Skuld - 18.12.1882, Blaðsíða 2

114
festingarV — og var það til aÖ spekúlera
út þessar merkilegu ástæður fyrir synj-
uninni, sem fram eru færðar í framanprent-
uðu krjefi, að lir. Nellemann purfti að
leggja sitt höfuð í bleyti í 8 mánuði?
Haíi svo verið, þá hefði sannarlega mátt
vænta þess, að úr „pvílíku höfði“ kæmi
ekki annað eins örverpi og þetta hrjef,
eftir svo langan meðgöngutíma.
Yjer viljum líta á aðalástæðurnar, sem
hr. Nellemann færir fram; og vjer skul-
um ekki gleyma pví, að þetta eru pær
sömu ástæður, sem hr. N. hefir horið fram
fyrir konung vorn, til þess að telja hann
til að einskismeta vilja pings og þjóðar í
pessu máli. Reynist pað, sem vjer nú
viljum færa nokkur rök til, að ástæður
þessar sje sumpart álappalegur misskiln-
ingur, sumpart hrein og bein ranghermi
og sumpart pess kyns yfirhorðs-álykt-
anir, sem enginn mundi hika við að kalla
yfirski ns-ályktanir, ef pær kæmu frá
miður vönduðum manni' en sem verður að
skoða sem óskiljanlegan harnaskap, er pær
koma frá ráðgjafa Islands — pá mun og
engum hlandast hugur um, að pað er mik-
ill siðferðislegur áhyrgðarhluti, sem livílir
á hr. Nellemann, ef hann hefir leyft sjer
að hera svo illa vönduð rök fram fyrir
hans hátign konunginn. — Hvað sem ný-
duhhaðir riddarar og aðrar krossfestar lof-
tungur herra Nellemanns prjedika oss um,
,.að hann vilji landinu velí-, pá er hr.
Nellem. farinn að verða svo djarftækur til
neitunarvaldsins, og par með svo nærgöng-
ull pjóðfrelsi voru, að full ástæða er til,
að fara að gjöra sjer Ijóst, hvernig pess-
um „velvilja“ er varið. En að „vilja vel“
og „vilja vel“ er sitt hvað. pað er ekki
nóg, að vilja vel a 1 m e n t og ó á k v e ð i ð
í poku og reyk. Til að vilja vel, vcrður
herra Nellem. að gjöra sig færan um, að
hyggja vilja sinn á pekkingu á högum
vorum og á skynsemi. pví að sá velvilji,
sem alt af snýst pjóð vorri til tjóns og
bölvunar, af pví að hann er hygður á
vanpekkingu á högum vorum og málefn-
um og hirðuleysi um að kynna sjer rjetta
málavexti — sá velvilji er minna virði, en
ekki neitt.
Að svo mæltu víkjum vjer oss að hrjef-
inu frá 31. marz, og skulum vjer nú skoða
ástæður pess nokkuð nákvæmara.
(Kiðurl. næsí).
— 1 nr. 31.—32. af þessa árs Korðanfara
hefir hr. Birni Kristjánssyni þóknazt, að kveða
upp álit sitt um »söngkenslubók þá fyrir börn
og byrjendur* eftir mig, er prentuð var á síð-
ast liðnu sumri. 1 raun rjettii er ritdómur
hans als ekki þess verður að honum sje svarað,
því hvar sem á hann er litið, lýsir það sjer
glöggt, að hann er sprottinn af öllum öðrum
hvötum, en löngun eftir að leita' sannleíkans.
og að leiða þá, sem miður eru færir um að
skilja, að rjettri niðurstöðu á þeim atriðum,
3em hann hefir gjört sjer að umtalsefni en alt
um það vil jeg ieyfa mjer að fara um rit-
dóm þennan fáeinum orðum.
