Norðanfari - 19.04.1877, Blaðsíða 2

— 54 —
virðist" nauðsynlegt, að reiSa skorður við pví,
að útlendingar takmarkalaust geti eign-
ast hjer fasteignir, pá finnst mjer greinin
fara mjög utan lijá pessu augnamiði, með
pví að setja pví eingar skorður pótt I)anir
eignuðust allt land vort, og því frekar, sem
pess er meiri von úr peirri átt enn annars-
staðar að, fyrir hinar miklu samgöngur og
viðskipti. þar hjá virðist mjer pað kenna
of mjög hinnar gömlu innlimunar-hugmynd-
ar, ef Danir kallast hjer eigi útléndingar,
og ætla jeg eigi purfi að hjóða neinurn viti-
bornum Islendingi lengur pá kenningu, að
Island sje í Danmörku. — Mjer virðist
pessi grein ætti að brcytast á pá leið, að
einginn, sem á heimili í öðrum löndum,
megi eiga fasteign á Islandi, o. s. frv.
2. kapítuli (8.—23. gr.): „Um almenn
landsrjettindi“. Hann inniheldur ákvarðan-
ir um: „hvað landi fylgi, hvort sem eru al-
mennar landsnytjar eða annað. í sambandi
par við eru almennar ákvarðanir um reka
og veiði, að pví leyti petta eru hlynnindi,
sem fylgja landinu og að nokkru leyti eru
óaðskiljanleg frá pví“. — Ákvarðanir pær,
sem pessi kapítuli innihéldur, eru flestar
teknar uppúr Jónsbók og fleiri lögum nýrri,
og fá eða engin nýmæli. Eigi að síður vil
jeg vikja á eina groin (9. gr.), sem liefir pá
ákvörðun, að pegar landamerkjaá breytir
farveg, svo hún tekur land frá annari jörðu
og leggur til hinnar, eða hólma er meiri
hluti áriunar skilji frá eða fjarlægi landi
peirrar jarðar sem liann á, pá haldast merki
óbreytt í miðjum hinum forna farveg. —
Af pví petta getur orðið til pess að
fjölga ítökum, og þá orsök til ágreinings
og prætu pegar fram líða stundir, pá virð-
ist mjer nauðsynlegt að atliuga, livort eigi
sje gjörlegt að l>reyta pessari ákvörðun á
pá leið : að þegar á hefir pannig breytt far-
veg sínum, sjeu landamerki í miðjum peim
farveg, sem meginvatn árinnar rennur í,
svo sem áður var, par sem hún rann; en
búandi sá er missti, hafi rjett á að krefjast
matsgjörðar á skaða peim, er liann líður við
landinissirinn, og svo á hagnaði hins að
hvers jörðu landið lagðist, og sje eigandi
þessarar jarðar skyldugur til að borga eig-
anda hinnar jarðarinnar landskekd pann,
eður hólma, samkvæmt matsgjórðinni; en
nemi kaupverð petta eigi eins miklu eins og
skaði liins er metinn, sje gjört um, milli
löndum, er sömdu petta frumvarp; liinn
priðji nefndarmaður, yfirdómari Jón Pjet-
ursson, vildi eigi fallast á pað í heild sinni.
voru 1000 manns, allir pjófar og bófar, sem
stálu þegar peir gátu og drápu menn sjer
til fjár. Brátt fór Baker að taka eptir
pví, að Kabba Réga fór að gjörast töluvert
öðru visi gegn þeim, en hann hafði áður
verið, og var hann hættur að koma á fund
Bakers, pað gaf líka slæman grun hvað
fátt var af kvennum í Masindi, pví villu-
menn eru vanir að senda konur sínar og
dætur á burt pegar lítur út fyrir ófrið, og
cinusinni þegar liðsmenn Bakers voru að
vopnaæfingum á torginu lá við sjálft að
margar púsundir vopnaðra innfæddra manna
rjeðust á pá, en Baker snjeri pví öllu upp
í gaman með frábæru snarræði svo ekkert
varð úr áhlaupi. Baker sá nú, að ekki var
um gott að gjöra og fór pví að víggirða
búðir sínar og búast við hinu verzta; áður
hafði hann ekld gjört neitt af víggirðingum
pví honum gat ekki dottið í hug, að kon-
ungur, er hann hafði veitt svo mikhar vel-
gjörðir mundi -svikja sig í tryggðmn. Nú
tók Baker mjög að skorta vistir fyrir menn
sina og bað konung um að selja sjer, en
hann þottist ekkert geta af hendi látið, pó
landsdrottins og leiguliða, samkvæmt 77. gr.
laga pessara. — Sleppi jeg svo að minnast
á pennan kapítula meira.
