Norðanfari - 19.03.1873, Síða 1

^cndnr /caupevrlum kastnad-
tlvlaust; verd drg, 26 arhir
^ rd% 40 sir., einstök nr. ö s/c,
*m*Uaun 1, hvert•
MÐAMARI.
Auylýshujcn eru lekttar i blad~
td fyrtr 6 sk. hvcr lína, Viá-
enkabföd e/ u preutud d kostn-
<xíÍ hlutcideiýenda,
19. Alt. AKUREYRI 19. HARZ 1873. 1T.—18.
.... —
IIVAÐ HEFUR HINDRAÐ STJÓRNARBÓTARMÁLIÐ?
f>egar konungur vor Fribrik 7. takraarkabi einveldi eitt 28. jan. 1848,
®g konungar vorir hver af öfirum lofubu okkur frjálslegri stjórnarbót, og
Satnsvarandi þeirri er Ðanir fengu ; þá hugöum vjer — veslings Islend-
Higar — gott til þeirrar stundar, er stjórnarbót vor kæmist á, og sú stund
vsentum vjer fyrst ab yr&i þjóbfundurinn, hvernig hann tókst er ölluin
Itunnugt, ab honum var slitiö áfiur enn þingmöunuin gæfist færi á a&
®egja álit sitt um máli&; sanit mótmælti mestur þorri þingmanna slíkri
a&fer& í konungs nafni, þó þeim væri ógna& rne& dönskum hermönnum.
Ilin íslenzka þ|ób Ijet ei hjer vi& lenda ; frá lokum þjó&fundarins hel’ur
ineiri hluti alþingisrnanna jafnt og stö&ugt haldib áfratn, nálega á hverju
t>ngi, í nafni þjó&arinnar, a& endurnýa heityr&i konunganna í stjórnar-
naálinu til þess 1867, Á þinginu 1867 kotn nýtt tímabil í sögu stjórn-
aimálsins; fyrir þa& þing var lagt frumvarp til stjórnarskrár frá hinni
úönsku stjórn; þá fengum vjer nýan konungsíulltrúa, er lýsti yfir því
af hendi konungs vors, a& alþingi itef&i samþyktar atkvæ&i í því máli, og
konofigurjnn vildi ekki oktroyera nein ný stjórnarskipunarlög handa
s|andi án samþykkis alþingis, eins og vænta mátti, þar þa& hef&i strítt
Jáoti alþingis lögjöfinni, þab má nærri geta hvern fögnub þessi yfirlýs-
•"^g gjör&i, þingi voru og þjó&, því bjer sjáum vjer rjettan konungs
‘v>lja koma fram í Ijósri mynd, eptir hans allra mildasta vilja, tilgangi og
hcityrfcum; þingi voru og þjób kom ekki til hugar, a& hjer yr&i gengib á
bak or&a sinna e&a heityr&a þeirra er konungur sjálfur, stjórn hans, og
konung8fulltrúi stjórnarinnar vegna haf&i lofab þinginu; þetta yr&i ab
haldast hvort konungsfulltrúi heffci til þess nokkra heimild e&a enga, en
■Vib heimildarleysi konungsfulltrúa var ekki hætt, þar setn þeesi yfirlýsing
hans var samkvæm konunglegum hJiyrfcum og fornum lands- ognáttúru
íjetti vorum ; þingib samþykti því fruravarp þetta me& nokkrutn breyt-
ingum því nær í einu hljó&i. En þessi fögnu&ur stó& ekki lengi, þingib
var rofib án allrar lagaheimildar, kosningar voru skipa&ar á ö&rum tíma
ieu lögin segja fyrir u& þær. akuli framfara, og kosifc ckki til anku þiugs,
heidur til 6 ára þingsetu, tíminn of naumur, og kosningárnar urfcu þesá-
vegna f flaustri og óreglu, svo vifc lá a& þingib missti forseta þingsins og
tt&ra sína beztu krapta. Konungsfulltrúinn var bo&a&ur utan af stjórnar-
herrum Dana, og kotn út aptur fyrir þing 1869, þá hafbi hann me&-
íerfar tvö frumvörp um stjórnarmáliö f staö hins eina frá fyrra þingi,
annab átti rikisþingifc a& leggja á seinustu hönd og Sífcar varfc a& hinum
8vo köllu&u stö&ulögum 2. jan. 1871, hitt var frumvarp til stjórnarskrár,
hm hin sjerstaklegu málefni íslands. Nú tóku hinir dönsku rá&herrar
Samþykktaratkvæ&i þingsins aptur fyrir munn konungsfulltrúa; hann kom
þannig fram sem tyíntælisma&ur, af hendi itinnar brig&málgu stjórnar
vorrar. Engitrn Islendingur hefir nokkru sinni farib eins me& málefni
