Skuld - 17.07.1879, Blaðsíða 3

Skuld - 17.07.1879, Blaðsíða 3
m. ár, rtr. 20.] S K € L D. f17/, 1879. 241 ist við Jón Ólafason? Og þó er hann ekki enn þrítugr að áratali! Bókin (13 ark. í 8 bb.) inniheldr kveðlinga skáldsins um 10 — 11 ára tíma, eða æíikafla hans frá 16. til 27. árs. Jað er að segja: bókin inniheldr ljóðmæli teskumanns á tvitugs-aldri. Kveðlingunum er réttast að skifta eins og höf. hefir gjörtsjálfr, í tvo hálfa: fyrir og eftir útför hans til VeStrheims haustið 1873. J>essi síðari kafli er að vísu minni, en hann vegr að tiltölu meira en hinn að efni, anda og íþrótt. Af þvl vér verðum fljótt yfir að fara, skulum vér strax nefna þá kveðlinga, í fyrra lcaflanum, sem oss þykir helzt vert að nefna; þeir eru: „Smalavísur11; vel kveðið, þótt efni sé smátt. „Kveðja til íslands 1870“, fallegar vísur og viðkvæmar. J>ar næst nefnum vér önnur föðurlands-kvæði hans frá þeim árum, t. a. m. „íslendinga hvöt“, „Áfram“ („íslendingabragr- inn“ er vissulega of unggæðingslegr og svæs- inn til að nefnast). Hvað sem kveðskapnum líðr, bera þessi og flest önnur þesskonar kvæði höf. meir en talandi vott ins mesta „frelsis- funa“, sem birzt hefir frá nokkru ungu íslenzku brjósti. Hvað kveðskapinn snertir, eru þessi ljóðmæli ort með afli og fjöri, en, eins og pólitísk kvæði flestra manna, vanta þau auð- legð ins sanna andríkis, þ. e. þau eru æsings- leg, einstrengingsleg, og hversdagskend (rea- listisk). Hið gagnorðasta af þessum kvæðum fyrri hlutans er, ef til vill, kvæðið „Tímamót", enda er það borið afhugsjón. Aföðrumsmá- kveðlingum má nefua: „Álfasöngvana11 og „Minning". í báðuin köflum finnst oss bregði fyrir votti til áhrifa og anda K i s tj á n s J ó n s- sonar, helzt þó í hans rauna- og ádeilukvæð- tm, (sem venjulega eru hans lökustu), svo sem; „Náhrafnarnir“, „Sólarlitlir dagar“, uLífið rnitt”, „Leiðindi”, „Til vonarinnar”, „Hjarta- sorg og horfin ást”, (og í síð. kafl.) „Kólumbíu meyjar”. Öll örvæntingar-stefna í kveðskap, öll dáðlaus og dauðaleg lífsskoðun, klæðir Jón illa, því slíkt var aldrei lians eðli. Jón er ekki tunglskins eða nátt-trölla skáld, hann er dagsins kvæðakonungr, hann er tímans óska- barn, hann er augnabliksins barn, liann er skáld ins nálæga, sýnilega; ið háfleyga, eða in liáa og djúpa „lyrik” lætr honum miðr, en dagsins stríð með öllu þess margbreytta efni og um- róti á vel við hann, og þá skortir hann hvorki orðfæri né fiudni, gamau, spott eða glettni. Hanri eríeinu orði að segja : realisti, eins og flest skáld nú á dögum þykja vera; enda einkennir Jón Ólafsson að vorri ætlan einna bezt þeirra mauna, sem nú kveða, allan þorra þjóðar vorrar, eða þetta ahlafar, sem nú er. í síðari kaflanum finnast beztu kvæði bók- arinnar, svo semkvæðin: „Kveðjatilíslands“, „Sleðaferðin11, „Niagara11, „Alaska“, „Heim“, o. fl. J>ar er og ið snotrasta kvæði samkyns, sem finnstí bókinni: „Skautaferðin11. Seinast koma nokkur lagleg kvæði, kveðin eftir heiin- komu skáldsins, t. a. m.: „Á leiði föður mins“, „Manvísa11, „Svörtu augun“. Að kveðskap- arlist höfundarins hafi tekið breytingu, og það í betri og fullkomnari stefnu, við sigling lians til Vestrheims, það dylst engum, sem athugar kvæði