Norðanfari - 13.09.1884, Blaðsíða 2

62 —
um kosti ’og eiginlegleika Arna-postillu, pó
margt mætti fleira tiigreina, en getum pess að
lyktum, pegar vjer lítum yfir báðar útgáfurnar
af postillunni, að það litur svo út. sem hon-
um hafi ekki verið gefið pað, að yfirfara og
umbæta það, sem hann hafði einusinni sam-
ið, og færum pað til ástæðu, að í siðari út-
gáfunni tók hann sjálfur 3 ræður úr hinni
fyrri og setti aðrar i staðinn, og mátti pó víst
tvær peirra telja meðal hinna beztu, sem i bók-
inni voru, nl. á 16. sd. e. trín., sem hljóðar
um, hvaða hugleiðingar bezt sæmi, pá er vjer
stöndum yfir greftran framliðinna, og er á-
gæt ræða, hin á sd. milli jóla og nýjárs um
guðræknina, að hún sje boð skynseminnar og
bjartans, og að pað xnuni reynast áreiðanlegt,
sem ritningin segir, að hún sje til allra hluta
nytsamleg, sem líka er mjög góð ræða. Væri
prjedikanir Arna Helgasonar á ný útgefnar,
ætti pessar tvær ræður að takast inn í bókina.
Spá vor er sú, að bók pessi muni ælinlega á-
vinna sjer fremur fáa, en jafnframt einlæga
og trygga áhangendur.
|>essar bendingar um eldri og nýrri guð-
xæknisbækur, sem ætti að vera í almennings
höndum, endum vjer með peirri athugasemd,
að vjer hölum ekki tekið nema pær allra helztu,
hvorki frá fyrri nje síðari tímum. Einhverj-
um kynni að virðast, að vjer hefðum ómak-
lega sleppt Mynsters hugleiðíngum um höf-
uðatriði kristilegrar trúar. J>ar til svörum vjer
pví einu: Að vísu er bókin eins og öll rit
Mynsters vel rituð, en sem alpýðubók virðast
oss hugleiðingarnar vera fremur pungar. Mál
höfundarins helir á sjer nokkurskouar and-
legan skáldskaparblæ og par með ersameinuð
-einskonar gætni eða varasemi, sem opt er
einkenni hirðpresta, er ekki pykjast mega vera
of berorðir. Hjer við bætist, að peir, sein
bókinni snjeru á íslenzku, höfðu ekki anda
Löfundarins, en snjeru bókinni á lært skóla-
mál, sem stuudum, pó prýðilega sje vandað,
bur á sjer keim af fordild, og leiðir af pessu
að íslenzka útleggiugin verður sumataðar ó-
viðkuunanlegri en danska frumritið. Hæður
Mynsters í l'rummálinu virðast oss víðast kvar
ágætar, og hugleiðingarnar á íslenzku, pó góð-
ar sjeu, standa peim á baki. J>ó viljum vjer
ekki með pessu segja, að hugleiðingurnar á ís-
lenzku geti ekki orðið lesnar tll mikilla nota
meðal upplýstari alþýðu. Lærðir inenn purfa
ekki pessarar útleggingar með, enda eru pess-
ar athugasemdir ekki ritaðar handa peim.
ið. Hið sama er og um ströndina lengra
suður með Hauðahafinu. Lengra suður á
nesinu er fjöllóttara land og lengra upp frá
sjó; veðurátta er par kaldari og rigniugar
nægar,
I Arabiu hinni farsælu og máske á Ara-
bissiniu heiðunum, er liggja andspænis henni
skulum vjer leita að heimkynni kaffitrjesms.
fc5ú munnmæla saga hefir gengið, að geitum
sje að pakka, að inenn fóru að nota kaffi-
baunir. Segir sagan að forstöðumaður í Mú-
hameda klaustri, hafi sjeð pær (kiður) kroppa
ávextina af kaffitrjenu : pær tóku svo mikl-
um umskiptum við petta að uudrum sætti;
kiður urðu árvakrari á morgnana, hoppuðu
og ljeku sjer á nóttunni.
Forstöðumanninum sýndist að geiturn-
ar gætu vakað allan sólarhringinn, og kom
honum pví til hugar að gjöra drykk af á-
vexti kaffitrjesins, handa sjer og klaustur-
bræðrum sínum, er urðu að vaka alla nótt-
ina og biðjast fyrir í kirkjunni.