þjó&ar sinnar, því þótt vjer lítum til hinna gömlu Islendinga, sem sóru
Hákoni gamla land og þegnn, þá var bæ&i a& þá rak nau&ir til, og hitt
anna&, a& þeir afneitu&u eigi rjettindum landsins, heldur nriklu framar
bjuggu um þau, sem göfgum og frjálsum mönnum sómdi. f>a& er kunn-
ugt a& alþingi halna&i þessutn frumvörpum. Árib eptir kotnu samt út
stöbulögin, dags. 2. jan. 1871. Sljórnin í samvinnu vib konungsfulltrúa,
helir þar nú fengib ríkisþingiö til a& koma á Island valdbo&num löginn,
cr alþingi hefir a& mestu leyti aldrei sje& og aldtei samþykkt, heldur
ineb fyllstu ástæ&um neitab a& samþykkja. Stö&ulögin eru því ógild og
ólögmæt a& því leyti fyrst: a& þau eru verk líkisþingsins, en danskir
þcgnar konungs vors hafa engan rj£tt til þess a& ge*fa út lög fyrir ísland
fretnnr en önnur þjó&þing Nor&urálfunnar. í arinan sta& getur ekkert
þa& or&i& a& lögum móti vilja íslendinga, er alþing hefir ekki samþykkt,
samkvæmt berum orfcum alþingistilskipunarinnar sjátfrar, og anda og til-
gangl löggjafans; og þó nú meiri hluti alþingis 1871, mótmælti formlega
gildi þessara laga, þá fylgir hjer af énn fremur, a& öll þau lög sem út
hafa komib si&an 1869, — vegna ólögmætis þess þings —,og sem á einn
ebur annan hátt eru í sambandi vib stö&ulögin, vantar alja lagalega und-
irstö&u. þegar þess er líka eætt, a& atkvæ&i alþingis er a& engu haft, allt
annab og nýtt sett í lagabo&in, án þess þingib hafi kynnt sjer efni þess
e&a nokkru sinni heyrt þess getib. A& ö&ru leyti skulum vj§r ekki fara
inörgum or&um um a& lýsa allri þeirri öfugu a&fcr& og ósamhljó&an er
komib hefir fram f máli þessu bæ&i hjá hinum dönsku rá&gjöfum, dönsku
ríkisþingum og dansklynda flokkinum á alþingi; en svo óver&ug Bem
þessi afcferb er hinni dönsku stjórn, því óver&ugra er þa& nokkruin Is-
lendingi aö vera því samþykkur Enn hvað hindrar enn fremur stjórn-
arbót vora? Vjer erum engu nær henni nú eptir útliti en fyrir 20 ár-
iirn, því ver&ttr a& vísu ekki neitab, a& hin danska stjórn vegna ráfcríki
sinnar, hefir bæ&i tögl og hagldir í stjórnarmáli voru, og afþví scm sagt
hefir verjb a& framan er þab ljó*t, ab hún vi&urkcnnir , enn ekki rjeit
vorn Isleudinga, en þar vi& bætist líka — þó sorglegt sje — a& nokkrir
af laudsmöunum vorum, — einkum þeira er allur þorri laudsmatina á-
lítur hyggnast fyrir sjálfa sig ,um sinn, fylgja henni dyggilega me& hönd
og tungu, í því a& trafcka rjettindum þjó&ar vorrar, en eins víst og þa&
er ef a& eindrægni og samheldi er í þjó&málefnum vorum, þá er enginn
efi á því, a& vjer fáum frelsi vort og rjeitndi fyrr en nokkurn varir,
hversu mikib ofurefli sem í máti er, eins víst er a& vjer fáum þa& aldrei
me&an fiokkadráttur og sundurlyndi er á me&al vor. VTjer tölum hjer
ekki einungis um konungkjörna flokkinn á alþingi heldur um þáenaþjób-
kjiirnu, er feta í þeirra fótspor e&a beina a& me& þeim á ýmsann hátt.
þetta er þjó&inni sjálfri ab kenna og þetta er þa& eina af hennar völd-
um, er mcnn geta meb sanni sagt ab liindri stjórnarbót vora. þa& er
regia er vjer verfcum a& fylgja fast fratn, a& fá þá menn kosna til þings,
er vilja og lofa því fyrir fram, a& fylgja landsrjettindum vorutn hva&
sem á bjátar. Hvert þessari reglu hafi verifc fylgt vi& sífcustu kosning-
ar 8kulunt vjer nú nokkub yfirvega.
