Skuld - 19.11.1878, Page 2

II. ár, nr. 34.J
SKULÐ.
r/n 1878.
400
steininum.; pað kemr pví brátt gróðr
í pað jarðlag, sem pannig hcfir mynd-
azt, og verðr pað loks pakið af plönt-
um. — Fyrst eru petta plöntur eða
eða grös af lægri tegund eða einfaldari;
síðar gróa par æðri eða betri tegundir.
Plönturnar vaxa, blómgast og deyja út
ár eftir ár og rotna niðr; úr efnum
inna rotnu planta myndast mold, sem
blandast saman við jarðlag pað, er
myndazt hafði úr inum veðruðu stein-
efnum.
(Framh. næst).
Audrinn er afl Jteirra hluta,
sem gjöra stal.
|->að er alkunnugt, að aðalatvinnu-
vegir pessa fámenna, fátæka ogkalda
undirprykta lands eru ekki að telja
nema tveir, nl. kvikfjárrækt eða land-
búnaðrinn og sjávarútvegrinn. |>essir
atvinnuvegir eru Undirstaða allra lífs-
parfa vorra, beinlínis og óbeinlínis,
æðri og lægri stétta,
|>essum tveimr lífsöflum liggr í
augum uppi að purfi að hlynna að
sem allra bezt, að skynsemin getr veitt,
í ræðum og ritum með góðum ráðum
og uppástungum; en óskandi væri
að lærðir og launaðir embættismenn,
sem hafa tekið upp á sig kristilega
stjórn og umhyggju fyrir landi og
lýð, létu ekki sitt vanta að lífga og
glæða allar framfarir vorar. Og pá
inir heiðruðu alpingismenn, sem cru
af pjóðinni kosnir og kallaðir til að
eflahennar sannarlegt gagn, og sam-
eina krafta hennar til að geta bor-
ið sig sjálf. En pó pað sé máske
skökk og óskynsamleg skoðun á hug-
arstefnu peirra í heild sinni frá upp-
hafi, í tilliti til notanna virðist eins
og hún, líklega óviljandi, stefni í sum-
um greinum í gagnstæða átt, vilji að
tóbaks bæði og brennivíns
bregzt par hylur varla.
Saltað frekt og súrmeti
sízt hans feílur gómi,
en metur als kyns mjöltagi
— og mikið góður rjómi.
Morgunsvefn er mikið kær,
mest pá lengir daginn,
en iðjusamur endranær,
eitthvað býr í haginn.
Hann er upp á hvítu-mat.
helzt pó grautar-spóninn,
á litlu, en góðu, lifað gat;
pað lagði til forsjónin.
Mikið er hann matbráður,
pó matseljuna styggi,
en gamankær og gíaðlyndur.
við góðan lieim ef byggi.
__________________401___________________
sönnu gjöra kraftkastala pjóðarinnar
rambygðan ið efra, en vandi miðr um
varanlegleika undirstöðunnar, — klæða
hann utan herralegum búningi, með
mörgum fögrum litmyndum í endr-
minningu fornaldarinnar gömlu, en
pegar inn er komið, heyrir maðr kurr,
eymd og ófrjálsræði. p>ar heyrir maðr
pessi orð: peir stofna mörg göfug em-
bætti vellaunuð og leggja nýjar álögur
á lítinn gjaldstofn o. s. frv. og hafa
nógan starfa og komast ekki yfir að
gæta pess, að börnin purfa meira en
molana til að geta náð fullum vexti og
viðgangi. p>að er pví fyrir utan glögg-
sýnis-svið mitt, að vér eigum paðan
mikils trausts að vænta í efnalegu til-
liti, ef pað ekki lagast.
Eg tek pað hér fram, sem ég áðr
á minntist, að vér ættum að láta pað
vera vort áhugamál í ræðum og ritum
að efla og glæða pann endrlifnaða anda,
sem nú er vaknaðr meðal alpýðu og
hnígr að pví meðfjörugum félagsskap að
sameina krafta sína og nota pá, pótt
litlir séu sökum efnanna. Á eitt af pví
marga, sem allir hljóta að viðkannastsé
í mörgu ábótavant um framkvæmd og
notkun téðra atvinnuvega, vil ég hér
minnast, nefníl. á sjávarútveginn, sem
er in mesta auðsuppspretta og gull-
náma lands pessa, sem sjá máafpví,
að svo langt síðan, á að gezka, sem
Evrópu-menn hafa gefið gætr að pví,
að alslags afli lá í kring um ísland,
hafa peir haldið út fiskiskipum, sem
par hafa getað til náð, svo sem fransk-
ir, flamskir, Englendingar og fyrr-
um Hollendingar, lika Norðmenn og
Færeyingar, sem hafa pó fiskistöðvar
kring um sín eigin lönd.
