Norðanfari - 01.06.1877, Blaðsíða 3

— 79 —
sjeu 3—5 menn í hverjum lireppi, meðal
hverra hreppstjóri sje jafnan einn.
„92. gr. |>að skal vera aðal-setlunar-
verk peirra að pær, hver í sinu umdæmi,
hafi gætur á að svo mörg jarðarhús fylgi
hverri leigujörð í hreppnum, sem ákveðið
er í 67. grein laga pessara (shr. hjer að
framan), og að peim sje ávallt haldið í
gildu og góðu standi. Nefndin skal rann-
saka húsaskipun á hverri jörð í hreppnum,
að minnsta kosti annaðhvort ár, og skipa
fyrir um pær breytingar og umbætur, er
henni pykir nauðsyn til bera, að par sjeu
gjörðar“.
„92. gr. Hver búandi er skyldur til,
hvort sem hann býr á sjálfs síns eign, eða
er leiguliði, að leita ráða byggingarnefndar-
innar um húsaskipun á jörðu sinni, og fara
eptir peim svo sem framast er unnt. J>eg-
ar maður byggir hús að nýju á jörð sinni,
skal hann ávallt leita álits byggingarnefnd-
arinnar um fyrirkomulag pess og lögun.
Sje petta vanrækt eða sje brotið á móti
fyrirmælum byggingarnefndarinnar, varðar
pað 5—50 króna sektum“.
Hinar aðrar greinar pessa kapitula,
hljóða um úttektir jarða við ábúenda skipti;
skulu úttektarmenn vera úr byggingarnefnd-
inni, og eru eigi miklar breytingar á peirri
venju sem kunn er um pað efni, nema hvað
sanngjarnara tíllit skal hafa til veggja og
efnis í peim; og taka skal út til ofanálags
öll mannvirki sem jörð fylgja, svo sem eru
túngarðar, matjurtagarðar, vörzlugarður, pen-
ingsrjettir, heygarðar 0. fl.; meta skal og
jarðabætur.
„105. gr. Sýslunefndír skulu liver fyrir
sína sýslu, semja erindisbrjef fyrir bygging-
arnefndirnar, með ákveðnum reglum fyrír
jarðaúttektum, húsabyggingum og húsaskip-
un á jörðum“.
Nú skulum vjer nema staðar að sinni,
í frásögu vorri af innihaldi Lbl. frumvarps-
ins, en leyfa oss par hjá að yfirvega hið
mikilvsega efni peirra kapítula er nú sein-
ast hefir verið frá skýrt.
J>á er vjer viljum fá ný lög í land vort,
er vitaskuld að vjer óskum pess, að pau
verði svo sem auðið er, pannig löguð, að
hið fagra, sanna og góða, nái að
próast í skjóli peirra og að hið gagnstæða
fái par sem minnst athvarf pessu til hindr-
unar. -— En af pví að hið illa og hið góða,
er svo mjög samtvinnað í heiminum, að tor-
velt er að aðgreina pað, með pví líka að
pað sem er hjá oss, rót til hins illa, verð-
ur einatt að brúka til að framkoma pví
góða, pá er pað svo mikill vandi, að semja
pau lög, er nokkurnveginn fullnægi pess-
ari saklausu og sanngjörnu ósk vorri. Eyrst
af öllu ætlum vjer purfi að losa sig við
gamlar hugmyndir, sem fyrir venjuna eru
orðnar mantii svo samvaxnar, að nákvæma
rannsókn parf til að finna að hverju leyti
pær eru grundvallaðar á sannleika og rjótt-
vísi, og að liverju leyti sprottnar af pvi illa
og óæðra.
(Framhald síðar).
líæður ýmsra nianiia og álit um
skattainálið.
(Eptir Eúa hinn víðförla)1.
Svo sem kunnugt er, hafið pjer fje-
lagar parna við „pollinn“, flutt kunningjum
1) Eins og ritgjörð sú er hjer kemur
almenningi fyvir sjónir, ber með sjer.
| r hún skrifuð fyrir nokkrum mánuðum, en
lefir eigi komizt í blaðið sakir rúmleysis
yrri en petta, bið jeg pví góðfúsan lesara
^eita til vorkunar, pótt á ýmsum stöðum
ysi síer fáfræði um ýmislegt pað, sem nú
i ykkar, endur og sinnum að undanförnu,
í bæahjal manna um ýmsa hluti, er almenn-
ing varða, og pykir mjer allvel á pví fara,
með pví löngum eru góðar bendingar í pví
fólgnar. Nú sakir pess, að jeg vildi gjarn-
an gjöra pjer nokkra pjenustu góðkunningi
minn, pá hefi jeg í vetur verið nokkuð á
ferli hjer um byggðina, svo að jeg mætti
hlera hjal manna, til pess að inna pjer, ef
eitthvað kynni pað fyrir að bera, er vert
væri að færa til frásagna lesendum pínum.
