Norðanfari - 31.05.1873, Side 1

Senrlur katipeiidum kostnad-
ai'laust; verd drg-. 26 arlcir
* rd- 48 sk., etnstök nr. 8 sk.
si>lulaun 7. /wert.
Auglýsingar erti teknar i llad-
td fyrir 4 sk. hver lina. Vid-
aukab/öd eru prentad d kostn-
ad lilutadeigenda.
i2. Ak,
(Sjá „í>jóbdlf XXV. ár, 21. marz 1873, nr.
20—21, bls. 81.)
Nú er þá Hilmar landshöffcingi Pinsen farinn
a& skírskota til heilbrigbrar skynsemi, í tusk-
inu vif) Jdn Gubmundsson, — þar mætast tveir
Beigir, landsliöff'inginn og Jdn; þeir sainan!
Finsen kemur nú fram til a& sýna Big eins
ug hann er þeim lýb, er hann á af) stjórna.
Ilann kemur nú fram me& sancta simplicitate
af> fræ&a oss um þab, a& konungur vor sje eptir
gildandi lögum einvaldur í sjerstökum
tnálum vorum og þessvegna, eptir rjettum hugs-
tinarreglum sje þa& „sjálfsagt" (? 11), a& „con-
B|itutionel“ rá&gjafar hans fyrir Danmörku, sjeu
fá&gjafar hans sem einvaldskonungs fyrir Island.
®vo eru landsliöf&ingjans hugsunarreglur!! —
^yrst er nú þess a& geta, a& vjer höfum aldrei
l'eyrt geti& um konung í nokkru landi, alvaldan
' Sumum máltrm þess, en rconstitutionel“ í sum-
11 >n, aldrei sje& eitt or& frá hinum Keinva!da“
konungi vorum, er lýsi því sem vilja hans, aö |
Vera einvaldur í sumum málum lands vors, en
lakmarkafcur í sumum; og má þó nærri geta,
a& einvaldur konungur, er hef&i í hyggju a&
&>úa tii úr sjálfum sjer slíka tvfeina veru (a& jeg
6l segi slíka tvíkynja&a skepnu), mundi ekki leggja
I iágina slíkt inauditum quid, þungskildara miklu
en þremiingarlærdóminn. þa& er í&il-finsenskt
honungdærni sem svo er lagaö, enda liefur lands-
höf&inginn me& eigin or'i sinnar vizkufuliu sálar
búifc tii—{ ólevfi? — úr konunginum af Dan-
b'örku þá tegund konungs, er aldrei hefur fyr
sJe& heimsins Ijós nje sögunnar. Menn ættu
®kki a& láta hinn glöggva landshöf&ingja Islands
húa til slík politiek Curiosa án þess a& halda
jieim á iopt fyrir hinum mennta&a heimi er-
lendis. Finsen gjörir oss forvitna. Vjer leyf-
Utn oss því a& stynja fram þeirri spurningu —
tuælum vi& Mímishöfufc — eptir hva&a lögum
er konungur Islands hálfur alvaldur en hálfur
eonstitutionel ? Eptir hva&a lögum er hinn hálfi
alvaldi bnndinn vi& þa& skilyríi eins og alls-
herjar gildandi kvöfc — þjer kallib þa& „sjálf-
6agl“, sem er hi& sama — a& stjórna Islandi
■nefc coustitutionel rá&gjöfum dönskum og ekki
o&ruvfsi? Hi& sanna, de re et de facto, eptir
y&ar eigin skýlausum orfcum, er þetta, a& sá er þjer
kallib einvaldskonung í sjerstökum málum vorum
ver&ur „sjálfsagt" — þ. e. þó einvaldur sje, fær
hann ekki öfcru ráfcifc — a& stjórna oss í liinum
fiÖmu málum sem constitntionel danskur (,kon*
Ungur me& dönskum constitutionel rá&gjöfum.
En a& ætla nú a& nokkur ósýkt sál gegni svo
'itfirtri hugsun sem þessari, a& konungur vor
SJe einvaldur ísjerstökum málum, en verði þó
af nau&syn a& stjóina þeim me& constitutionel
^önskum rá&gjöfum, þafc er sú grænska, sem
hiafcur getur einungis hrist yfir höfufci& af ör-
væntandi me&anmkun yfir yfcar poliiíska skyn=
&lag&i; en afc trúa því, þa& gjörifc þjer víst
ekki sjálfur. H ver hefur hindrafc hinn alvalda
l*onung vorn frá a& taka sjer rá&aneyti fyrir
Ittnd vort eins og vjer höfum farifc fram á
þjer sjálfur stutt a& 1867? Er ekki hi&
Sar>na í því máli þa&, a& því hefur ekki orfcifc
Ifamgengt vegná þess a& vilji hins einvalda
*8'e»zka konung8 var& a& lúta samhljófca vilja
hins lögbundna danska konungs og hans consti-
tutionel danska rá&aneytis? Væri nú svo sem
t>jer segi&^ herra landshöf&ingi, er þá nokkufc
j>v( til fyrirstö&u t a. m. a& hinn íslenzki ein-
' a'di konungur kasti frá sjer hinu danska rá&a-
*'®v<i í sjerstökum íslenzkum málum, og taki
v úa&spur&u, íslenzka rá&gjafa og setji niíur
AKUREYRI 3Í.SMAI 1873.
