Fróði - 30.07.1881, Blaðsíða 2

48. d1.
F R Ó Ð í.
1881.
212
213
214
fer nokkuð talsvert að vaxa,, má ekki
við kafa pessa aðferð, svo pað ekki legg-
ist fiatt. Yíðast bvar mun svo háttað,
að ekki er hægt að hleypa af fyrr enn
allt í einu, sakir vatnsleysis; er pá hezt,
að láta vatnið standa yfir frá pví á vor-
in og par til 8 vikur afsumri. Reynd-
ar er eigi hægt að ákveða neinnvissan
tíma, hvenær hleypt skal af, heldur verð-
ur að haga sjer með pað eptir tíðarfari.
Ekki má hjá líða, að hleypa vatninu
ar um sóknina, sem hæfastir væru, til j fyrirhöfn peirra, væri svæðið lítið. sem
að koma nokkrum sinnum á vetrinum á j hver pyrfti að fara um. En ef prestur-
næstu bæi við sig, til að setja börnum j inn áliti, að í sókninni væri eigi völ á
fyrir í skrfit og reikningi og jafnvel fleiru, j nógum hæfum mönnum til pessa starfa,
og segja peim til eptir pví sem nauðsyn j finnst mjer, að heppilegast mundi að fá
krefur. Að vorinu ætti svo. presturinn i mann til að fara um alla sóknina, og pyrfti
að reyna börnin, svo framfarirnar sjáist. j pá að launa honum hæfilega.
Á haustin parf að sjá fyrir pví, að á fað ersjálfsagt, að til pess að sem
hverju heimili sjeu til næg ritföng: papp-
h', blek, pennar, steinspjöld og stílar, og
röikningsbækur, sem jeg hygg að við
a að haustlagi, pegar pað er mórautt I pannig lagaða kennslu mundi bezt að
að lit, en pó frítt fyrir aur-burði. Verð-lværi reikningsbók Eiríks, af pvíbetraer
ur vatnið pá að standa yfir enginu nokkra
daga, svo pað geti setzt. Með pessu
móti fæst góð áburðarleðja og fræ, sem
vatnið fljdur, og sem setzt á botninn og
spírar á vorin á enginu.
Idii fræðslu barna j heimahúsmn.
|>að er nú vaknaður talsverður áhugi
á menntun alpýðu hjá öllum sönnumfram-
faravinum, en pví miður heyrast pó ýms-
ar raddir í ræðum og ritum í pá átt, að
pingið 1879 hafi lagt aipýðupunga og jafn-
vel óparfa byrði á herðar með lögunum
um uppfræðingu barna í skrift og reikn-
ingi. p*á sem telja pessi lög ópörf mun
eigi Ijett að sannfæra, pví pað eru helzt
peir, sem álíta pað allt nauðsynlegt, sem
kitlar peirra eigin tilfinningar, en allt
annað óparft. |>að er eðlilegt, að peim
iinnist nefnd lög pung á efnum manna,
er álíta óhjásneiðanlegt að koma á fót
barnaskóla hjer um bil í hverri sókn, ein-
mitt til þess að fullnægja lögunum. En
skoðum nu hvort petta er óumflýjanlegt.
Jeg geri ráð fyrir, að prestarnir,
sem svo lengi hafa legiö á brjóstum
mennta gyðjunnar, að miklu leytiákostn-
ao alpýðunnar, finni einkum köliun hjá
sjer til að stuðia sem mest til menntun-
ar hennar. Hinu vil jeg eigi trúa, að
nokkur menntaður maður sje svo aptur-
lialdsgjarn, að álíta lögin ópörf, jafnvel
pó> jeg hafi heyrt, að sumum peirra sýn-
ist. að ef allir læri reikning, muni pað
að eijis leiða til pess, að menn fari að
hnýsast í pað, sem peim kemur elclá við,
t. d. hreppsreikninga og fl. p. h., en petta
leiði til óánægju, ágreinings og alls ills.
Og pó sumir prestar hafi enn eigi gert
itedt til að fullnægja fyrirmælum uppfræð-
ihgarlaganna, er pað liklega sakir ótíðar-
innar í vetur; en jeg vona pó, að frost-
in hafi eigi farið jafn óttalega með sam-
vizkur peirra eins og Skugga-Sveins um
árið. fess vegna treysti jeg pví, að prest-
arnir geri framvegis alit, er ípeirravaldi
stendur, til pess, að nefnd lög nái sem
allra bezt tdgangi sínum. En til pess
að pví verði framgengt, álít jeg heppileg-
ast, að presturinn færi undir eins að
að læra af henni tilsagnarlítið. p>etta
allt virðist mjer vel mögulegt að fá. En
búast má við, að pessir eptirlitsmenn
fengjust eigi allir svo vel skrifandi, að
peir gætu skrifað vel fyrir, pví peir eru
að tiltölu mjög fáir, er pað geta. Ur
pessu má að sönnu bæta með pví, að
mest not yrði af pessum ferðum, mundu
sumir framfara og mennta vinir grennslast
eptir, hvað börnin lesa og hver not pau
hafa af pví, og benda peim á, hvað |>eim
væri bezt að lesa, hvað helzt megi afpví
læra o. s. frv., og yfirhöfuð reyna að
laga skoðun peirra, eptir pví sem peir
væin færir til. jaað er varla hægt að segja,
hve miklu góðu yrði komið til leiðar á
pennan hátt, ef viljinn væri góður. J>að
Pykir ef til vill heldur langt farið, að
eptirlit sje haft með pví, hvað Iesið er á
kaupa nægilega mikið af prentaðri- for-1 heimilunum til skemmtunar eða fróðleiks,
skrift, er nú fæst hjá summn bóksölum, en pó væri pess full pörf; pví í heima-
pó eigi nema á dönsku, sem er mjög
mikill galli. J>ó álít jeg miklu betra fyr-
ir börn, að skrifa eptir heuni, enn lje-
legri forskript frá sínum í hvert sinn,
eins og nú er títt (ef til vill 5 — 6, er
rita ólíka hönd), pví pað er peim, sem
lærir, til ómetanlegs skaða. Ætíð vant-
ar pó stafi í dönsku forskriptina, og svo
er mjög óviðfeldið, að börn, sem aldrei
læra dönsku, purfi að skrifa eptir danskri
forskript. Og mjer liggur við að segja,
að pað sje íslenzkum bókmenntum til
minnkunar, að menn purfi að nota hana.
