Fróði - 27.08.1881, Qupperneq 2

51. nl.
F R 0 Ð 1.
1881
248
249
250
iög'Mii þessum, skulu halda þeim íyrir
sjáifa sig“ út af íyrir sig, þá liggur sú
spurning beint fyrir: En hvað verður þá
um hina, sem að sönnu eru búnir að
fá eptirlaun, en annaðhvort jöfn eða
lægri enn til er tekið í lögum þessurn ?
Ef þau eru jöfn, þá er engin hætta
búin, að þeir missi neitt af þeim við
þessi lög; því að þá er sama hvort
þau eru ákveðin eptir því, sem lög
og venja iieíir verið, eða eptir 2. gr.
laga þessara; en ef þau eru lægri, þá
verður, eptir því sem áður er sagt,
sjálfsagt að hækka þau, eða þeir að
fá eptirlaun að upphæð eptir 2. gr.
Setjum nú svo, að ákvæðiö, sem tengt
er við seinni málsgreinina, ætti ekki
við þessa, og að skylda presta til að
greiða af brauöunum eptirlaun af-
tekjum þeirra væri óbreytt með lögum
þessum, að því leyti, er nær til þeirra
uPPSjafapresta, sem þegar eru búnir
að fá eptirlaun, þegar lög þessi öðluðust
gildi, en þá er ekki hægt að hækka
þau, með því að veita þeiin viðbótina
af brauðunum og ríra tekjur prestanna
ennþá meira, svo að eptir því verða
þeir að fá viðbótina úr landsjóði, eða
greidda sjer eptir 6. gr., og 6. gr. nær
þá að þvf leyti til þeirra; nú er engin
undantekning gerð um þá f lögunum,
svo að þeir hljóta að öllu leyti að
lilýða undir 6. grein laganna og eins
öll lögin, aðsvo miklu leyti, sem þau
geta átt við þá.
Eins og það er eðlilcgt og
sanngjarnt, að eptirlaunalögin nái
til allra uppgjafapresta, hvort sem
þeir eru búnir að fá eptirlaun, sitja
í einbætti eða eru ekki búnir að
fá embætti, þegar þau Öðluðust laga-
gildi, eins er ekki hægt að koma
öðrum skilningi að þeim enn svo sje,
ef þau ciga að skiljast eptir orðum
þeirra ; en nú skyidu menn taka um-
ræðurnar um lög þessi á alþingi og sjá
hvernig þá fer. Framsögumaður komst
svo að orði við 2. umræðu f neðri
deild (Alþt. bls. 617 ): „nefndin byggði
á því, að aðalfruinvarp nefndarinnar
í brauða og prestamálinu yrði að
lögum, og miðaði nefndin því þetta
frumvarp við aðalmálið, þannig að
uppgjafaprestar skyldu hverfa af brauð-
unum samkvæmt 5. gr. frumvarpsins“
(laganna 6. gr.). sEn til þess að þeir
uppgjafaprestar, sem nú eru búnir að
fá hærri eptirlaun, enn þeir mundu
haía eptir frumvarpi þessu, einskis
missi í, þá er svo ákveðið í 7. grein'4
(lag. 8. gr.), „að þeir skuli halda því,
sem umfram er, sem persónulegri við-
bót, og skal þeim greidd þessi viðbót
af brauðinu, af landsjóði eða af hvoru-
tveggja, samkvæmt 5. gr.“ (nú 6. gr.),
„þannig að laun þjónandi prestsins fari
eigi ofan úr 120U kr.“ Hjer er svo
skýrt kveðið á, að engin þarf að vera
í efa um, hvað neíndin hefir haft fyrir
augum, og að hún leggur sama skilning
í lögin, að því er lýtur að þeim prest-
um, sem búnir eru að fá lausn frá
embætti og eptirlaun, þegar lögin öðl-
uðustgildi. Móti þessum skilningi talar
ekki nokkur einn einasti þingmaður
hvorki úr nefndinni eða utan hennar
nema landshöfðingi einn. Hann segist
á bls. 618 álfta það vera tilgang
frumvarpsins, að innihalda allar reglur
þær, er eptirleiðis eiga að gilda um
eptirlaun presta, þannig að lögin eigi
að ná til allra þeirra presta, er fá
lausn . . ., eptir að lögin hafa öðlazt
gilcíi, en að eptirlaunum þeiin, er
þegar eru veitt samkvæmt hinum nú
gildandi reglum, eigi að halda óbreytt-
um, eins og segir í 7. gr.“ (nú 8.gr.),
„og einnig* framvegis að hvíla á hlutað-
eigandi prestaköllum.“ Hann segir enn-
fremur: „Sje þetta meiningin, og jeg
fyrir mitt leyti efast ekki um, að svo
sje“, muni það að sínu áliti vera æski-
legt, aö orða frumvarpið, ef til vill
bæði í 1. gr. og í 7- gr. (nú í 8. gr.)
nokkuð öðruvísi, þannig að aliur vafi
í því tilliti verði tekinn af“. Af þessum
scinustu orðum hans sjá menn, að hann
er ekki ugglaus um, að þetta sje
„meiningin“. En undarlegast er það,
að hann hvorki færir neina ástæðu fyrir
því, að þetta sje „meiningin“ í frum-
varpinu, nje heldur gerir nokkra upp-
ástungu um að breyta írumvarpinu svo,
að þessi skilningur verði settur í
það.
Menn sjá samt af brjefi ráðgjaf-
ans til landshöfðingja frá 6. nóv. f. á.,
að hann leggur sama skilning í frum-
; varpið, án þess að hann lieldur þar
færi nokkra ástæðu fyrir þessum skiln-
ingi sínum á lögunum, og ekki heldur
ráðgjafinn, sem er að öllu leyti sam-
dóma landshöfðingjanum í að leggja
þann skilning í lögin frá 27. febr.
