Norðanfari - 01.08.1885, Síða 2

— 102 —
írá, að þörf sje á því, að sögu lancls vors og
þjóðiir sje mikið betur sinnt, en gjört lieíir
verið nú að undanförnu, bæði með því að
grafa upp e’dri sögur, og með því að undir-
búa og semja ýtirlegar sögu þessarar aldar, þá
vil jeg hjer með skora sjer í lagi á alla ritstj. og
sögufræðinga vora, að þeir útvegi sjer í liverri
sveit einn mann til að tína saman allt það
merkasta er við ber. Gæti þuð orðið til þess,
að margt fleira sögulegt kæmi á skoðunar-
plássið, heldur en áður var. þessar nálcvæm-
ari frjettir úr sveitum mætti svo vel sam-
eina fyrir heilt hjerað eða landsfjórðung, og
mundu eigi að eins blöðin, heldur söguvís-
indin, þjóðin, niðjarnir, liafa gagn af.
f>etta ár 1885 litur út fyrir aðverðaeitt
hið allra eptirtektaverðasta ár á þessari öld,
sökum hinna dæmafáu harðinda á vetri og
vori, og þar af leiðandi óumflýanlegra bág-
inda meðal alþýðu um land allt. J>að er því
nú sjerstakleg ástæða til að gefa nákvæman
gaum öllum teiknum þessara tíma, búnaðar-
aðferð, hjúahaldi, verzlunaraðferð, siðferði fólks
og kristilegum aga, í sambandi og samvinnu
við náltúru landsins og tíðarfar þessa árs.
llitum þá svo vel og greinilega, sem hverj-
um er unnt sögu þessa árs, ásamt undirbún-
ingi þess og afleiðinguui, því mig grunar að
niðjar vorir kunni oss miklar þakkir fyrir það,
ef vjer sýnum þeim Ijóslega öll ólíðindi þess-
arar aldar, því til þess eru vítiri að varast þau.
Oáran og harðindi er að vísu ekki unnt að
Tarast, heldur að eins þann aldarhátt,er gjör-
ir harðærið alveg óbærilegt. En meiri þakk-
ir eigum vjer í vændurn ef vjer geturn sagt,
að vjer höfum borið liið dæmalausa harðæri
19. aldarinnar árið 1885, sem snnnar hetjur,
með karlmennsku, stillingu og drengskap. Og
jeg vona að vjer getum, eða þeir, sem um
oss rita, að minnsta kosti sagt, að slíkt har,'-
’æri, sein nú er, mundi á næstliðinni öld langt
um meira t;óni ollað hafa. Jeg veit nú að
vísu ekki enn, — og enginn veitþað, — hver
neyð fyrir höndum kann að vera; vjer sjáum
nú í 13. viku sumars að eins það, aðtúneru
nýgræn orðin, sum þau beztu eigi hálfsprott-
in, önnur eigi öll komin undan snjó. Af-
rjettafje enn í búfjárhögum víða, og litið út-
lit fyrir að surnar afrjettir komi að nokkrum
notum þetta ár. J>að er því eigi að sjá ann-
að en nú verði ekkert venjulegt sumar, og
hæpið mjög, að sumstaðar lijer í þingeyjar
sýslu verði nokkur heyskapur. Sagan ætti
síður að sýna ár þetta í sinni rjettu mynd.
Ritað 18. j ú 1 í 1885.
G. Á.
Samkvœmt því cr þjer herra ritsljóri
haíið með brjefi til mín dags. 4. þessa m.
óskað eptir, sendi jeg yður hjer með skýrslu
þá er jeg í velur gaf sýslunefnd Suður-J>ing-
evjarsýslu viðvíkjandi ullarvinnuvjelum þeim
er jeg hjer hefi ásamt nokkrum fleyri athuga-
semdum því viðvíkjandi. Skýrslan er þannig:
„Hin heiðraða sýsluncfnd Suður-þingeyj-
arsýslu ,sem gcngist hefir fyrir að útvega mjer
1800 kr. tán lil þess að kaupa fyrir ullar vinnu-
vjelar þær er jeg næsil. ár Ijekk upp hingað
og setli hjer niður á heimili inínu, lielir mælt
svo fyrir að jeg gœfi hentii skýrs u um árang-
ur vjela þessarar. Skal jeg í tilefni af þessu
leyfa mjer að gefa nefudinni þær upplýsingar
hjer að lútandi er jeg álít við eiga.