3. kapítulí (24.-28. gr.): „Um sameig-
inleg rjettindí jarða“, Eru par einkum
teknar frám „reglur um notkun vatns pess,
sem rennur gegnurn lönd fleiri en einnar
jarðar, eða skilur lönd manna, svo og um
veiði í slíkum vötnum; einnig um reka á
landamerkjum“. — Jafnvel pótt meiri hlut-
inn segi í ástæðunum fyrir pessum kapít.,
að ákvarðanirnar í honum sjeu byggðar á
gildandi reglum, gömlum og nýjum, og „lag-
aðar eptir pví, sem honum virtist bezt við
eiga eptir eðli hlutarins og landsháttum“,
þá finnast mjer mjög íhugunarverðar ákvarð-
anir í 24. og 25. grein, einkum hinni fyrri.
Hún hljóðar svo:
„Ef maður veitir á eða læk, sem sprett-
ur upp í landi lians, eða rennur gegnum
pað, úr farvegi sínum á engi sitt, eða til
einhverrar annarar notkunar, þá skal hann,
ef grannar hans, peir er neðar búa með
ánni eða læknum, k r c f j a s t p e s s, veita
vatninu aptur í farveg sinn, áður en það
fellur út úr landeign lians. En sje lands-
lagi pannig háttað, að landeigandi geti eigi
veitt vatninu aptur í pess forna farveg, pá
má hann eigi án samþykkis peirra, er
neðar búa, taka meira en helming árinnar
eða lækjarins til sinna parfa, enda biði peir
engan skaða af vatnsveitingu hans. Taki
hann meira af vatninu að 5 óvilhallra manna
áliti, eru stiflur hans og girðingar óhelgar
fyrir broti“.
Með pví að eptir pessu virðist ekkert
tillit vera liaft til þess, hve mikinn hag sá
kann að geta haft af vatninu, er tekur pað,
eða hve lítinn halla hinir hafa við að missa
pað, eða hvort þeir hafa hann nokkurn, —
pá finnst mjer að öfund og óvild gæti ó-
sekju komið í veg fyrir ómetanlega hags-
muni, eigi einungis eins manns, heldur ef
til vill heillrar sveitar; og bið jeg menn að
íhuga, hvort eigi sje nauðsynlegt að breyta
þessari grein. — Yegna pess eigi er ólík-
legt, að víða megi gjöra mjög miklar end-
urbætur með haganlegum vatnsveitingum,
par sem enn er cigi að gjört, pá finnst mjer
ætti að liggja til grundvallar hinum ná-
kvæmari laga-ákvörðunum, sú aðalregla: að
pannig skulu vatni veita eður hindra pað
með mannvirkjum frá sinni náttúrlegu fram-
rás, að mest megi gagn af verða, eptir til-
skipaðra manna áliti, án tillits til pess, hvar
hagurinn kemur mestur fram; sje pví eng-
um leyft að meina öðrum að nota vatn, ef
sendi hann nokkrar stórar krukkur af pálma-
víni og mjeli handa liðinu, en pegar marg-
ir voru búnir að drekka af víni þessu sást
pað, að pað var eitrað, pví peir, sem höfðu
bragðað á pví fjellu sumir í ómegin en sumir
fengu krampateigjur og voru á svipstundu
rjet-t komnir að andarslitrunum, en pó gat
Baker bjargað öllum með uppsölumeðulum
og öðrum lyfjum svo peir urðu nokkurn
veginn frískir eptir nokkra daga, en lengi
voru þeir mjög máttfarnir á eptir. Rjett
á eptir að Kabba Réga liafði gjört petta
frægðarstrik, heyrðust óp og ólæti í öllum
áttum og nú putu stórir hópar af svertingj-
um hvaðanæfa til pess að sækja að peini
Bakersmönnum, en peir voru viðbúnir og
tóku á móti peim með harðri skothríð.