Til pess er pá að taka, er tíðast ber
á góma núna, og er pað skattamálið.
í hverju pví hreisi, er Norðanfari liefir
komið, eða nokkurt pað blað, er vekur hug
V á pví máli, hefir bóndi pað mjög að um-
talsefni við gesti sína og heimamenn. —
|>etta yfirborð af uppástungum skattanefnd-
arinnar, sem brugðið hefir verið í ljós, vek-
ur síður en eigi fögnuð hjá almenningi; nei,
pað eru pví midur undran, gremja og kvíði,
er pað verkar einkum hjá fátækum fjöl-
skyldubændum pá er peir yfirvega hverja
breytingu pað gjörir á gjöldum peirra-
Einn segir t. a. m.: hvernig á jeg að láta
mjer petta vel líka? jeg hefi 14 manns í
heimili — mart börn og gamalmenni —
ábýli mitt er 20 hundr., og í liaust tíund-
aði jeg 11 liundr., pá ætti jeg, eptir uppá-
stungu nefndarinnar, að gjalda á ping í vor
17 kr. 20 aura auk jafnaðarsjóðstollsins, og
ef jeg gæti engan veginn hai’t til peninga,
og pyrfti að greiða gjaldið í landaurum, pá
yrði pað 20 kr. 64 aurar í staðin fyrir rúm-
ar 9 krónur, er jeg parf að gjalda nú. En
hann granni minn, er á pessa jörð hálfa,
og tekur inn 70 krónur í landskuld og
leigur af henni, býr á sjálís síns eign 12
hundr., ómagalaus með 8 menn í heimili,
og tíundar 11 hundr., hann pyrfti að gjalda
aðeins 12 kr. 75 aura, pvi ekki næst
tekjuskattur hjá honum, par eigi er aug-
ljóst um aðrar tekjur hans, en nú var sagt.
En eptir gildandi lögum ætla jeg hann
eigi nú að gjalda nál. 19 krónur, og pað
vita bæði tíuð eg menn, að pessi granni
minn, sem græðir á tá og fingri, er að sínu
leyti eins fær, og færari en jeg, um að
greiða pinggjald sitt, svo sem nú er, heldur
en jeg mitt, jeg sem með öllum sparnaði
og viðleitni, get eigi varizt skuldum, og pó
skuli pessi endaskipti eiga að verða á gjöld-
um okkar. — jþannig mæla nú margir hin-
ir fátæku fjölskyldumenn, er búa á hundr-
aðaháum jörðum, og sem eru svo margir í
pessum sveitum, sem eðlilegt er, tala hinir
færra um, er liímt hafaískatti, ogsjáping-
gjald sitt lækka að mun, en pessir eru
langtum færri en liinir, og peim finnst, eigi
að síður til urn hvað útgjöldin yfir höfuð
hækka. Til eru peir er virðast vera farnir
að sjá ofsjónir, pá er peir mæla á pessa
leið: Mart ber fyrir mann aðgæzluvert á
pessum tímum; fyrir tveim árurn var prjedik-
að og hljóðað hástöfum um „frelsi“, petta
himneska hnoss, er gullroðaði á hverjum
fjallatindi, og í töfrandi morgunskrauti boð-
aði pjóðinni komu hins skínandi hagsældar-
dags o. s. frv.; og allir, aukheldur aumingj
arnir, sem aldrei höfðu sjeð nema nidur-
læginguna, urðu svo kátir, að peir hoppuðu
af gleði, pví peir hjeldu að peim færi nú
sjálfsagt að líða miklu betur, og pað var
svo sem peir meintu sig höndum grípa
frelsið, pá er peir náðu í bollann og staup-
ið á pjóðliátíðar-borðunum; enda var eigi
von að rnenn vissu livernig pví væri háttað
að lögun eða eðli, pessu frelsi, er menn
höfðu eigi sjeð, og fáir gjörðu sjer far um
er orðið ljóst, bæði af nefndarálitinu og
fleiru sem um málið hefir verið ritað síðan,
með pví nú er eigi tími nje kringumstæð-
ur til pess að laga pað. Höf.
