Norðanfari - 13.05.1875, Blaðsíða 1

Sendtir kaupendum d landi
kostnadarlausi; verd drg• 30
artcir 3 krónur^ einstök nr. 16
aura^ sölulaun 7. Uvert.
Auglýsingar ern teknar i blad
id fyrir 8 aura hver lina.
\rid<nikad>/öd eru prentud d
ko.ttnud hlutadeigenda.
14. iR.
UM SKATTAMÁLIÐ.
Vjer hjelum því í blaM voru nr. 18.—19.,
aí> fara nokkrum oríuim um bænarskrá þá um
breytingu á skattalögunum, sem þar er tekin
upp, og viljum vjer nú í fám oiium minnast á
efni hennar. Eins og vjer sögfum þar, er
skattamáiife eitt af hinum mestu áhugamálum
þjdfcarinnar, ög eptir efcli sínu hlýtur þafe jafn-
an aö vera þah. Vjer þurfum af> hafa embætt-
ismenn í þjóbfjelaginu til aí) halda viö góbri
regiu, vjer þurfum af) vibhalda og umbæta ýms-
ar stofnanir, sem r.ú eru til í landinu og jafn-
framt af> koma nýjum á fót; en til alls þessa
þarf fje, því þa& er a(l þelrra hluta sem gera
skal. Fje þab, sem til alls þessa þarf, getur
þjóbíjelagib eigi fengib á annan hátt en þatin,
ab þab sje lagt fram beinlínis eba óbeinlínis af
hinum einstöku fjelagsmönnum í þjóbfjelaginu;
en þab getur eigi stafib á sama, hvernig þeir
gera þetta. j>ab hefbi sjálfsagt verib bezt, ef
allir í þjóbfjelaginu heíbu haft svo mikla og
jafna ættjarbarást, ab þeir hefbu af fúsum vilja
lagt fram ríflega af efnum sínum til fjelagsþarfa,
án þess þab hefbi verib heimtab meb ströngum
lögum; en af því reynslan hefur lengi sýnt og
sýnir enn, ab mennirnir eru elrki eins og þeir
settu ab vera, þá getur þetta ckki verib um-
talsmál. þjóbfjelagib getur ekki stabizt, nema
þab setji lög og reglur urn þab, hvab hver fje-
Jagsmabur á ab leggja fram til sameiginlcgra
þarfa fjelagsins. Og þessi lög þttrfa, eins og
ab vísu öll lög, ab vera svo sanngjörn og hag-
felld, sem verba má; en þab er eigi litill vandi
ab segja, hvab sanngjarnast og hagfelldast er í
þessu máli. Ollum kemur saman um, ab skatta-
lög þau, sem vjer höfum nú, sjeu bæbi ósann-
gjörn og óhagfelld, og ab þeim þurfl því ab
breyta til bins betra svo íljótt sem verba má.
þab er allrar virbingarvert, ab höfundar
bænarskráarinuar hafa hreift þessu merkilega
máli og gert tilraun til þess ab benda á einíald-
ari, greibari og sanngjarnari undirstöbu til ab
byggja á ný skattalög. Hitt er eigi tiltökumál,
þó þeim hali ef til vill ekki tekizt nú þegar ab
finna hinn allra bezta veg yfir hinar mörgu
torfærur, sem eru á þessari leib, því sá vegur
er engan veginn aubfundinn. Vjer vercum ab
\era höfundunum samdóma um þab, ab ekki
eigi ab vera lag&ur á landsmenn nema einn
beinlínis skattur til landsjó&sins, og ab þessi
skattur eigi ab vcra svo lágur sern verba má.
Vjer ætlum þar hjá ab tekjur laudsjótsins megi
töluvert auka meb því ab leggja toll á ýmsar
a&fluttar vörutegundir, sem eru mi&ur nau&syn-
legar; og mundi slíkt fyrirkomulag hvorki verba
\erzluninni til hnekkis nje landsmönnum þung-
bært, þó þeir reyndar óbeinlínis gjaldi toilana.
Ekbi sjáunr vjer mikib unnib vib þab, sem
gert er ráb fyrir í bænarskránni, ab miba upp-
‘ hæb rþjóbgjaldsins“ vib verbhæb allrar úrfluttrar
\öru frá landinu, bæbi vegna þess ab einkum
verbur að miba gjaldib vib þarfir þjóbfjelagsins,
en þær á alþingib ab þekkja og hitt eins, hvab
þunga skattabyrbi landib er fært um ab bera,
og svo verbur í annan stab ómögulegt ab vita,
fyrri en eptir á, verbhæb hinnar útfluttu vöru
þau árin, sem gjaldib er greitt, og verbur því
ab miba vib þab sem var nokkrum árum ábur;
en þau ár geta verib mjög ólík þeim sem yfir-
standa, þegar gjaldib er greitt, og má svo fara,
ab þjóbgjaldib verbi meb þessari abferb sett hæst,
þegar þab ætti helzt ab vera lægst, og aptur
lægst, þegar þáb ætti ab vera hæst. Svipabur
ójöfuubur kcmur rní fram í ver&lagsskránum.