Baker gat þá pegar í byrjun orustunnar
kveykt í húsi konungs og miklum hluta af
öðrum húsum bæjarins Masindi til pess ó-
vinirnir skyldu eigi hafa par skjól og hljóp
eldurinn hús frá húsi eins og logi í sinu
og stóð brátt allt í björtu báli, gneistarnir
putu um loptið og loginn brakaði og skaut
löngum eldtungum til liimins, innan um óp
sá hefir augsýnilega og vafalaust meiri hag
af, sem nota vill, heldur en hinn hefir skaða;
en hafi sá, en vatnið missir pegar svona
stendur á, brúkað pað að undanförnu sjer
til hagræðis, sje honum bætt fullum bótum,
af þeim er vatnið brúka. En aptur á móti
sje eingum manni heimilt að veita vatni
eða hindra pað, pótt á hans eigin landi sje,
ef aðrir hafa augsýnilega meiri skaða af,
en hann hefir hagnað, og sjeu pær slíflur
hans eða girðingar óhelgar fyrir broti.
(Eramh. síðar).
Um tignarnafn konungs vors.
þegar -maður setzt á hliðskj álf sögunn-
ar og virðir fyrir sjer viðburðanna rás, skoð-
ar lífsferil og háttu mannkynsins, ber margt
fyrir hugsjón pess, er veitir tímabilum heims-
ins, liáttum mannanna og skapferli eptir-
tekt. Yjer sjáum t. a. m. sömu pjóðir frá
pví saga þeirra hefst, fylgja (hvort gengur
með eða mót) allt af söma stefnu, sömu
sannfæringu, og stjórnast alltaf af sömu
tilfinningmn, aptur aðrar sem eins og aldrei
geti verið á eitt sáttar við sjálfar sig, hver
nýbreytnin og stjórnarbiltingin hefst af ann-
ari, pær eru eins fljótar að rífa eins og
byggja og hjá peim stendur ékki á steini,
með sífelldar breytingar, aptur hjá peim
fyrtöldu, stendur pessi eður hin setning eð-
ur venja, óhögguð öld eptir öld, og til þeirra
pjóðflokka megum við telja oss íslendingar,
ein pjóð t. a. m. þolir ekki fullkomið frelsi,
önnur polir ekkert annað en frelsi, liin
priðja ann takmörkuðu frelsi einna bezt,
ein þolir ekki konung, önnur vill og þolir
ekkert annað en konung, skap og tilfinning-
ar pjóðanna er eins mismunandi og ein-
stakra maiuia, sem eðlílegt er, pví pjóðirn-
ar eru keðjur samsettar af einstökum mönn-
um og einstakir rnenn, eru hlekkir eða lið-
ir í pessari keðju; pjóðunum er misjafnt
sýnt urn að laga stjórnarháttu sína, og við
það hafa pær verið, eru og verða að strita
og berjast að laga, meðan jörðin er víð líði,
pví pað er eitt af því sem forsjónin eptir
sinni alvísu ráðstöfun hefir hagað svo, að
skyldi æ verða ábótavant, til pess að mann-
legur andi liefði par sífellt efni til að eíla
kraptana, auka skarpskyggnina og æfa pol
sitt. — þegar við tökum okkur sem pjóð
til samanburðar við aðrar pjóðir og athug-
um skapferli vort, í tilliti til stjórnarhátta
vorra, finnum vjer gegnum alla baráttu, öll
luillæri og hörmungar, einlægt tvær aðal-
og eggjan svertingja heyrðust hvellir af
skotunum og spjót, örvar og lcúlur putu
gegn um loptið og á naumlega fullri klukku-
stund vann Baker par frægan sigur á ó-
tal óvinum (8000 á móti rámum 100). í
orustunni hafði hann misst einn af sínum
beztu mönnum, er Monsur lijet; hann
var mjög hraustur, og var alltaf nálægt
Baker og fylgði honum eins og skuggi hans
til pess að vernda hann fyrir öllum hættum;
sá Baker ákaflega eptir lionum og harmaði
liann mjög. Rjett á eptir pessa orustu
sendi Kabba Réga menn til Bakers og
baðst friðar og sagðist alls eigi hafa verið
orsök til þessarar árásar, en kastaði skuld-
inni upp á annan mann, er nú var flúinn
undan. Baker var fús á að sættast við
petta varmenni, — sem reyndar ekki átti
neitt gott skilið, — af pví hann purfti að
fá vistir handa liðsmönnum sínum og vildi
heldur fá pær með friði en ófriði, haun
vissi að liann mundi ávallt geta sigrað sverfc
ingjana í orustum ef hann væri var um
sig, en hann efaðist um að geta bæði varist
og aflað vista með svo fámennu liði. Baker