að lýsa pví í ræðum níe ritum. En pá var
heldur eigi von menn kynnu að fara með
pað; enda sjáum vjer nú að menn peir, er
vjer fengum pað til varðveizlu, reynast oss
í peirri grein, miður en vænta mátti, peir
hafa tekið upp á landssjóðinn til ýmsra
miður nauðsynlegra liluta, hvað sem vilja
vorum og atkvæði leið, og geta nú síðan
og ætla sjer, að leggja eptir eigin geðpótta,
svo mjög óvægið á oss gjöldin, er af pví
leiða, án pess vjer getum nokkru við pað
ráðið. Og pessir menn geta líka enn hopp-
að af gleði, segjandi: nú er gott að lifa í
landi; já, verið pið kyrrir! eða hvað eruð
pjer nú að flýa? Og virðast peir bera
lítið skyn á hag og kjör vor hinna fátæku
bænda, er útgjöldin og vandræðin hlaðast
svo óðum að, að margir sjái sjer eigi vært
í landi — þessar og pví um líkar ræður,
sem enda nokkurn veginn með örvæntingu,
falla alls eigi í geð hinum vongóðu fram-
faramönnum; segja nokkrir peirra, að jafn-
vel pótt frumvörpum skattanefndarinnar
kunni að vera í nokkru ábótavant pá sje
löggjafarping vort skipað svo mörgum góð-
um og glöggskyggnum mönnum, að eigi sje
að óttast að skattalögin verði svo úr garði
gjörð að lokum, að hávaði almennings megi
eigi vel við una. Segja pá aðrir: vjer verð-
urn pá að gefa af oss hljóð í tíma, ogfylgja
pví með alvöru, en treysta hinu eigi um of;
látum oss halda fundi; fyrst og fremst
smáfundi í sveitum, til pess að bera saman
skoðanir og meiningar manna um málið, sem
og hinar ýmsu tillögur, er pegar eru komn-
ar fram i blöðunum, og að líkindum koma
enn; síðan skal sameina hinar ýmsu álykt-
anir frá sveitafundunum á einum aðalfundi
í kjördæmi hverju, að viðstöddum pingmönn-
um; vilji pá eigi pingmaður sampykkja á-
lyktan fundarins, sje hann beðinn að fara
eigi til pings, en hvert sem hann nú fer
eða eigi, pá sjeu valdir 5—10 beztu og
djörfustu menn í hverju kjördæmi, til pess
að fara til alpingis, og hafa par vakandi
gát á pví að skattalögin verði eigi leidd til
lykta, nema svo, að almenningur megi vel
við una, og sem næst komi pví, er ályktað
hefir verið á hjeraðsfundunum. Margir eru
peir, er krimpa sig við að lieyra pessa uppá-
stungu, segja peir að fundurn pessum mundi
aldrei koma svo vel saman, að nokkur góð
ályktan fengizt af einum, hvað pá ein sam-
hljóða ályktan af öllum fundum í landinu,
pareð varla hittast svo menn, að peim komi
saman um málið; muni pað draga til pess
að hver hönd verði upp í mót annari, enda
hafa slíkar pingreiðir ókljúfandi kostnað í
fór með sjer. Og pessir menn segja að
pví leyti satt, að fáum hefi jeg heyrt bera
vel saman; einn rífur pað sem annar
byggir.
Jeg var t. a. m. staddur á einum bæ,
par sem bóndi talaði við gest sinn, og voru
par einnig heimamenn er gáfu orð i, eink-
um húsmaður; peir tóku til að ræða í á-
kafa um skattamálið, og virtist svo í fyrstu
að sinn peirra hjeldi fram liverri uppá-
stungu, peirra, er komið liafa út í blöðun-
um. Bóndi hjelt með pjóðgjalds- eða
niðurjöfnunar-uppástungunni, sem í hittið
fyrra kom út í Norðanfara; gestur mælti
nokkura bót nefndarálitinu, og enkum^rit-
gjörðinni löngu, sem kom í fyrra í Norðan-
fara; og húsmaður sagði uppástungu Arn-
ljóts prests Ólafssonar pað eina rjetta. En
hjer sem optar, lenti meira við, að rífa
niður en byggja upp; ræddi bóndi við gest
sinn meðal annars á pessa leið: Mig undr-
ar pað stórum, að menn skuli hafa svo
fasta tryggð við tíundarframtalið, að pað
skuli eigi allir geta sjeð og fundið, hvílíkt
drep pað er í pjóðlífi voru. Hvernig getur
nokkur sá, c'f hefir í brjósti, pótt eigi sje