Herra B. byrjar atbugasemdir sínar með
því að segja: að það komi hálfgjörður hrylling-
ur í sig, þegar hann lesi versaupphöfin: „Lifcmdi
guð jegleita þín“, „Hvað hefurþú minn hjart-
lcœr Jesú hrotið“, sem fyrstu verklega æfingu
fyrir byrjendur í söng. Svo mjer ekki verði
það á að ímynda mjer að hr. B. litilsvirði nafn
ins alvalda, og skoði sig upp úr því vaxinn að
leita hjálpar hjá honum, verð jeg að álíta að
bonum hafi orðið það óvart á að flapra þessu
fram, alveg óyfirveguðu, en þegar hann hugsar
sig betur um, vona jeg að hann iðrist eftir að
hafa látið sjer þessi orð um munn fara, og
láti sig slíkt aldrei framar henda. pá segir
hann, að byrjendur geti skilið greinina um
tengiboga- og punícta þannig, að inar saman-
tengdu nótur sjeu ávalt á sömu sætum, og að
þetta sje fremur óljóst fyrir börn og byrjendur.
pó svo væri að börn skildu þetta þannig, sem
ekki getur borið sig, þá mun engin sem vit
hefir á, halda það rangt eða óljóst, og það ætti
hr. B. þó að vita, að það er mjög tíðt að sam-
anbundnar nótur koma fyrir einmitt á sama
sæti. Ress utan er hjer ekki verið að tala um
nein mismunandi sæti, heldureinungisum það,hver
meðul sjeu viðhöfð til þess að auka gildi nótn-
anna. Illa kann jeg við það, segir hr. B., að
öllum sönglögum sje skipt niður í jafnstóra parta,
en hitt hefi jeg lieyrt, að hverju lagi út af fyrir
sig sje skipt í jafn stóra parta. Allir sjá að
þetta er ei annað en hártogun, og getur eng-
um valdið misskilningi, nema þeim, sem ekki
vill skilja það rjett, sem hann fer með. Enda
hefir hann auðsjáanlega viljandi gengið fram
hjá því í greininni, sem tekur af allan efa um
það að hún verði misskilin, sem er þetta:
samanlögð nótnagildi sjer hvers takts eru
ávalt jafn stór í sama lagi með óbreyttum
taktmœli. Ef jeg t. d. segði, að allir menn
hefðu nef þá mundi hr. B. segja: nei, jþað skil
jeg eigi, en hitt hefi jeg heyrt, og það skil jeg,
að sjerhver maður hafi nef, eða þó öllu heldur
að allir menn hafi sama nefið. pá finnur hr.
B. að því að jeg segi, að það, sem alment skilj-
ist við orðið takt, sje að bera fratn tiltekin
tjölda nótna gilda og atkvæða með jafnri hreif-
ingu á vissu tímabili. petta skil jeg eigi, seg-
ir hann, en hitt skil jeg við takt í söng, að
bera fram einhver tiltekin nótna gildi upp aft-
ur og aftur á sama tíma. Eins og það er víst,
að sá maður getur ekki kallazt læs, sem ekki
getur kveðið að nema að eins einu orði, eins
víst er hitt, að sá maður verður ekki álitin fær
um að lesa takt í söng, sem ekki er betur að
sjer en svo, að hann að eins getur borið fram
einhver tiltekin nótna gildi, t. d. sömu nótna-
gildin upp aftur og aftur á jafnlöngum tíma.
Eðlilegur skilningur á orðinu takt ætla jeg að
sje þessi: fyrst regluleg skifting nótnagildanna,
og síðan viðvarandi jöfn og viðstöðulaus hreií-
ing á framburði þeirra, sem og þeirra orða og
atkvæða, er þeim kunna að fylgja, jafn vel sem
þagnarmerkjanna á einum stað eftir annan, frá
upphafi sjerhvers lags til enda ; en alls eigi
hitt, að láta sjer nægja með það, að eins að
geta borið fram einhver tiltekin nótnagildi á
jafnlöngum tíma, eins og hr. B. vill vera láta.
pá finnur hann að því, að eg segi, að af hverri
frumtakttegund megi mynda nýja takttegund
með því að setja punkta á eftir nótunum. pað
væri nú fróðlegt að vita, hvaða aðferð hr. B.
