfumlandsins, því annars er landsrjettur vor borinn aflaga. f>afc sem uppástungum þingsins bef- ur helzt verifc fundifc til foráttu, er afc land- stjórinn, sem kemur í stafc hins danska ráfcgjafa cins og áfcur er sagt, verfcur í fjarlægfc frá afcse'tri konungsins, og getur þvf eigi átt sæti í rálaneyti hans. En aö vorri hyggju gjörist þessa heldur engin þörf, þar sem vjer afc svo stöddu erum útilokafcir frá, aö eiga nokkurn atkvæfcisrjett um hin almennu mál ríkisins, (sbr. lög 2. jan. 1871) og iminum heldur eigi kjósa oss afc eiga atkvæfci um þau fyrst um sinn. Hjer getur því eigi verifc um annafc afc ræfca, en hin sjerstöku málefni Is- lands, sem sjaldnast, efca aldrei þurfa afc koma til uinræ&u í ríkisráfcinu, svo afc Beta land- stjórans í því, yrfci afc eins til málamynda, en alveg þý?ingariaus fyrir oss. Frá vorri hliö álítum vjer þab rttlltryggjandi, sem gjört er ráfc fyrir í þingsfrumvarpinu (sbr 7 gr.) afc landstjórinn fari á konungsfund afc loknu hverju alþingi og máke optar þegar mefc þarf, til afc flytja mál vor og fá á þau konunglega stafc- festingu. Afc öfcru leyti ætlum vjer, afc erinds- reki íslands f Kaupmannahöfn (sbr. 6 gr. þingfrv,) geti fyrir vora hönd gengið konungi í ráfcaneytisslafc; og þar sem ætla má afc í þafc embætti verfci skipaíur einhver sá íslendingur, eem er gagnkunnugur málum vorum, og vel- viljafcur landinu, má ætla afc þetta stjónarfyr- irkomulag fullnægi þöifum vorum, afc minnsta kosti í bráfc. (Framh sífcar). ÚR HEIMDALLI, I þjófcólfi, sem út kom 9, desember í vet- ur, er þýbing af grein eptir hínn norska ís- lands vin, herra Björnstjerne Björnson. Grein- in er öndverfclega prentufc í „Norsk Folkeblad“, en er tekin í þjó&ólf eptir hinu merka danska blafci MHeimdaI“, sem opt og mörgura sinnum hefur tckib málstafc vorn íslendinga. þjófcólfur kvafcst þá og munda vonumbráfcara færa ágrip af því, sem Ueimdallur segir um þessa norsku grein; en þó vjer höfum sífcan fengifc lOnúmer af þjó&ólfi, höfum vjer enn sem komifc er, eigi fengifc afc sjá þar þetta ágrip af athugasemdunum í Heimdalli. Vjer viljum því taka hjer upp í blafc vort þann kaflann af greininni í Heimdalli, sem ræfcir um efnifc í hinni norsku grein, um leifc og vjer vísum lesendum vorum til a& lesa hana í áfcur nefndu blafci þjófcólfs. BVjer erum, eins og lesendum vorum er knnnugt, afc mestu leyti á sama máli og „Norsk Folkeblad". Vjer erum á sama máli og þafc í tveim afcalatrifcum: fjárhagsmálinu og stj órn arbótarmálin u. Hvafc hinu fyrrs vifc vikur, þá ætlum vjer, a& hvort heldur sem menn lijer í Danmörku vilja álíta þessa föstn 30,000 rd. og hina þverrandi 20,000 rd. sem liifc mesta, er Island getur fengifc, efca menn vifc nákvæmari athugun skylda sannfærast uni) afc menn gætu og ættu a& verfca betur vi& kröfu íslendinga um 60, 000 rd. á ári hjefcan í frá, þá hljóti Danir afc kannast vifc, afc fje þafc, sem árlega verfcur greitt úr ríkissjó&num, sje ekki „tillag“, ekki styrkur, sem látin er af hendi rakna einungis af því þörf er á og mefcan þörf er á, lieklur leiga af skuld.leiga af fje, sem