þessi. Auk þess, sem kveð- skaprinnbæði að formi og efni verðr þrosk- aðri og nær sjálfstæðari blæ, þá græða kvæð- in mikið í eþisku tilliti; það er lífsskoðun skáldsins, sem öll myndast upp og mannast, fær meiri festu og víðáttu, og — sem mest er um vert — meiri ró og hvíld. ]pað, sem svo grátlega spilti inum aflmikla og upphaflega háa anda Kristjáns Jónssonar, var það, að honum auðnaðist ekki að festa anda sinn nógu snemma við tilsvarandi lífsskoðun; tilveran birti honuin ekki sín helgu fjöll, sína helgu hornsteina; bfsins myndir birtust honum sundrlausar og sem nætrmyndir, sem grílur eða skrípi; lians andans augu hafa á einhvern hátt snemma sýkzt eðatruflazt, svo að hans miklu gáfu naut vart til hálfs við það, sem vænta mátti, liefði 242 braut hans orðið önnur, eða réttara að segja, verið frá upphafi önnur. En meira um hann, ef guð lofar, í annað sinn. Jóns Ólafssonar braut hefir að vísu bæði þótt liggja hlykkjótt og ganga skrykkjótt, en hvernig sem um hana má dæma, þá hefir honum vissulega aukizt vit og andlegr þroski með aldri og reynslu — vér tölum einkum um kveðskapargáfu hans — og (eins og áðr er sagt) á Vestrheimsför hans, og lians harla misjafna pólitísk-póetíska- lífsreynsla, þar mestan hlut að máli. AðJón Ólafsson eigi úr þessu sæti meðal lands vors þjóðlegu skálda, skal enginn framar neita. Kveðlingar hans, jafn ungs manns, eru næsta margir og margkynjaðir, bæði að formi og efni. Lengi fram eftir fanst oss nokkur við- vaningsblær á kveðskap hans, oss vantaði*) meiri liðugleik, meiri merg málsins og kraft meiningarinnar, en álit vort og velþóknun á list hans hefir stðrum vaxið í seinni tíð. Sér- staklega metum vér mikils, hversu jafn fljót- ráðr og óbilgjarn maðr í óbundnum stýl, er að tiltölu (einkum in siðari ár) varkár og óá- leitinn í ljóðum. Slíkt er vænlegt til fram- fara. S k á 1 d mega ekki sinna hégóma eða hleypidómum, hið s a n n a almenna (ópersónu- lega), ið ævarandi, ið fagra og góða, sem veit- ir bæði fasta lífsskoðun og listamannsins ró og tign — það á að vera matr og drykkr hvers andríks manns. Hvort skáldið er fremr það, sem kallað er realisti eða idealisti, hefir minni þýðingu, því alt er undir því kom- ið, að vel sé ort fyrir þá öld, sem ort er fyrir. Mcð liverju á að útrýma of- (lryklvjuimi? í 22. nr. „Skuldar“ 1878 hefir inn háttvirti ritstjóri tekizt á hendr að leysa úr þessari mikilsvarðandi spurn- ingu, og svarað henni á pá leið, að inn eini áreiðanlegi vegr sé sá, að efla menntun og fegurðartilfinningu, að pað purfi að komast inn í meðvit- und manna, að drykkjuskaprinn sé svívirðilegr, og að ekkert afl sé í slíkum efnum jafnsterkt og sóma- tilfinningin, og endar hann með áskor- un til allra, sem færir séu, að vinna að pví, að innræta pjóðinni pá skoðun 4 ofdrykkjunni, að hún sé skömm. |>að er sannarlega vel gjört og pakkarvert, að benda mönnum á inn eina áreiðanlega veg til að útrýma of- drykkju, pví lieldr sem peir munu vera alt of fáir, sem kernr til hugar að neitt purfi að gjöra í pessu efni. Og liver mundi pá með sanni geta mótmælt pví, að efling mentunarinnar og glæðing fegur ð artilfinningar innar mundi mikillega styðja að pví að út- rýma ofdrykkju. En