Margt bendir til pess að kaffidrykkja
sje ekki gömul mjög; mun hún lítið eldrí
en 400 ára, svo að henni kveði,
'V1 Alit alpýðu á íslandi á Mynstershug-
leiðingum sjest á pessari vísu, sem mörgum
mun vera kunnug:
Myrkur pykir mjer hann vera
maðurinn, eins og purfa’ að gera
peir, sem ei mega sýna sig;
hanu tæpir á vorum trúargreinum,
og talar flest allt sem í leynum;
pú skalt ei villa, Mynster, mig.
Sú viðleitni höfijndarins að fá út «syst-
em» í guðræknisbók er og eflnust ein höfuð-
rótin til pess að hugmyndasambandið er víða
í bókinni óljóst eða rjett eins og drepið á pað
pví pessháttar tvennskonar augnamiði er mjög
örðugt að ná til fulls í einni og söinu bók.
A n o n y m u s.
Tíminn er dýrmætur.
|>að má hiklaust fullyrða, að menn, af
öllum stjettum, nota ekki tímann svo vel sem
þeir geta og ættu að gjora. J>ó er þetta ekki
meint tii atlra, því menn eru inisjafnir í pessu
sem öðru. Eu margur sá, sem ver tímanum
vel, og sóar engri stund til ónýtis, en hinir
eru margfalt fleiri, er breyta þvert á móti,
og eyða morgum líma, heilum dögum og vik-
um, svo árum nær að samanlögðu, til einkis
og jafnvel verja þeiin llraa öðruin til tafar
J>að er fyliilega vist, að margan má íinna
er veit hverja afleiðingu hcíir, að verja tim-
anuin vel; en þeim hyggjum \jer held.irekki
að kenna, eða benda á nokkuð með l.num
þessum. En gætu þær oróið eiuuin eða
fleirum til gagus, úr þeim Ijouia, sem fara
ineð tímann eius og eyðSlusuinur svallari fer
ineð efni sln, þá næðist tilgangur vor meö
greinar stúf þessum, og inuuduin vjer þá lelja
ómakið tel launað.
Tíminu er öllum mönnum jafn frjáls; það
liafa allir rjett til þess að nota hann eins og
hver gelur bezt. Elestir geta varið honuni
í síua þjónustu og grætt á þvi, peninga þekk-
ingu og tl. J>ótt lijúið vinui raunar húsbónda
siunm, fær það vinnu sína endurgoldua af
honurn, og ætli að vera eítir þvi hveinig það
liefir reynst trútt eða ólrútt, og varið tiuiun-
um vcl eða illa, í þarlir húsbónda sins.
J>ótt hjúum sje, eða æiti að vera ætlað-
ur viss tími lil vinnu dag hvern, þá inun
þeim þó vera gefin svo mikill tími tilhvíldar
Fornir ritböfundar bjá Grikkjum og
Hómverjum, hafa víst eigi getið pessa drykkj-
ar. Maður nokkur Abdaicader heur ruað
að kaifidrykkja hafi ekki orðið almeun i
Jemen íyr en á mióri 15. öld. Hann segir
svo frá á eiuum stao: Asuður strönd Ara-
biu var eiuusinni klerkaionngi (Mutti) að
nafui Gemaleddin. J>að var a lerd til Persa-
lauds að hann lntti nokkra af löndum sin-
uui, sem notuðu kalfi til drykkjar. J>á er
bann kom aptur úr íerðnini, bugkvæmdist
honum að reyna drykk peunan, og hjelt
hann mundi reynast sjer hollur. Hanu
tjáði bræðrunum frá pessu og livatti Þá tii
pess að drekka katfi, og hvað pað mundi
emkar gott, par sem peir pyrfti að Jialda
söugva og ieggja á sig vökur. tíæði peir
og aörir komust brátt að pví, að kaíti var
líigandi, sem og' pví að pað væn ágætis
drykkur um daga* 1. Kaí'tið varð samstundis
r) Sá á mikið lof skílið sem fann upp að
drekka kaffi á daginn enn hinn pó
meira, er fyrstur innleiddi kaffidrykkju
í rúmið.
sjer, að þau gæti vaiið nokkru afhonumsjcr
til gagns, svo sem til bókalesturs og fleira.