AKUREYRI 13. ffiAI- 1875-
þab vill stundum til, ab eitt ár eru vörurlands-
manna í háu verbi venju fremur, en næsta ár
í mjög lágu verbi. þegar svo gengur til, eru
verblagsskrárnar of háar, og eins oflágar, þegar
hlutfallib er öfugt. Geti nú þetta átt sjer stab
um verblagsskrárnar, sem aldrei eru þó ne'ma
eitt ár á eptir tímanum, þá hlyti ab verba
miklu hættara vib ójöfnubi í því máli, sem hjer
ræbir um, þar sem verblag þab, er þjóbgjaldib
yrbi mibab vib, væri nokknrra ára gamalt.
Hvab abferb þeirri vib víkur, sem höfund-
arnir hafa lagt til ab höfb yrbi til ab skipta
þjóbgjaldinu nibur á landib, þá virbist oss hún
einnig hafa ýmsa annmarka f för meb sjer. Vjer
verbum ab vera þeim samdóma í því, ab sann-
gjarnt sje ab leggja skattabyrbina á bæbi eptir
nranntali og megun. Ab því leyti sem allir
menn í landinu hafa jöfn mannleg rjettindi og
njóta í þessu tilliti allir jafnrar verndar af
landslögunum er sanngjarnt, ab þeir beri jafna
byrbi allir. En ab því leyti sem landslögin
jafnframt vernda eignir manna og megun, þá er
sanngjarnt, ab einn beri því meiri álögur en
annar, sem hann er efnabri. Hjer koma þann-
ig fram tvær reglur, sem bábar eru sanngjarn-
ar, ef þeitn er beitt hvorri meb annari í rjettu
hlutfalli, en hvorug ef henni er beitt einni sjer.
þab er hvorki rjett ab sá, sem á hundrabfalt
meira en annar, gjaldi til þjóbfjelagsþarfa hund-
rabfalt meira en hinn, nje heldur hitt, ab þeir
gjaldi bábir jafnt, af því þeir eru bábir menn;
sanngirnin liggur þar á milli.
Höfundar bænarskrárinnar reyna til ab
finna mebalveginn í þessu máli meb því ab
jafna allri skattabyrbi þjóbfjelagsins á sýslurnar
í landinu eptir manntali, á hreppana í hverri
sýslu eptir vinnukrapti þeim, sem þar er
ab líkindum — en vinnukrapturinn er afleibing
af manntalinu og um leib undirsta&a megunar-
innar, og þess vegna e&lilegur millili&ur — og
a& síbustu meb því a& jafna á menn innsveitis
eptir megun. þessi regla er sjálfsagt svo ein-
föld og óbrotin sem ver&a má; en meb því
megun sveitanna í landinu er mjög misjöfn,
þar sem í einni sveitinni eru nær því eintómir
fátæklingar, en í annari margir efnamenn, þá
hlyti þó landskatturinn e&a þjó&gjaldið a& koma
harla misjafnt nibur meb þessari abferb.
Geti menn or&ib samdóma um ab fylgja
þeim reglum, ab jafna gjaldinu til landssjóbs
ni&ur cptir manntali og megun, þá vir&ist oss
nau&synlegt ab beita þessum reglum sameigin-
lega gagnvart hverjum einstökum gjaldþegni í
landiuu, en ekki annari fyrst gagnvart hjerub-
unum, og hinni síban gagrrvart hinum einstöku
hjera&smönnuin. Hva& manntalinu þá fyrst og
fremst vib víkur, virbist oss ekki geta verib
umtalsmál ab leggja skatt á eptir höfbafjöldan-
um beinlínis, beldur ab eins eptir tölu þeirra
sem færir eru til ab viona fyrir sjer sjálfir, og
ætlum vjer ab langt um minni hluta gjaldsins
eigi ab taka eptir þessari reglu. Meiri hluta
skattsins höldum vjer ab leggja verbi á megun
rnanna beinlínis, og eptir sömu reglum í öllum
eýslunr og sveitum landsins.
