Norðanfari - 18.05.1876, Síða 1

Sendur kaupendum kjer á landi
kostnaðarlaust; verð árg. 30
arkir 3 krónur, einstök nr. 16
aura, sölulaun 7. hvert.
MRD.WAIU,
Auglýsingar eru teknar í bl«3-
ið fyrir 8 aura liver lína. Við-
aukablöð eru prentuð á kostnað
blutaðeigenda.
15. ÁR.
Saiutal tveggja liænda.
(Framli.). A. En hvað segirðu um launa-
máliö á pingi? J>að mál fjekk áheyrn hjá
pingmönnum, og söktu þeir í stóru ausunni
sveitann okkar bændanna til að smyrja með
blessaðan kroppinn á embættismönnunum í
Reykjavík. |>að var mikið að peim skyldi
gleymast að bæta svo sem 4 krónum við pess-
ar 6, sem peir hafa um daginn, pví nógur
er auðurinn, eptir peirra meiningu, og ekki
mikið með að gjöra; en peir munu sækja í
sig veðrið með pað seinna. Látum nú kláða-
málið vera eins og pað varð, en að peir ekki
skyldu pegar í stað hrinda pessu launamáli,
pað er ófyrirgefanlegt.
B. Satt er pað, að há eru pessi laun
embættismannanna; en par yið er margt at-
liugandi, og fyrst af öllu pað, að pjóðin ei
skamti peim svo úr hnefa laun peirra, að
peir geti fundið í pví afsökun, að gegna vel
og röggsamlega stöðu sinni, eða með öðrum
orðum álít jeg bezt, að lanna embættismönn-
unum vel, svo maður geti heimtað mikið af
peim, og pjóðin ei verði ásökuð fyrir nísku,
pví nú er pað hún en ekki stjórnin, sem
hlyti að bera pað ámæli eftfil kæmi, og er
pað athugavert. Ef embættin eru illa laun-
uð'er lika hætt við menn fari á mis við, að
fá í pau hina gjörfuglegri lærdómsmenn
vora af• pví svo margir vegir eru opnir slík-
nm mönnum til vegs og frama, en ill em-
bættisfærsla er pest fyrir pjóðfjelagið. J>að
hefði nú máske verið rjettast af pingmönn-
um að fella petta mál frá nmræðnm í petta
sinn, af pví skattamál landsins er óútkljáð
á dagskránni, menn ekki pekkja til hlýtar
fjárafla pann, sem yfir er að ráða, vegna ó-
fullkominna skilagreina frá Dönum, og enn
fremur af pví, að embættaskipanin pykir
mega vera á annan hátt, kostnaðarminni og
hagfelldari, enn nú er, svo breyíing á benni
er fyrir dyrum; en pað befði líka haft sína
annniarka. Fyrst og fremst eru landaurar
alltaf að stíga í verði en peningar að fálla,
AKUREYRI 18. MAÍ 1870.
svo all-líklegt er, að hvert árið heri í skauti
sínu tilefni til pess, að hækka purfi pau
gjöld úr landssjóði, sem ákveðin eru í pen-
ingum; í öðru lagi gat maður búist við, að
mál petta kæmi inn á hvert ping frá stjórn-
inni meðan pví ekki væri ráðið til lykta, og
að pað mundi kosta par sífellt strið og bar-
áttu milli peirra tveggja flokka, embættism.
og bænda, er ekki einungis gæti spillt sam-
heldi pingsins, heldur líka kostað landssjóð
töluvert fje, og pað, sem enn verra væri,
tafið fyrir nauðsynjamálunum. Auk pessa
var gott að fá sern fyrst fasta ákvörðun um
laun pau, sem borguð eru úr landssjóði, af
pví pau áður voru hyggð á hinum og pess-
um skipunum stjórnarinnar, sumum til hráða-
hyrgða, er sniðnar voru eptir dönsku formi
og anda.