Að sumrinu er unnið svo, að ekki er heimt-
andiaffólki, annað cn venjuleg storf. Sunnu-
dögum ætti að verja til hvíldar, en ekki til
útreiða eða því um líkt.
Upp til sveita er velurinn hvíldartími;
honum á að verja til menningar sjer. J>á er
svefntími ætlaður svo fangui', að liver sem er
annara maður, en hefði góðann vilja til þess
að lesa nytsama bók, fá lilsögn hjá oði'um,,
eða læra af sjálfum sjer, gæti varið 2 tímum
úr sólarhiing til þessa, og hefði þó nægan
svefn fyrir því. J>að er sjálfsagt að þessir
inenn þyrftu eð leggja sjer til birtu, en hvers
virði er það, hjá þvi sem mætti læra á þess-
um tíma sje hann notaður. Auk þess eru
fleiri frítíinar, sem vinnuhjú verja til snúninga,
iðjuleysis eða óþarfa flakks, er öllum mætti
verja betur og græða á.
J>að er sárt að vita til þess, hvcrsu illa
að karlmenn verja frílíma sínum inní bæ.
Kvennfólk á ekki eins skilt við það. Beri
maður saman vinnu kaiia og kvenna innan
húsa, er það mjög ólíkt. Vinnukonan hefii'
máske enga mínútu fría allan sunnudaginn
útí gegn, en piitar lafsast iðjulausir, eða rölta
á bæi og eyða þar deginum til kvölds, og
ekki dæniaiaust að þeir neiti að sækja vatn
fyrir griðkur, þótt þeht viti það ætti að vera
þvottavatn á þeirra eigin föt.
Svo er ckki að skilja sem vjer segjum
að stúlkur finnist ekki, er verja iila tímamim
jú, þær eru til, og til þær sem gjöra það
hiaklega, ekkí síður en piltar; en hitt var
það, að þær eiga, almennt tekið, færri frí-
tíina á vetrum en vjer piltar, en þær sem
liafa þá jafna oss, verja þeim á sama hátt.
Illa. Stúlkur gætu margt lært á frístundum
sinum, ef þær væri gefnar fyrir það. J>eim
væri mjög svo þarflegt að læra fata saumog
snið, eða skrilt og reikning m. m. sem þær
kunna ekki. J>ær gæti líka haft sömu not
af bókuin og piltar, ef á þeirri þorfu iðn væri
byi'jað. Fjoldi fólks er svo hugsunariítill að
mcnnta sig að undrum sætir; það hugsar
ekkert um að leita anda sínuin frama og full-
komnunar. en lætur prjál og gjálííi hrrfa sig
og herst svo hugsunarlaust áfrain, unz kom-
ið er á elli ánn, eða að þeim tíma rekur sein
menn iðrast þess, að kunua þá ekkert er lijálpi
manni ál'ram, skenmiti huganum, cða veiti and-
auum hugsvölun, á leiðiuda stundum haus.
viðhafnardrykkur i Adén (sá staður er á
suðurströnd Arabiu) og breiddist paðan út
um alla Arabiu; pað komst til Mekka hjer
um bil 1500. J>etta sýuir aðeins hve nær
kaltidrykkjan varð almenn í Arabíu, en ekki
hvenær hán hófst allra fyrst.
1511 setti keisarinn á Egyptalandi ný-
an jarl í Mekka; hanu pekkti kaftið alls
ekki, og hueixlaðist injög á pví er hann
einusiuin kom að nokkurum bræðrum, sem
sátu að kaítidrykkju i kirkju horni einu.
Hann rak pá úc og stefndi saman á fund,
öllum lögfróðum og guðt'róðum mönnum er
í borginni híttust. Mál petta var lengi rætt,
bæði með og móti. Var gjörður rnikill hlát-
ur að pví að einn fundarmanna hafði inóti
kaftinu fyrir pá sök, að pað gerði menn
drukkna, engu síður en áfengt vín.
Fundarinenn urðu ekki á eitt sáttirum
kaffið, og skutu pessvegna málinu til lækn-
anoa. Vorn fengnir tveir lælcnar persnesk-
ír, er kváðu katfið spilla heilsu manua, og
varð pá niðurstaðan að fundarmenn bann-
færðu kaf'fið. Eu petta varaði skammastund
pví keisarinn í Kaíró var sjálfur mesti kaífi-