Höfundum bænarskrárinnar mun nú ekki
sýnast ab þetta sje vinnandi vegur; en ef þeim
sýnist, ab sveitarstjórnirnar geti jafnab því gjaldi,
sem hverjum hrepp væri gert ab svara, meb
sanngiriri nibur á sveitarmenn eptir megun, þá
hljóta höfundarnir ab byggja á því, ab hrepps-
nefndin geti þekkt og þekki megun sveitunga
sinna. Sje þab nú mögulegt ab þekkja niegun
liverg einstaks manns í hverri sveit á öllu land-
— 53 —
M «5.-3«.
inu, hví skyldi þá cigi mega jafna skatti á
hana eptir sömu reglum um land aljt? Meb
því móti gæti þó fengizt langt um méiri jöfn-
ubur heldur en eptir tillögum þeim, er fram
koma í bænarskránni. Væri reglum bænarskrár-
innar fylgt, þá væri umfangsminnst og hand-
hægast ab taka þjóbgjaldib af sveitasjóbunum
og jafna því ni&ur á sveitarmenn saman vib
sveitargja!di&, úr því þab væri Iagt á eptir öll-
um sömu reglum, því ekki væri nema óþarfa
fyrirhöfn a& gjöra tvær ni&urjafrranir og greib-
endum óhægra ab borga tvenn gjöld.
I bænarskránni er enn farib fram á þab,
ab landsjóburinn taki a& sjer ýmsar skyidur,
fleiri en þær, sem nú hvíla á honum, t. a. m.
ab launa öllum prestum í landinu, bæta og vib
halda öllum þjóbvegum, bera öll þau gjöld, sem
nú hvíla á jafna&arsjóbum amtanna og á sýslu-
sjóbunum o. s. frv. I þessu þorum vjer ekki
ab fylgja höfundunum ab svo komnu. Vjer
ætlum þab sje bæbi eblilegra og jafnframt holl-
ara fyrir landib, ab hjerubin og sveitirnar hafi
fremur meiri en minni rá& og vald í sínum
eigin málum, heldur en a& málin sjeu dregin
sem mest eaman í eitt til alþingis og landstjórn-
arinnar. IIva& prestunum sjer í lagi vib víkur,
þá álítum vjer þá fremur vera embættismenn
safnaba sinna heldur en þjóbfjelagsins. Vjer
ætlum landsjóburinn gjöri fulivel, þegar hann
leggur fram fje, eins og hann gerir nú, til ab
styrkja þá til lærdóms, er prestar vilja gerast;
enda mundi hvorki þjóbfjelagiou ver&a neinn
hagur ab því a& taka prestana ab sjer til a&
launa þeim, nje heldur mundu söfnu&irnir fá
skylduræknari presta fyrir þa&. Af því a& vjer
álíturn pre8tana embættismenn safnabanna flýtur
þab, ab oss virðist rjettast, ab söfnubirnir rábi
mesfu um þab hverja presta þeir hafa, enda
launi þeira og ab öllu leyti. Samkvæmt þessu föll-
umst vjer einnig á það í alla stabi, ab hver
söfnu&ur vibhaldi sinni kirkju, ab vi&hald henn-
ar og kostnaburinn, sem ,þab hefur í för meb
sjer, sje safnabamál en ekki þjóbfjelagsmál.
þótt vjer þannig eigi getum verib hinum
heibrubu höfundum bænarskrár þeirrar, er hjer
ræbir urn, samdóma f öilum atri&um viljtim vjer
engu a& síbur votta þeirn þakklæti fyrir þab, a&
þeir hafa leyft, ab hún væri tekin í blab vort.
þessa abferb álítum vjer mjög æskilegt ab sem
flestirvildu hafa, svo bí^&i alþingismetrn og abrir
geti fengib sem lengstan tínra og bczt tækifæri til
a& hugleiba má! þau,‘sem borin verba upp á al-
þingi. þess hefur Sbur fyrmeir verib farib á
leit vib stjórnina, ef oss minnir rjett, a& húu
auglýsti lagafrumvörp sín fyrirfram, en hún hef-
ur ekki viljab. Látum oss þá ganga á undan
stjórninni meb gó&u eptirdæmi í þessari grein;
þá munu fieiri mál ver&a betur búin til þings
en verib hefur a& undanförnu.
HUGMYND UM þJÖÐFJELAG.
Undirstöbuskilyrði þess ab þjóbfjelagib sje
lifandi og eblileg heild eru:
I. Hib ytra fyrirkomulag þjóbfjelagsins sam-
svarar hinu innra þjóblega lífi þess.
II. Sameiningar naubsyn leitar inn á vib frá hin-
um einstöku mönnum, og verbur fullnægt
í tígn og valdi frjálsrar stjórnar, en fram-
fara naubsyn starfar út á við frá stjórn-
inni og nær tilgangi BÍnum í frelsi og
farsæld menntaírar þjóðar.
III. Abal-lífsöfl þjóblieildarinnar , s t j ó r n,
kirkja og skóli starfa frjáls og óháb