A. J>ó nú málínu væri ráðið til lykta,
purfti samt ekki að hækka laun embættis-
manna frá pví sem pau áður voru. Stjórn-
in hefir nú smátt og smátt sýnt peim hug-
ulsemi í pví efni, meðan hún hafði töglin
og hagldirnar til pess, og finnst mjer pví að
pingið hefði ekki átt að byrja fjárhaldið með
pví, að leggja ofan á aðgjörðir hennar í
peirri grein; pað liefði verið nær að verja
peim skildingum til einhvers, er að viðreisn
og framför pjöðarinnar lyti, sem svo mikið
var hjalað um og ráðgjört á pjóðhátíðinni
í fyrra.
B. J>ú hefir nú mikið fyrir pjer í pessu,
en launahækkunin er raunar meira í nrði
énn á borði. þingið komst að peirri niður-
stöðu, eins og okkur er orðin kunnugt af
blöðunum, að leggja embættunum fastákveð-
in laun sinusinni fyrir allt, en af taka launa-
hækkun eptir embættisaldri, sem áður hefir
við gengist, og hefir pannig verið miðað við
meðaltal af peim hæstu og lægstu launum.
Nú er pað almenn grundvallarregla, að ekki
megi rýra tekjur peirra sem eru í opinberri
pjðnustu (eins og sú regla gildir yfir höfuð
að tala í pjóðfjelaginu, að ekki má taka frá
öðrum pað sem hann á, án hans vilja), og
Nr. 19.-20.
má pví ekkert róta við launum peirra, sem
búnir eru — eptir launaviðbótar-ákvörðun-
um er giltu, pegar peir fengu embættin veitt
— að ná peim launum, scm pessi nýju lög
ákveða, eður öðrum hærri. En af pvi lögin
öðlast nú pegar gildi, fá hinir yngri em-
bættismenn, og aðrir sem minni laun hafa
enn pau nýáltveðnu, allt í einu pá launa-
hækkun sem mismunar um, frá hinum eldri
ákvörðunum, ef peir vilja pað kjósa, en apt-
ur á rnóti enga viðbót seinna eptir embætt-
isaldri. Raunar er að skilja svo á ráðgjaf-
anum í brjefi hans til landshöfðingja frá 8.
nóvember, sem nú er auglýst almenningi í
stjórnartíðindunum, að hann álíti svo, að
embættismennirnir eigi eptir pessum nýju
launalögum bæði að fá viðbót pá, sem pau
heimila strax, og einnig launahót eptir em-
bættisaldri, en, pó pað ekki sje vort verk-
efni bændanna, að útskýra lögin, pá verð
jeg pó að segja, að slíkt sje nærsta óna>r-
gætnislegt, og pó að kynni mega hangá í,
að ná peirri meiningu út úr ákvörðun lag-
anna, pá pykir mjer líklegt að stjórnin ei
beiti pví, heldur fari eptir tillögum landsli.
og láti embættismennina kjósa, hvort peir
heldur vilja sitja við hinar eldri ákvarðanir,
eður setjast í nýju launin án pess að fá
uppbót seinna. Jeg er viss um, að ekki
hefir verið meining pingmanna, að embættis-
mennirnir skyldu fá pessa tvöföldu hækkun,
pó peim hafi orðið sú yfirsjón, að láta verða
átyllu til pess í lögunum, og vona jeg peg-
ar pingtíðindin koma, að fá sönnun fyrir
máli mínu, og að ástæðurnar fyrir lögununi
o: pingræðurnar, bendi stjórninni ljóslega
hvernig fara skuli. að í pessu. J>egar nú
gengið er út frá pessari skoðun, pá verður
pað ljóst, að launahækkunin er mest í hráð,
en pegar fram í sækir og hinir eldri menn
sem nú sitja í embættum eru gengnir veg
allrar veraldar, pá verður launahækkunin
alls engin; meira að segja, verður petta að
líkindum minna gjald á landssjóði, pví ept-
irlaunin verða að mun minni, eptir núgild-
YFIRLIT
yfir landafundi og feröir vísindamanna
prjú seinustu árin.