Jeg get þcss þá fyrst, að yjeiar þessar
sein jeg liefi keypt og gjört lijer tilraun með
er ein kembingarvjel (þráðvjel Konlinymaskine)
og ein handspuna vjel. Kostaði keinbingar-
vjelin hingað flu't, um 1,700 krónur, en liand-
spuna vjelin 300 kr. kembingarvjelin gengur
fyi'ir vatuskrapli og liefl jeg */4 licstall til að
hreifa liana. Af hreinni og vel undirbúinni
ull getur vjelin með þessuin krapti unnið um
20 pd ullar á dag; vjel þessi kembir ullina
og lopar undir spunavjelina. Alls heíir vjel-
in kembt frá byrjun þessa vetrar 1800 pd.
ullar.
Handspunavjelin gengur af handafli og
þarf einn mann til að vinna á hana. Af
góðri ullu vel kembdri má spinna frá 8-10
pd. á dag af meðallags finum þræði alls hefir
vjelin unnið að 400 pd. þráðar,
Jeg skal nú í sambandi við liið ofan-
greinda geta þess, að þó kembing sú sem lijer
er um að ræða haíi náð nokkrum viðgangi að
því er fyrirgreiðslu rokkspuiians snertir, þá
lieflr það þó sýnt sig vii brúkun handspun-
avjelarinnar að kembing þessi er ónóg, lii þess
að spunin af lienni sje svo jafn og góður sem
hann þarf og getur verið en orsökin til þess
er sú, að með þ\í að vjelin er aðeins ein, er
kembir ullina i stað þess að þær vanalega eru
fjórar „settið-1 sem sama ullin er látin ganga
í gegnuin eður sem keinba liana hver eptir
aðra; þá hljóta ætíð að koma fram ójöfnur
í lopunum sakír þess að ullin eigi getur
greiðst lil lilýtar í þessari einu vjcl og ullin
leggst misjafnt fyrir liana sem eigi getur orð-
ið þegar hún er áður kembd í fyrirkembu vjel-
unum, auk þess sem þetia lefur vinnu vjelar-
innar og slítur henni fyrri, hversu vel sem
reynt er að uudirbúa ullina í liana. J>að eru
því þessar vjelar sem enn vanta til þess að
handspunavjelar geti komið að fullum notum.
En þó eru það þær vjelar sem jeg áíit að
sveitaiðnaðinuin inest lnyndi framm“.
* * * *
* * * * *
J>egar kembingarvjelin er öll (eður settið)
eins og liúu á og þarf að vera, þá vinnur hún
mikið nieira en utn er getið i ofan greindri
skýrslu. Með nægilegum'vatns knipli geta þær
unuið í ) og jafnvel 4d pd. ullar á dag. og
þær kembingarvjelar enn meira sem allra full-
koimiaslar eru eðm tvefaldar að stærð; því
á dag iná vinna í þeirn frá 60—80 pd. ullar
og kosta þá þessar vjelar frá 4—8000 kr.
Sama er og að segja um spunavjclariiar að
þær eru eins misjafnar að stærð, þær smærstu
þeirra kosta iini 200 kr. og má spinna á þær
fyrir daginn 4-6 pd. ullar en þær siærstu,
sem ganga fyiir valnskrapti og kosta ullt að
2000 kr. vitina jafnt fullkoinnuslu keinbingar
vjelum. Hinar smærri kembingarvjelar út-
lieimta um 400 fer.iyrnings feta gólfpláss, cn
kraptspunavjel lilsvarandi um 300 leningsfet,
minstu bandspunavjelai' þurfa 800 ferbirnings-
feta gólfpláss eður rúm sem er 4 al. að lengd
en 5 á breidd.
J>að er álit mitt að kembingar og spuna-
vjelar sjeu þær vjelar sem fyrst ætti að inn-
leiða hjer, nieð þvi þær gætu hvervetmi kom-
ist að lijer á landi og pví orðið til alnienn-
astra noln. Fyiirkoinulagi með briikuu peirra
mælti liaga á tvennann hátt eptir því hvernig
tilhagaöi.
í þeim hjeruðum þar sem strjálbyggt er
viröist að hentugasta aðferðin væri sú, að
kembingar- og spunavjel ásamt tvinningarvjel,
er menii í Ijelags skap ættu, og að stærð
svoruðu hver lil annarai' væri á hentugum
stöðum setlar niður þar sem vatnskraplur er
fyrir og þær svo látnar vinna ullina sem
flutt væri að þeitn, undirbúin samkvæmt því
er við ælti og melin til verðs eptir gæðum
til bands og þráðar og gengi svo arðurinn af
vinnunni samkvæmt hlutarhæð hvers eins til
þeirra sem vjelarnar ættu. Hin aöferðin er
sú þar sem þjettbyggðara væri að smáar
spuiiavjelar væru við hafðar setn viðast, en
kembingin færi fram á einum stað. (því vel
;ná flytja ullina kembda án þess hún skemmist.')