Jþessir menn, pó ríkari séu en vér
Islendingar, mundu pó svo skaðasárir,
að peir mundu brátt hafa hætt pessu
stórkostlega úthaldi, ef peir hefðu ekki
haft nema eintóman skaða. Nei, heldr
Eftir að vitið fékk hann fyrst,
féll honum inn sá kækur,
af öllu mest liann ágirntist
að eiga tól og bækur.
Frá pví ára fimtán var
fékk hann gengið varla,
heilsu-galla beizkan bar,
bragnar ikt sem kalla.
Árið fyrst svo endaðe
ei fékst meina-bótin;
hans pví kreptist hægra knó
og hnýtti liða-mótin.
Aðra líður enn pjáning,
að hann pess á millum
síðu lýist sterkum stíng
og stórum sina-kvillum.
Eitt er, mest sem prykkir pó
pegnsins glaðværð hálfu.
402
virðist petta fara mjög í vöxt. Af
pessara manna fiskiskútum úir og
grúir um öll íslandshöf og víkr, flóa
og firði, frá pví á útmánuðum og pang-
að til a haustin, og hafa pá tví- eða
prí-hlaðið skip sín af söltuðum fiski og
flyðri, og með pessu úthaldi færa peir
heim frá pessum fáskrúðugu íslands
ströndum ærinn afla til skrautbúinna
halla á skrúðgrænum ströndum, og
selja fyrir afar-mikið fé handa mörg-
um púsundum fólks til viðrværis. En
par á móti kvarta landsmenn og kveina
undanpessum yfirgangi, en geta ekki átt
eina dekkskútu (eða vilja ekki), sem
ýta megi svo að kalla út yfir fiskhelgi,
og notið sömu gagnsemi, byrja par
ávorin, hvar menn vita helzt fiskrinn
heldr sig, o. s. frv. Nei, peir „ýtast
fram með árum á bárum“, og parf
ekld að lýsa fiskiveiðum við sjávar-
síðu hér, sem hafa verið eins og
í fátæklegri bernsku, svo eríendir
menn hljóta að álíta landsmenn pá
mestu vesaldar aumingja, og líkasta
skrælingjum í athöfn sinni. |>etta er
tilfinnanleg hneysa fyrir pjóð pá, sem
farin er að sjá sóma sinn. og vill
ekki vera eða sýnast sinna feðra ætt-
lerar, en 1 raun réttri sömu gáfum
gædd, verklægni, atgjörfi og ötulloik
sem aðrir Evrópu-menn.
Ef menn vildu taka petta noltkuð
til greina, mundu menn spyrja, hvar
ætti að taka fé til að kaupa fyrir
piljuskip, par ekki er að vænta neins
styrks af eignum landsins, og munpó
hver einn ráða sinni meiningu um,
hvort sumu af peningum landsins liaíi
verið varið til parflegari stofnana, en
pessara og pvíumlíkra efnabætandi
fyrirtækja. Reynslan er búin að sýna á
inu norðlenzka og austfirzka Gránufé-
lagi, að ekki parf stóra fyrirliggjandi
sjóði hjá hverjum einstökum, ef allir
leggjast á eitt af fullum vilja og fullri
er sumir vita pels í pró,
pó bezt veit hann sjálfur.
J>ar um ei eg pegja vil,
pað er hægt að sanna,
honum lagði herrann til
hylli góðra manna.
Næstur hver er sjálfum sér,
sögðu gamlir konar,
parna lýsing preföld er
Jporsteins Gizurssonar.
III
T ó 1 s-ó ð u r.
Sá, sem girnist hagleiks-hól
hreppa lands um teiga,
stærri og smærri smíða-tól
og smiðju parf að eiga.