A hverju ári gjöra stórpjóðirnar í Ev-
rópu út menn til að kanna aðrar heimsálf-
ur í öllum greinum, og gjöra með pvi stór-
mikið gagn eigi að eins allrí verzlun og
samgöngum, heldur ryðja og braut andleg-
um menntum, framförum og góðum siðum
meðal villupjóða. Alltaf verða verkamenn-
irnir fleiri, allt af vex flokkur peirra, er
leggja líf og heilsu í söluxnar til pess að
auðga vísindin og um leið opna heimsmennt-
uninni nýja vegu, og alltaf hverfur meir og
meir sú hin dymma blæja, er lengi hefir
hulið lönd og pjóðir, já jafnvel heilar
heimsálfur og mannflokka, fyrir sjónum
mcnntaðra manna. — Sjaldan eða aldrei
beiast til Islands fregnir um í'annsóknir
manna á ókunnum löndurn og pjóðum á
jörð vorri, og pó er pað augljóst hve mikils-
vert pað er, að sjá hvernig mennirnir smátt
og smátt gjöra jörðina sjer undirgefna, að
sjá bvernig menntunin allstaðar ryður sjer
td rúms, en hrekur á braut vankunnáttu
'Og siðleysi, og taka eptir pVí, hvernig myrkr-
j ið smátt og smátt hverfur fyrir upprenn-
andi degi, sem boðar sigur Ijóssins og sann-
leikans. Jeg held pví, að pað sje betra en
ekki, að gefa dálítið yfirlit yfir hina helztu
landafundi seinustu árin. Meira en stutt
upptalning á hinu merkasta getur pað eigi
orðið, pví ef nokkuð nákvæmlega ætti að
segja frá öllu, veitti ekki af mörgum tugnm
binda. |>að er vonandi, að einhverjir smátt
og smátt riti nákvæmar um einstakar ferðir,
seni pýðingarmiklar eru fyrir mannkynið,
pví pað getur bæði verið til fróðleiks og
skemmtunar fyrir alpýðu.
í noi-ðurálfu hafa eins og eðlilegt er
eigi verið gjörðir landafundir seinustu árin,
pví hún er aðalaðsetur menntunarinnar og
mestöll könnuð nákvæmlega fyrir löngu, en
par vinnur ógurlegur sægur af allskonar
visindamönnum sí og æ að pví, að rann-
saka náttúruna og hennar krapta og gjöra
pá undirgefna mannlegum vilja.
Austurálfan hefir aptur á móti lengi
verið lítt kunn Evrópumönnum, einkum upp-
löndin. Um pessa álfu fara pví árlega
rnargir ferðamenn til vísindalegra rannsókna,
einkum af Rússum og Englendingum, er
mestum löndum ráða í álfu pessari.
— 37 -
Ýmsir ferðamenn hafa hin seinustu ár
verið sendir af Rússastjórn, til að kanna
jai’ðlög og jurtagróða í Kaukasuslöndum>
en einkum hafa menn pessir pó vei'ið vís'
indunum parfir í pví, að mæla par fjalla-
hæðir og jökla. Árið 1868 komust prír
Englendingar upp á liinn risavaxna jökul-
tind Elbrus (hann er 17,400 fet á hæð) og
1874 komst par upp merkur maður að nafni
Grove, með nokkrum fylgdai’mönnum og
gjörði par ýmsar vísindalegar athuganir.
Elbrus-tindurinn er klofinn í tvær gnýpur,
sem fyrrum hafa gosið eldi, pví á báðum
eru geysimiklir gýgir. J>aðan sjást allir há-
ir fjallatindar í Kaukasus. — G- u s t a v
Radde er einkver hinn frægastí ferðamað-
ur, sem farið hefir um Asíu, hann hefir
kannað par mörg lönd, sem eigi voru áður
pekkt, einkum í austurliluta Síberíu víð
fijótið Amur. Sumarið 1874 ferðaðist hann
með fjelaga sínum G. Sievers um fjall-
lendi Armeníu, sem lítt liafa könnuð verið
og í-annsakaði suðui’sti’endur kaspiska vatns-
ins og fjallið Ararat. — jpjóðverzkur mað-
ur dr. G-ustav Hirschfeld fór um suð-
vesturhluta Litlu-Asíu til að skoða forn-
menjar og fann pav rnargt ínei-kilegt; hanu