ef nú peir, sem mentamenn eru kallaðir, sem gengið liafa í gegn um marga skóla, hvern öðrum hærri, sem vissulega verð- skulda pað, að heita mentunarstofnan- ir, og pá einnig pær stofnanir, er glæða áttu sómatilfinningu manna, ef að peir inir sömu, sumir hverjir, ekki eru eftirbátar ins svo kallaða óment- aða lýðs í drykkjuskap, og annaripar með fylgjandi óreglu og ósóma, heldr jafnvel ganga í broddi fylkingar, svo sem inir ötulustu kappar í liði Bakk- *) Á víst aðvera; oss þótti hann vanta. _________________243__________________ usar, — sem ritstjórinn sjálfr bendir til, parsemhann segir, að „ofdrykkjan fletti virðingunni af yfirvöldum vorum, og hafi sér í lagi rírt álit prestastéttar landsins“ — hvernig mundi pað pá staðhæft verða, að mentunin sé einhlít til að skapa og við halda hjá mönnum inni réttu sómatilfinningu, og par með að útrýma ofdrykkjunni. Mérmunnú, ef til vill, svarað verða, að ekki eigi við, að minnast á petta, pví mentunin hjá oss sé ekki eins og hún á að vera, pví pó liún gefi mönnum pekkingu á inu sanna, fagra og góða, pá kom- ist hún ekki svo langt að innræta öl'l- um sanna virðingu fyrir inu fagra og góða, og pettaápó eflaust að vera hennar aðaltilgangr, par vér eigum að læra ekki fyrir skólann, heldr fyrir lífið. En hvað leiðir af pessu? Hvað annað en pað, að menn purfi að færa sér mentunina í nyt betr en menn gjöra, sumir hverjir, til pess hún geti orðið peirn leiðtogi á lífsins vegi, og peir pannig verði til pess, að láta ljós sitt skína fyrir mönnum. En komist mentunin ekki svo langt, verðr liún, út af fyrir sig, ónóg til að útrýma of- drykkjunni. Kitstjórinn segir: „með öllum leyfi- legum og sæmilegum vopnum viljum vér vega að ofdrykkjunni“. Enhvern- ig verðr pessum hans góðavilja kom- ið saman við ýmigust pann, er hann virðist hafs á bindindisfélögum, nema ef hann álítr bindindis skuldbindingar ósæmilegt og óleyfilegt meðal til að sporna við ofdrykkju. En ætli pað geti verið ósamboðið nokkrum manni, hvort lieldr mentuðum eða ómentuðum, að afsala sér, ef ekki sjálfs sín vegna, pá annara vegna peirri nautn, sem pví miðr hjá býsna mörgum leiðir til of- drykkju, sem pó er viðrkend að sé átumein á siðferði og velyegnun alt of margra af öllurn stéttum? Mundi pað vera kristnum mönnum ósamboð- ið að taka sér, einnig að pví er of- drykkjuna snertir, til eftirbreytni pessa lielgu lifsreglu: „Ef auga pitt ið hægra hneykslar pig, pá sting pað út og kasta pví 4 burt“? [Niðrl.] F K É T T I R. Eskifirði, 17. júlí. — Meðal peirra gripa, sem í óskil- um eru, getum vér Austfirðingar far- ið að telja Sumarið í ár; að minnsta kosti höfum vér ekki orðið varir við pað annarstaðar, en í almanakinu, enn pá. Nú upp í frekan mánuð má svo að orði kveða, að varla hafi sól séð fyrir rosum, rigningum, pokum og hverskyns ilsku í veðrlaginu; enda fer gróðrinn eftir pví. Nætrfrost liafa komið af og til, og pað er ekki lengra síðan, en aðfaranótt 6. p. m., að skændi af lagis hér út allan fjörð. Eráfær- ur urðu alstaðar á eftir venjulegum

x

Skuld

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Skuld
https://timarit.is/publication/109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.