á&ur fyrri hefur verifc stungifc of* an í ríkissjófcinn gegn ák vefcnum skuldbinding- um af hans hálfn. Og mefc tilliti til stjórn- arbótarmálsins erum vjer á sama tnáli og „Norsk Folkeblab“ í því, a& öll umræfca um sjálfstjórn- ina, sent Islendingum er bofcin, sje þýfcingarlauS mefcan ekki er látifc eptir, a& landinu sje stjórn- afc og lögunum fram fylgt af landstjóra (e&a hvafc hann á afc heita), sem býr í landinu og hefur ábyrgfc fyrir fulltrúaþi ng i Is * lands sjálfs, Vjer getum eigi sjefc, fremur heldur en „Norsk Folkeblad“, afc Danmörk, þafc er a& segja danska þjófcin, hafi minnsta hag af því, a& ábyrgfcin af stjórn Islands hvíli á ráfcgjafa, sem eigi afc gjöra ríkisþinginu skil ráfcsmennsku sinnar, efca a& þafc komi Dan- mörku vifc, hvernig Irifc íslenzka þjó&fjelag stýrir og stjórnar málum sínum. Vjer getum eigi sjefct a& Danmörk bífci nokkurn hinn allra minnsta baga af því, þó Islendingar fái mefc frjálsti móti a& álíta sjálfa sig afc vera þafc sem þeir eru 0: ekki einn hluti hinnar dönsku þjó&ar, beidur sjerstök norræn þjófc, jafn-göfug eins og hinar Norfcurlanda þjófcirnar — nje aö Danmörk nrissi nokkurs hins minnsta í vifc þafc, þó afc samband Islendinga vifc Danmörku sjs lagafc eptir þessari frumreglu mefc lili&sjón af fámenni þjófcarinnar og afstöfcu og efcli lands- ins, Vjer getum eigi sjefc, afc Danmörk ver&i hóti veikari, efca vir&ing hennar skerfcist hi& minnsta, þó Islendingar fái afc kalia stjórnar- skrá sína grundvallarlög og taka inn í þau somu ákvarfcanir um konungsætt og konungs- vald eins og er í grundvallar lögum vorum, til marks um þafc, a& þeir sjetr sjálfum sjer ráfc- andi þjófcfjelag, allt eins og Ðanmörk Og allra sízt getum vjer sjefc hina minnstu tryggingu í því fyrir vifchaldi sambandsins milli Danmerk- nr og Dlands — en þess óskum vjer af öllu hjarta, einraitt vegna Ðanmerkur sjálfrar —• þó afc þafc standi á pappírnum, a& Island sja einn hluti Danmerkurrfkis, nje íþví, afc ábyrgfc- inni af stjórn landsins sje varpafc npp á dansk- an ráfcgjafa, þegarslík tilhögun kcmur sífeldrí óánægju tii vegar hjá Islendingum og óak um a& sambandifc slitni. Vjer erum afc sífcustu á sama máli og „Norsk Folkcblad“ í því, afc málifc um stö&u Islands og ásigkomulag sje ekki eingöngu dánskt mál, heldur í raun og veru sameiginlegt má 1 allra Noröurlanda vegna þess, aö þafc sem gjörir málifc merkilegt, er einmitt þafc, a& íslenzka þjófcin hefur frá fornöld og um dimma daga verndafc dyggilega hifc sam- eiginlega, andlega erffcafje allra Norfcur- Ianda þjófca. Vjer höfum þvi ætlafc og ætlum enn, áfc hin rjetta tilhögun, sú er bezt ætti vi& itinn sanna þjófchag, væri sií, afc Island yrfci frjálst lýfcveldi (því þafc hefur hvorki efni nje þörf á aö halda konung), undir sameiginlegr' vernd allra rikjanna þriggja á Norfcurlöndum* Oss getur því fyrir þessar sakir engan veginn fundizt þafc ótilhlýfcilegt — cins og mörgun1 mun finnast — a& Noregsmenn (efca Svíar) I®*‘ skofcun sína í Ijósi um vifcskipti vor vifc *s'

x

Norðanfari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.