A þann hált dreifðist vinnan lit og lægi því
hagurinn í því að vinnan færi mcst fram á
heimilunum að undanskyldri kembiugunni sem
þá yrði að kaupa sarokvœmt því verði, sem
þyrfti að vera á henni til þess að kembingar-
vjelin gæti borið sig. Yfir liöfnð á livern
þann liált sem þessu væri liagað, gæti þetta
leitt til mismunandi verðlags á ullinni og meiri
vöndunar á henni, því vjelarnar segja bezt til
hvernig hún á að vera.
Hinar aðrar krapt vjelar er (il vefnað-
ar eða klæðagjorðar heyra, er vallaað búast
við að til nota gæti orðið fyrir almenning, og
geta þær vjelar ekki borgaö sig nema á verk-
smiðjum eða þur sem regluleg klœðagjörð ælti
sjer stað. En slík stofnun virðist að ekki
síður ælti hjer við en í oðrum löndum. J>ví
hvað væri eðlilegra en latidið sem hefur því-
lika gnægð ullar gæti af sjálfsdáðum fram-
leitt þá vefnaði sem landið meðþarf? svo
menn þyrflu ekki að seilast út fyrir það lil
þess að kaupa þá vefnaði sem eru bœði verri
og íbúum þess langt um óeðlilegri. það
telst svo til, að nú flytjist út úr landinu um
1,600.000 pd. ullar árlega, tvöfaldaðist núverð-
upphæð þcssarar ullar með því að hún væri
unnin, mundu þeir peningar eigi á cinhveni
hátt geta komið landinu til þrifa ?
Halldórsstoðum 30. júní. m. 1885.
Mag'iiús í>órarinssoii.
* * * *
* 5jí * * *
í útskript af sýslufundi J>ingeyinga dagana 15.
—18. marz (1880 ?), er vjer höfum í höndum,
ei’ svo hljóðandi grein :
— — — „Enn hnrst nefndinni hrjef fi'á
Magnúsi J>órarinnssyni á Halldórsslöðum í
Laxárdal, sem för þess á leit. að Iniii veitti
meðmæli sín með bónarhrjefi hans til lands-
hofðingans um fjárstyrk td utanferðar, að sutni i
komanda, td að kynna sjer áhold og verk-
vjelar, er til vefnaðar-og dúkagjörða heyra
ásamt oðru fleiru, og að nefndin enn frenmr
veitti lionuin nokkurn styrk úr sýsiusjóði til
sama augnamiðs. Maður þessi var til stað-
ai' á fundi sýslunefndaiiiinar og sýndi þar
vjel nokkra, cr lianu hafði uppfundið og smíð-
að. Vjel þessi er mjög vönduð smíð og lýs-
ir miklu hugviti; hún cr gjöi' lil að stníða
kambavíra og skilar hún þeim algjöt'ðum 60
á mínútunni. Nefndin samþykkti í einu hijóði.
að veita honuin 200 kr. styrk úr sýslusjóði
og jafnfiamt að veita honum sín allra bestit
meðmæli til landshöfðingja, til þess að lianii
veiti hinn umbeðna styrk1.
UM LEYNDARLYFIX (arcana)
Iírama-1 ífs-elixír, Brama-lífs-ess-
ents, Lífslykillnn, ogloksins niinn
eigin ».
E p t i r
P. H. J. H A N S E N.
Mjer er alveg farið að blöskra og er
orðinn næstum forviða af að sjá allar þess-
ar sifelldu auglýsingar í öllum bSöðum lands-
x) Magnús þessi J>ói'ai innsson hefurog'smið-
að skrá fyi'ir hús allstórá, og mun mönn-
um virðast, að hún sje eigi síðui’ lista-
smiði, en vjel sú, er hjer ræðir uin, enda
hafa og erlendir vjelasmiðir dáðst, að, hve
haglega liún er gjörð. Mun engum auð-
sólt að Ijúka þessari skrá uppj; þarí Jil
þess eigi siður eyrað en hendiua’en með
lillu handtaki má gjora skrána einfulda
eins og aði'ar skrár.