Norðanfari - 01.08.1885, Page 1

24 ár.
Akureyri, 1. ágúst 1885.
Xr. 51.—52.
IEIÐRJETTING. í Norðf. nr. 49—
50, 97. bls., 3. d., er rangprentað í «á-
i ætlun um tekjur og gjöld jafnaðarsjóðs-
ins 1886» 6 viss útgjöld, á að vera Ó-
TÍSS útgjöld.
S k f r s 1 a
um fund amtráðsins í Norður- og
Austuramtinu 2. og 3. júním. 1885.
(Niðurl.; sjá nr. 43—44).
18. Forseti skýrði frá því, að kostnaðurinn
við amtsbókasafnið yrði óvenjulega-mik-
ill vegna þess, að nú ætti að Ijúka við
skrá yíir bækurnar, og fleira, og veitti
amtsráðið því 200 kr. úr jafnaðarsjóði.
19. Rannsakaðir voru reikningar kvennaskól-
ans á Laugalandi 1883/8(t. Skólanum voru
veittar 350 kr. úr jafnaðarsjóði.
20. Kvennaskólanum á Ytri-Ey voru og veitt-
ar 350 kr.
21. Logð fram skýrsla um athafnir alþýöu-
skólans á Akureyri á skólaárinu 1884/85
Landshofðingi hafði veitt skölanum 600
kr. Amtsráðið vcitti honum 100 kr. af
jafnaðarsjóði.
22. Amtsráðið veitti samþykki sitt til þess,
að sýslunefndin i Suður-þingeyjarsýslu
tæki 1500 kr lán úr víðlagasjóði til að
byggja alþýðuskólahús í Hljeskógutn í
Grýtubakkahreppi.
23. Lagður fram reikningur yíir tekjur og
gjöld „Prentsmiðjusjóðsins“ 1884. Var
eign sjóðsins við árslok 2659 kr. 17. a.
Amtsráðið veitti 59 kr. 17. a. td útbýt-
ingar milli fátækra námsmeyja ákvenna-
skólanum á Laugalandi, svo sem til
skriffærakaupa og læknishjálpar, ef á
þyrfti að halda. — 2600 kr. skyldileggja
í fastan sjóð, er nefnist „Prentsmiðju-
sjóðurinn“. Hinir árlegu vexlir af hon-
um skulu ganga til þess að styrkja2fá-
tæka og efnilega lærisveina á Möðru-
vallaskólanum og 2 fátækar og efnileg-
ar iærimeyjar á kvennaskólanum á Lauga-
landi.
25. Lagður fram tii yfirskoðunar reikningur
við að koma búnaðarskólanum á Eyðum
á fót.
26. Samin reglugjörð fyrir búnaðarskólann á
Hólum, og atráðið að senda hana til
landshöfðingja til staðfestingar. Enn
fremur var samþykkt með nokkrum breyt-
ingum skrá um rjettindi og skyldur stjórn-
arnefndar skólans.
27. Yfirfarin endurrit úr gjörðabókum sýslu-
nefndanna.
28. Rannsakaðir og úrskurðaðir sýslusjóðs-
reikningar 1884.
29. Rannsakaðir og úrskurðaðir sýsluvega-
sjóösreikningar 1884.
Frásögur, saunar s'ögur hafa á öllum öld-
um verið belzta skemmtum vor íslend-
inga. enda rituðu forfeður vorir nákvæm-
lega upp alla þá viðburði, er merkir þóttu
og frásagna verðir. Rituðu þeir alia sögu-
lega viðburði sjerstaka, en ekki innan uin
annað efni en ættir þeirra manna er við
söguna komu. Ættartölur stunduðu vor-
ir frægu forfeður jafnframt sögunni, og
þóttu þessar fræðigreinir, svo sem þær
eru náskyldar, eigi mega skilja. Afþess-
ari fornu fræði hefir svo land vort mik-
ið af frægð sinni. En hvað gjöra nú niðjar
feðranna frægu? halda þeir ekki áfram að
stunda af aiefli sögufræði og ættvísi feðranua?