---------------■ ; ............................
mál vor milli sín og þihgs vors eins og honum
þætti bezt henta sjálfufij;, e&a þá stjórni oss sern
einvaldur konungur mc& íslenzku rá&aneyti?
E&a er hann svo bundjVin einvaldinn vi& consti-
tution Ðanmerkur, og rá&aneyti sitt hi& danska,
a& hann geti ekki hreift sig lil a& framkvæma
þa& einveldi, er þjer se|i& hann hafa nema svo
fremi sem hinir dönsku Éionstitutionelle Ministre*
hans leyfi? Hvenig sém vjer leitumst vi& a&
koma y&ur klakkiaust úi úr kví y&ar, ver&ur
allstafar sama þúfan fyiir á lei&inni. Or& y&ar
ciga engan neista af hýdbTÍg&ri skynsemi vi&
a& sty&jast, þau koma frjí hinni sömu uppsprettu
hringiandi hugsunarleysiÍ og stjórnlegrar grunn-
hyggni sem svo margt ljpfur kotnib frá á&ur í
vi&skiptum landa y&ar, Dina, vi& oss ; þau standa
þar a& auki í beinni mótsögn vi& marg-yfirlýstan
vilja og stjórnarathafnir íionunga vorra.
Á hugsunarreglum, Kin þannig eru til komn-
ar — a& slepptu hinu j. si&fer&islega e&li þess
grundvallar, er allur y&a| hugsunarrekstur bygg-
ist á — hvílir nú þa&, a& fjárhagsrðfc vor standi
fyrir utan verkahring alþingis. Eptir hva&a
lögum standa þau innan verkahrings hinna
constitutione'le rá&gjafa Kristjáns konungs IX,
e&a rjettara sagt Danmerkur?
Svo er nú sannleiksástin, mafcur gu&s Og
lifandi 1 Stö&ulögin 2. jan. 1871 binda Benda
& þá hlutdeild í fjárhagsmálefnum vorum, sem
ríkisþinginu danska þangafc til var fali& á hend-
ur“. Hvenær hefur ríkisþingib eignazt þessi um-
rá& a& lögum? Um þetta þykir oss ekki ófróí-
legt a& ver&a upplýstir, ijifnvel þó sú upplýaíng
komi post festura.
Stofnun þessa Iandshöf&ingjadæmis, er nú
hefur ná& holdgun í y&ar persónu, herra Iands-
höf&ingi, hefur komi& öllum á óvart nema bin-
um „hug8unarlausu«, því þa& er landshöffcingja-
dæmi, sem vjer alrei liöfum befcifc um og sam-
an vafifc vi& stjórnarathafnir, sem vjer höium
sumpart ekki be&i& um, sumpart mótmælt, sum-
part aldrei fengifc ávæning um og því aldrei
liaft grun um. Allt þettta vitifc þjer vel. En þa&
skilst a& þjer ekki taki& þa& til greina.
Stö&ulögin liefur Jón Gu&mundsson sagt
væru danskt lagabofc. Hann nteínar eins og
sjá má á sambandinu, a& þau sjeu útgefin í
dönskum anda eptir dönskum grundvallarreglum
til a& fullnægja dönskum ásetningi — sem er
alveg satt. Nú neitar herra Hilmar því or&i
einu, a& þau sjeu dönsk lög — hinu skýtur
hann á bak sjer og færir þa& til fyrir neitun-
inni, a& þau sjeu samin (!!!) af konungi á
íslenzku og dönsku og undirskrifufc af lionum
líka. — þetta er huesunin hjá landsins liöífc-
jngja, þó honutn hafi ekki iánazt ab koma
lienni rjett fram. En hvernig lög, sem eiga
slíka genesis, geta rjettu lagi heitib annab
en d ö n s k lög sjáum vjer nú ekki Hitterannafc,
a& sannfæring landshöf&ingja í þessu efni og
saga lagabo&sins fer sitt í hvora átt. Hann á
svo bágt me& a& halda sjer vi& sanna sögu hann
Finsen okkar; þa& er eiginlegleiki, sem ekki
hefur gengi& í erf&ir til bans frá Reykholti.