vildi við hafa til þess að mynda úlleiddar takt-
tegundir, ef ekki þá, að auka gildi frumnótn-
anna með punktum? eða hvað eru takthlutarn-
ir annað en nótur? pá talar hann mikið um
skýringuna á ófullkomna taktinum og segir: að
vísu sje hún eigi röng, en eigi muni of mikið
sagt, að hún sje gagnslaus. Hvað er nú sagt
með þessu? Ekkert annað en það, að skýringar
á dæmum yfir höfuð sjeu gagnslausar; en það
mun ekki of mikið sagt, að hr. B. sje sá eini,
er áliti þannig, og má af því ráða, hversu há-
lærður maðurinn er!!. Af ummælum hans um
taktlestursæfingarnar má glöggvast sjá, að hann
hefir ekki hugmynd uni, hvað það er að lesa takt;
hann skilur hreint ekki í því, hvað tölustafirnir,
sem fyrir ofan nóturnar standa, hafa að þýða;
að telja taktinn fram, er honum hulinn leynd-
ardómur, og slík ósköp hafa aldrei fyrri borið
fyrir hans skilningarvit, og þess vegna segir
hann: *jeg hefi ekki hingað til vitað 2 atkvæði
borin fram á 1 nótu með punkti». pað mun
hvergi sjást í bókum mínum, að jeg liafi lagt
2 atkvæði undir eina nótu, hvorki með punkti
nje punktlausa. Ekki heldur mun neinn aun-
ar, en hr. B., sjá það, að jeg hafi ætlazt til, að
svo væri gjört. pá kemur hann að dráttar-
boganum og segir: að það, sem um hann er
sagt, sje að visu rjett (mikil skelfileg æra!), en
sjer finnist þó öll þörf á að sýna hann bæði
með kommu og semikólon, af því hann komi
svo oft þannig fyrir, og þetta þurfi byrjendur
að vita. pað má nú segja um þetta, eins og
svo margt annað, að sitt sýnist hverjum. Mjer
finst engin ástæða til þess, og hreint ekki vera
rjett, að taka upp í kenslubók fyrir byrjendur
þær undantekningar, sem einstakir hafa viljað
gjöra frá aðalreglunni, og sem ekki eru viður-
kendar, eins og á sjer stað um kommu og
kólon fermötin. pau eru upp fundin af póf.
A. P. Bergreen, og sjást, að jeg æt\a, hvergi
nema að eins í hans eigin verkum. Um orsök-
ina til þess, hvernig ferniöt þessi eru til orðin,
má lesa í formálanum fyrir Bergreens Choral-
bókum. pau eru mjer vitanlega ekki sýnd í
neinni kenslubók í söng, nema hvað jeg hefi
getið þeirra í söngreglum mínum, en einnig
þar eru þau skoðuð sem undantekning frá
þeirri aðalreglu, sem alment gildir um dráttar-
boga. Og all-merkilegt er það, að ekki einu
sinni sjálfur Bergreen hefir tekið þessar myndir
af dráttarboganum upp í sína eigin söngfræði,
og finst mjer af því mega glöggvast ráða, að
hann hefir ekki álitið það óumílýjanlega nauð-
syn, að halda þessari nýbreytni sinni til streytu,
og sízt mundi hann hafa skoðað það sem veru-
legan galla á kenslubók fyrir hörn og byrjend-
ur, þótt þeirra væri þar ekki getið;— en hr. B.
kann nú að sýnast annað.
Pá hneykslast hann á því, að jeg segi, að
lyklarnir ákveði nafn og stöðu sjerhvers tóns á
nótnastrengnum. <• lúkki vissi jog*>, segir hann
«að lyklarnir rjeðu stöðu sjerhvers tóns, ékki
einu sinni nótu«. Hvernig lýst yður nú á,
lesarar góðir? petta er að minsta kosti merki-
legra, en jeg hefði getað búizt við. Svo lága
hugmynd hefði jeg aldrei getað gjört mjer um