Margir peir, sem helzt gefa út bækur,
hugsa minna um, að fullnægja sönnum
pörfum alpýðu, enn æskilegt er. Undir
eins pyrfti að fást á komanda hausti
vönduð og fullkomin prentuð forshrift á
íslenzhu, sem nú hlyti að seljast mjög
vel, ef menn ætla sjer að hlýða uppfræð-
ingarlögunum, svo sem pörf og sómi
pjóðarinnar krefur. Eengist pannig lög-
uð forskript og peirri reglu væri fylgt,
sem hjer að framan er drepio á, mun
mega treysta pvi, að börnin geti í heima-
húsum náð peirri fullkomnun í skrift og
reikningi, sem lögin heimta. Auðvitað
er, að húsbændur purfa að láta ungling-
ana hafa nægan tíma og halda peim til
að nota hann vel; hljóta peirpá aðkom-
ast að raun um, að pað verði affarabetra
enn að koma peim í burtu, nema pá
sakir óhlýðni, sem síður ætti sjer stað
með pessu eptirliti. Og hvað sveitar-
ómögum við víkur, finnst mjerað peir, sem
halda pá, ættu eigi að láta koma til pess
að pað pyrfti að koma peim niður ann-
arsstaðar á sveitarinnar kostnað; pví pað
er eins og „að taka af öðrum rekkjuvoð-
arendanum og bæta viðhinn“. En mjer
finnst tilhlýðilegt, að hlífast heldur vfið,
að færa niður meðgjöf með niðursetning-
húsum lærir unglingurinn í raun ogveru
mest að öllum jafnaði, og heimílinu er
sannur hagur að pað sje sem mest og
bezt; pað á að vera skóli, par sem ungl-
ingurinn geti lært pað, sem sæmilegt er,
en eigi ósóma og hugsunarleysi. Jegá-
lít, að ekkert sje betra til að mennta
mann, enn einroitt pað, að vilja mennta
aðra; eða hvað gerir manni eiginlegri eign
pað, sem hann hefir lært, enn að kenna
pað öðrum?
Enginn rná skilja orð mín svo, að
jeg sje mótfallinn barnaskólum; en eins
og hagar til víðast til sveita, finnst mjer
mjög óhagkvæmt, að purfa að koma
börnum í skóla til að læra skrift og
reikning frá byrjun. J>að er skoðun mín,
að pegar unglingurinn er orðinn svo fær
í skrift, að hann getur ritað nokkuð hratt
eptir fyrirlestri, pá sje fyrst tími fyrir
hann að fara í unglirigaskóla eða bænda-
sköla, sem óskandi væri að kæmust á
fót hið fyrsta liœjilega mða.
Ritað í aprílmánuði 1881.
Yinnumaður í Jringeyjarsýslu.
n..ust:iiu í húsvitjan og grennslist eptir i um peirra, er drengilegaferst að mennta
Þess heíir vcrið óskað í Fróða,
að blaðinn yrði sendar skýrslnr úr
hinum ýmsu sveitum landsins um blaða
kaup og bóka, svo þar af megi nokkuð
ráða, hvernig ástatt er með menntun og
framfaralöngun í hverri sveit fyrir sig.
Og um leið er kvartað yfir, að menn
verji meira fje fil vínfangakaupa, til að
firra sig viti, enn til blaða og bóka kaupa,
til að glæða vitjö. I3að er nú víst eigi
rjett, að allir oigi hjer óskilið mál.
En við þvf geíur blaðið ekki sjeð á
annan hátt en þann, að birta skýrslur,
sem koma, því þær eiga að sýna mis-
muninn, sem í þessu tilliti á sjer stað.
Og það er hvöt fyrir þá, setn ekki
kunnáttu nllra barna í sókninrii i skrift
og reikningi, eða láti annan vel hæfnn
mann gera pað, hafi presturinn svo er-
vitt prestnkall, að ástæða sje til pess.
S\o ætti presturinn að halda fund með
sóknarniönnum, og með ráði og aðstoð
sóknarneindarinnar fá pá menn víðs veg-
þykjast eiga þetta orð skilið, til að
þa. Hinum, sem vanrækja pað, errjett jgefa {jjQ Sanna til kynna. Enda er
að sem fiestir vilji styðja tilgang
borgað hálfverkið, með vanvirðunni. peir, | Hklegí,
sem kjörnir væru til pessa eptirlits, sem blaðsins, sern auðvitað er sá, að vekja
nrinnst er á hjer að framan, yrðu aðláta keppni hjá mönunm í því að afia sjer
sjer nægja sem laun pá ánægjuríkumeð- j þeirrar þekkingar og menningar, sem
vitund, að þeir vinna pjóðirmi sannarlegt fæst aí iestri gnðra rita; því keppnin
gagn; enda yrði eigi injög tilfinnanleg | vaknar, þegar það sjezí, í hvaða sveit-