Alíta þeir eigi helga skyldu að reyna sem
bezt að eyða þeim skugga, sem á eymda- og
myrkra öldunum heflr failið á sögu vora, og
þá ekki síður það, uð viðhalda nú á þessari
öld nákvæmri sögu af öllu hinu marga og
markverða sem við ber.
J>ví er betur að vjer eigum enn nokkra
góða sögu menn, og hat’a þeir nokkuð reynt
að bæta og skýra sögu vora og ættfræði með
rituin þeim er þegar eru prentuð, svo sem
í «Safni til sögu íslands*, Biskupasögum, ís-
landssögu, Siðabóta sögu, Sýslumannaæfum og
Tímariti Jóns Pjeturssonar, m. fl. og eiga
þessir menn beztu þökk skilið af þjóð sinni
fyrir svo margt er þeir hafa bætt við verk
hinna eldri og lagað það. Sama iná segja um
þá menn, er ineð skáldgáfu eða skarpleik sínum
hafa ýmist í ljóðum eða óbundnum stíl vakið
upp og má ske gert ódauðlega ýmsa smávið-
burði úr sögu vorri. En af þvi jeg verð að
æt'a sögu vora verðí þess, að fá til sín vora
beztu og styrkustu krapta, þá furðar mig stór-
lega hvað þeir fræðimenn vorir eru fáir sem
sinna henni af alefli; jafnvel þeir menn,sera
hafa góða hæfilegkeika til að stunda sögu, virð-
ast mjer um of hnegjast frá sögu vorri, en
vilja í hennar stað reyna til að smíða ýms
smá æfmtýri, sem þeú' vilja láta heita skáld-
sögur, þó þær að minni hyggju nauinast geti
heitið því nafni utan einungis skáldsögur Jóns
sál. Thoroddsens, og sagan «Brynjólfur biskup».
Vjer höíuin nú mjög lítið af nýjurn sögum
innlendum, eða sögnritum, það er að segja
sönnuni og áreiðaiflegum, nema ef vera skyldi
í smá brotum innan um annað rusl af ýmsu
efni. það væri þó ve^ vert að reyna enn að
viðhalda hinni fornu sögulist, og þáekkiein-
ungis með því að notasjer til gagns og skemtnt-
unar hinar fornu sögur, heldur ogsemja nýj-
ar sögur af sönnuni viðburðum, og leyfa þær
niðjum vorum á síðari ölduin. Til þess að
safna efni í slíkar sögur eru tímarit vor hent-
ug, ef í þau er ritað greinilega það helzta
sem við ber í hverju hjeraði landsins. I blöð-
um eru nú að vísu brjefkuflar úr ýmsuin lijer-
uðuin landsins, og Pe'r um marS'' v‘ð-
víkjandi tíðarfari og A- en optast eru þeir að
eins lítil ágrip af frjettum, en engin nákvæm
saga, og eru því ónógir til að vera undirbún-
ingur eða efni í sögurit seinni manna. Sá
sem líuur þessar ritar skorar því nú á alla
þá er rita í blöðin frjettir úr sveitum, að hafa
þær sem allra ýtarlegastar og nákvæmastar
svo úr þeim verði síðar notað sem mest þeg-
ar samin verður saga vorrar aldar. Mörg smá
atvik eru til sem menn hirða lítt um að til
greina, en sem eru næsta merkileg þegar bet-
ur er athugað, eða hafa eptirtektarverðar af-
leiðingur til heilla eða óheilla fyrir land
og lýð.
Helztu frjettir, sem í blöðum vorum
standa, eru um tíðarfar, aflabrögð, heilsufar,
búnaðarhætti og verzlun, svona almennt í
sveitinni, hjeraðinu, landsfjórðungnum; finnst
mjer þetta þyrfti optast nákvæmari frásagnar.