þab gegnir allri fur&u a& Rangæingar skyldu láta kasta því *blori“ í
augu sjer, a& ganga fram hjá jafn ágætum þingmanna efnum, sem þeir
áttu völ á heima hjá sjer, en taka þann mann, sem enga liltrú hafbi á-
unnib sjer hjá þjó& sinni, og þab því heldur — er telja má honum til
gildis — a& hann vilti enga heimild á sjer, þegar um þa& var ab ræ&a
a& kjóea hann fyrir alþingismann, þa& verfcur eigi annab sjeb en a&
Vestmanneyingar hafi ætlab a& feta í spor Rangæinga vi& seinustu kosn-
inguna, a& þeir skyldu þiggja þann mann fyrir þingroann, þar sem svo
mjög Ifkt stóö á meb kosningu þingmanns Rangæinga og hans, en hafna
jafn ágætum og öruggum þingmanni, sein síra Stefán reyndist mefcan hann
sat á þingi. þa& er gó& regla fyrir kjósendur, a& gefa þeim ö&rum fretn-
ur atkvæ&i er á&ur hafa reynzt þjó&hoilir þingmenn, en ekki sýnist þetta
hafa vakab fyrir Vesturskaptfellingum vi& sí&ustu kosningar, þar sem
þeir gengu fram hjá Jóni Gu&mundssyni, er engin getur neitafc a& hafi
verib aunar helzti forvígisma&ur þjófcfrelsis og þjó&rjettinda vorra, og sem
aldrei mun fyrnast hjá öllutn sönnum ni&jutn fsiands a& urma honum
þess sannnefnis a& kalla hann þjó&raæring; því ver&ur a& vísu ekki neit-
a&, a& hann vir&ist um einn tírna, aö slá nokkru slakara vi& þjó&málefni vor
en á&ur, en eigi var þab svo a& kjósendur hans mælti ei veita bonum þá
tiltrú, ab halda áfrain a& kjósa hann fyrir þingmann sinn, eplir afc hann
haf&i þó unnib hvíldarlaust og ótraufcur a& þjó&málum vorum milli 20
Og 30 ár, og vjer þorutn a& fullyr&a, a& þau ár er hann á eptir æfi sinn-
ar, eru helguÖ þeim starfa a& vinna rjetti fósturlands vors gagn, og á þá
heima hjá honum eins og í kvæ&inu stendur um Rafn Oddson: „|>á sta&a
Arni stældi um flest, stób þó Rafn í honum bezt, fö&urlands vinur
fram í sjálfan dau&an“. Vjer erum þess og ftillvissir, a& þjób vor er
orfcin svo tiifiiiningarsöm í þessum málum, a& hún ljeti hann einkis missa
í þó hann missti tnálfærsiu manns embætti&, þa& er hann nú hefir; e&a
launin yr&u af honum hril'sub, eins og líka a& vi&gangur þjó&úlfs mundi
ekki rírna vib þab, heldur miklu fretnur aukast. þó vjer nú ekki segj-
um a& kosning Skaptfellinga megi telja tiltakanlegt óhapp a& þessu sinni,
verfcur þó ekki í fátn orfcum sagt, hver dhamingja lei&i af skeytingar-
leysi kosninganna. Kosningin í Gullbringu- og Kjósarsýslu, sja menn
bezt hvernig tekist hefir, er menn lesa ritgjörb eptir þingmanninn í Tím-
anum nr. 17—19, þar er hann vir&ist ætla a& bera járn fyrir minna hluta
þingsins, og játa syndir sínar, sein hann segist gjöra. Vjer höldum þall
íiefði verib prestlegra fyrir hann a& játa þær ( ö&rum sta&— fyrir mönn-
uin og ekki f sjónliverfingum — Hann hneykslar inikib orfcin þjó&vinir
og þjó&vinafjelag og gefur í skyn, a& liann sje nefndur þjó&fjandi, en ber
þa& upp á a&ra saklausa, því vjer höfum ekki heyrt þa& nafn af ö&rum
en honum sjáifum, mún hann því skatnma stund svo heitib hafa, viljí
hann sjálfur svo iieita, teljum vjer nafnib vel fallifc, en óskuin þó af
heilutn hug ab renta eigi fylgi nafni. Margt í ritgjörb þessari, eru tor-
tryggilegar gersakir og óvir&uleg or&atiltæki til þjó&vinanna, og þorum
vjer þó a& fullyr&a, a& enginn af þeim, e&a kjósendum hans befir gjört
honum gersakir, e&a komib til hugar a& hann mundi vilja bera frelsi og
rjettind) þjófcar vorrar i sjófci. þa& er þingmanni þessum ósjálfrátt, a&
hann skuli fara a& leggja þetta undir álit þjó&ar sinnar í blö&unum, þar
hann efar rjettan dóm her.nar á minnahlutanum í stjórnarmálinu, og þa&
uudir dúm þeirrar þjó&ar, er hann segir ab engan þjó&vilja hafi. Svo
miki& sýnist oss liann hafa brunni& í járnbur&inum, a& vjer óskurn a&
hann kalli varaþingmanniun á næsta þing , og komi hann fram f sama
búningi á næsta þingi, ef hann situr þa&, þá skulum vjer trúa, ab kjós-
endur hans hafi engan þjó&vilja, ef þeir gefa honum atkvæ&i vi& næatu
kosningar.
Eu ekki ver&ur þó Dalasýslubúum gefi& þa& a& sök, a& þeir hafi
kosib óreyndan þingmann e&a gruna&an um gæzku, þeir kusu einn sinna
gömlu þingmanna fyr alreyndan, þjóöhollan og fastan í flokki, og þegar
hann baub sig fram til þingsetunnar, kva& hann svo a& or&i: ;„AÖ hana
ætla&i a& takust þennan starfa á hendur í Drottim nafni“, og mun «og-