Nú lærum vjer enn fremur, a& iandshöf&ingi
óskar oss stjórnarskrár, og a& hann hefur starf-
a& meira þar a& en þ>jó&ólfur — þafc er nú
hægt vi& a& jafnast — Mog meiri hluti alþingis"
eins og sjá má á „alþingistí?indunum 1867, 1869
og 1871“. Starf konungsfulhrúa þessi ár er
allt of stórt a& vöxtum, þa& er satt,. til a& hafa
orkab svo litlu, og því litla svo óæskilegu, En
meira verk liggur eptir meira hluta alþingis en
þennan stórhöf&ingja, því meira hlutans verk er
— 87 —
M 81.-3&
stórvirki innan endimarka san n 1 e i k a og r j e 11-
ar, er grundvallarverk, sem aldir og óbomir
munu reisa hús þjó&tilveru vorrar á og vernda
og geyma þegar landshöf&ingjans sjálflofa&a
verk liggur í ver&skulda&ri gleymsku kynslób-
anna. Oss fur&ar annars stórlega, a& landshöft-
ingi vor skuli skírskota til alþingistí&indanna um
vilja sinn til a& hafa framgengt „konstitutionel
stjórnarskrá* handa íslandi. Vjer höfum lesí&
þattn mikla þátt, er landshöfíingi þykist hafa
átt í a& koma fram stjórnarskrá vorri. Ályktun
vor eptir lesturinn er sú, a& land-höf&ingi vor,
Hilmar Finsen, er tvímqelismaður — og
sönnunin er glögg,* er vjer höfum fyrir því —
er vjer me& engu múti getum treyst til a& koma
svo fram í máluin vorum, a& oss megi me&
nokkru móti vi& hlíta. Enda bindur hann svo
enda á brjef sitt tii þjó&ólfs, a& ályktun vor
fær óræka sönnun af hans eigin munni a& sty&j-
ast vi&, er gjörir þa& a& þjó&ar nau&syn fyrir
oss, a& bicja Finsen a& flytja sig þangafc, er
hann skilur betur, en hjá oss sambandifc milli
rjettinda, er hvíla á Be&Iihlutarins“ og gildandí laga.
„Jeg er eltki fær um“, segir landshöf&ingi,
„a& telja sjálfum mjer nje landsmönnum trú um
þa& sem er ósatt og raugt, ad Iilutar-
lus edli heimili oss r jcttíndi þau sem eru
á móti iiinum gildandi lögum, þó a&
edlilegt kynni a& vera a& óska breytinga
á þessum lögum“. Vjer höfum aldrei sie&ann-
a& eins órá& á prenti, þa& vjer munum.
Sko&um nú þessa grundvallarreglu lands-
höfMnfjja vci: * o;, .tl't .1. hana fjrrir gc" "ptir
grundvallarreglum, sem gilda í allri löggjafar-
politik hins mennta&a heims. 011 lög er gefin
hafa verifc mannkyninu frá öndver&ri tilveru þess
skiptast í tvær höfu&deildir: subjectiv iaga-
setning, er grundvallast á „hlutarins e&li“, Og
objectiv Iagasetning er kemur utan og ofan
a&, er a& vísu er ávalt sprottin af hlutarins e&H)
en tekur tillit til fieiri hluta en þeirra sem bein-
línis eru fyrir hendi. I þeim ríkjum, (þar er
margkynjafc loptslag, jar&lag og þar me& ósam-
kynja þjó&erni liggja innan takmarka „imperii*
e&ur allslierjar stjómar, þar er objectiv, e&ur
almenn löggjöf fólgin í reglum fyrir almennum
reglum um samband ríkishlutanna, en subjectiv
löggjöf fólgin í reglum fyrir heimastjórn hvers
þeirra. þessi tvenna tegund allrar löggjafar á
og heima hjá oss. Objectiv e&ur allsherjar lög-
gjöfin, a& því er snertir þa& mál sem vjer nú
höfum til athugunar, er fólgin f stöfculögunum
2. janúar 1871, En subjectiv lðggjöfin. sú er
hvílir á hiutarins e&li, er sú er snertir sjerstök
mál vor, en er enn ekki komin í form; en
landshöffcingi vor óskar þó afc komizt þa&. Engin
þjóð í heimi er komin er til þess andlega þroska
a& geta átt constitution hugsar til a& semja
hana á nokkurn annan hátt en eptir hlutarins e&li;
og enga stjórnarskrá þekkjum vjer, er samin
hafi verifc enn fyrir takmarkafc konungsríki, er
hafi haft anna& enn hlutarins e&li við a& sty&j-
ast; nema einmilt í því landi er Danmörk á
svo mikifc illt upp a& unna, andlega og líkam-
lega — þýzkalandi. En þar hafa stjórnar-
skrár líka or&ifc jafnt stjórnendum sem þegnum
a& bölvun. Allir stjórnvitringar, sem um const-
titionel stjórnarfyrirkomulag hafa rita& hingaö
til, Ijúka þar um upp einum munni, a& sú
stjórnarskrá ein ver&i affarasæl, er bezt svari
þörfum þjó&arinnar — ®n hva& eru þarflr
þjó&arinnar, anna& en hiutarins e&li í stjórn-
armálum? Stjórnarskrá Dana var efiaust dreg-
in saman og sett í þa& form sem hún fjekk