J>að þyrfti t. a. m. að skýra frá þeim mönnum
og ættum þeirra, er sýna mest hyggindi dug
og drengskap, hvert sinn er fylkingar vorar
láta undan síga í viðureign við hina óblíðu
náttúru lands vors. |>að voru hetjurnar frægu
er áður gáfu drjúgast sögu efni; nú ættu það
enn að vera beztu hetjurnar sem bezt reynast
í styrjöldinni; ekki þær sem einungis hugsa
i um sjálfar sig, heldur þær sem líka megna
I öðruin að bjarga með ráðum og dáð. Enkuiu
j verður árlega inargt sögulegt í þessu efni með-
al sjómanna. J>að er ótrúlegur munur á
sjósókn, sjómennsku og aflabrögðum jafnvel
í sömu veiðistöðu, og næsta vel ætti við að
gjöra sögur af liinum beztu og keppnustu sjó-
görpum vorurn; einkuin þegar þeir jafnframt
koma fram sem hyggnir og góðir fjelagsmenn
í þjððfjelaginu. þegar sjúkdómar ganga ætti
að lýsa þeim nákvæmlega,og útbreiðslu þeirra,
hvar þeir eru skæðastir, og leita að orsökuin
til þess, hver ráð eða meðul bizt duga, og
hverjir bezt ganga fram til að líkna sjúkum
og reyna lækningar. Um búnaðarliætti er
margt að athuga, einkum það sem beztar
afleiðingar heíur í hverri sveit meðferð heyja
húsakynni, ásetning á hey, fjárhirðing, að-
drætti, jarðabætur, vetrarvinnu, verkvjelar, upp-
götvanir, og góða búhölda. í tilliti tilverzl-
unarinnar ætti að skýra frá mismunanda verð-
lagi á öllum aðaltegundum vörunnar hjá hverj-
um verzlunarstjóra, og jafnframt gæða mun,
vörumagni landsmanna, verzlunarskulduin og
orsökuin þeirra, og loks öllum nýjum til-
raunum með innlenda verzlun og skuldlausa.
J>á er enn sagt frá voðatilfellum og náttúru-
viðburðum, en mikið vantar til að hjer sje
nákvæmlega frá skýrt. Jeg man ekki til að
jeg hafi sjeð greinilega ritaðar sögur um slíka
hluti síðan sjera Sigurður sálugi Gunnarsson
á Hallormsstað ritaði í Norðanfara brjef sín
af Austurlandi, þar var maður er vel ritaði
frjettir, sögulega, skýrt og skemmtilega. Eða
hvar eru nú sögur um hin mörgu voðatilfelli
næstliðins vetrar og hausts, skriður, snjóflóð
húsbruna. skipskaða? það eru til að eins fáar
línur um þefta allt.
Sjer í lagi má nefna sögur af ýmsum
mönnum. Jpessar sögur koma nú reyndar í
blöðin (æfi ágripin og erfiljóðin), en sjaldan
vel greinilegar, og optast of mjög blandaðar
lofi urn hinn dána, sem stundum ér jafnvel
gjörður að nokkurskanar dýrðlingi. Menu
hlaða sainan í blöðin sífelldum erfiljóðuir,
dýrðardiktum um horfna vini og vnndamenn;,
þessi kvæði eru optast sama ef nis, lofsöngvar
saknaðarkvæði, upprisusálmar, og eiga naum-
ast heima í tímaritunum, sem eru rjettnefnd-
ar ruslakistur, eða ílát til að tína upp í a’ t
fjemætt úr sorpinu svo það tapist ekki eða
gleymist, heldur geymist óskemmt seinui
mönnum.
Ef menn nú almennt, og þó sjer í lagi
hinir heiðruðu ritstjórar blaðanna, vilja að
hyllast þá skoðun mína, er jeg liefi hjer skýrt
— 101 —