1880 um eptirlaun presta, að þau
„hali enga breytingu gert á skyldum
presta til að greiða af tekjum presta-
kalla sinna eptirlaun þau, sem afþeim
bar að greiða samkvæmt eldri lögum,
og áður enn lög þessi öðluðust gildi“.
Vjer efumst ekki um, að lands-
höfðinginn og ráðgjaíinn hafa einhverjar
gildar ástæður fyrir áliti sínu á þessu
máli, sem eru þeim einum og ef til
vill öðrum lögvitringum kunnar, enda-
þótt þær sjeu oss huldar, sem ekki
höfum verið leiddir innan um völund-
arhús lögspekinnar og ekki höfum
annað enn ljós skynseininnar oss til
leiðbeiningar. Vjer teljum það því leið-
inlegra, að þessir vorir stjórnarfeður
láta oss vera dulda þessuin ástæðum,
sem vjer teljum víst, að einhverjir af
þeim, sem álíta, að rjettur sinn sje
íyrir borð borinn með ráðgjafabrjeli
þessu muni leita til dómstólanna; en
það hlýtur að baka þeim og alþýðu
tilfinnanlegan kostnað.
Oss furðar því meira á þessu
með landshöfðingja vorn, sem vjer
höfum sjeð svo marga góða og greini-
lega útskýrða úrskurði eptir hann
í sveitarmálum í stjórnartíðindunum og
vjer viljum þess vegna biðja hina
heiðruðu ritstjórn Fróða, um leið og
hún vildi taka þessar línur í blað sitt,
að fara þess á leit við landshöfðingja
í blaði sínu, að hann vildi birta ástæð-
ur þessar á prenti, en ef það skyldi
ekki fá áheyrslu, að hann þá vilji benda
alþingi því, sem koina á saman ísum-
ar, á það, hvort það vilji ekki með
þingsályktun biðja úrskurðarvaldið, að
birta í stjórnartíðindunum greinlegri
ástæður fyrir úrskurðum sínum.
Ritað í marzmán. 1881.
Sveitaprestur.
á þvl, að það væri satt, sem hann hefði
sagt fógetanum.
þessi tíðindi ílugu nú eins og flski-
saga um allan bæinn. Bæjarmenn áttu
nm það harðar deilur, hvort ieyfilegt væri
að hengja mann, þótt hann beiddist þess
innilega og játaði á sig glæp, efekki væri
unnt að færa sönnur á, að hann hefði
drýgt glæp þann, er hann bæri á sjálfan
sig.
Nú var faríð með Jónas þangað sem
hann sagðist hafa vegið varningsmanniun
og hulið hræ hans. Fylgdu honum marg-
ir varðmenn og fjöldi af bæjarmönnum.
Jónas kom með margar skynsamlegar lík-
ur og líklegar ástæður, og tókst meistara-
lega að rugla fyrir dómurum sínum, en
neina skýra sönnun fyrir því, að vígið
hefði verið vegið, var ómögulegt að flnna.
Samt sem áður stóð bandinginn á því fast-
ara enn fótunum, að hann hefði myrt varn-
ingsmanninn í Nyrðrabæjar landareign og
ætti því rjettá, að verða hengdur í Nyrðra-
bæjar gálga.
í þá tíð voru bæjarstjórarnir að vísu
eigi óvanir skrítnum sakamálum. En aldr-
ei hafði annað eins heyrzt eins og þetta.
Menn urðu daglega óþolinmóðari og óþol-
inmóðari eptir að vita, hvernig fara mundi.
Einkum áttu menn bágt með að biða eptir
svarinu frá yfirvöidunum í Ágsborg og
Kaupbæ. Dómendurnir i Nyrðrabæ höfðu
sent þeim málskjölin, og skorað á þá, að
sýna nú að þeir væru góðir nágrannar,
og láta nú halda nákvæmar rannsóknir um
vígið Gyðingsins frá Sljettumannalandi,
sem átti að hafa verið veginn milii bæja
þessara.
það var skoðun manna á sextándu öld,
þótt óheppileg væri, að eigin játning væri
meira verð enn nokkurar aðrar sannanir.
Dómendurnir gátu því með engu móti látið
sjer nægja það, sem þessar rannsókn-
ir sýndu. Jónas kom líka allt af með nýj-
ar og nýjar sennilegar getgátur um það,
hvernig á því gæti staðið, að ekki væri
unnt að finna nein merki vígsins.
þess vegna vildu menn nú reyna alvar-
legar, hvort Jónas sngði satt, og gripu til
píslartólanna. Mönnum hafði opt tekizt
að pína þá til að segja sannleikann, sem
ekki þóttust vera glæpamenn; hví skyldu
menn þá ekki eins geta pínt mann, sem
þóttist vera glæpamaður, til að játa sak-
leysi sitt?
En þegar í píslarklefann kom, þá fór
nú fyrst algjörlega út um þúfur fyrir bæjar-
stjórninni í Nyrðrabæ. Fast var skrúfaðað
þumalfingrum Jónasar, en jafn fast stóð
hann á því, að það væri satt, sem hann
hefði sagt. Píslunum var haldið áfram og
hann látinn revna spánsku stígvjelin, en þá
las Jónas upp heilt registur af nýjumglæp-
urn, og var hver fyrir sig fyllsta gálgasök.
Rannsóknardómarinn halði reyndar ætlað
piltinum að fá líka að koma á bak asn-
anum harðhryggjaða, en nú varð hann
hræddur um, að Jónas mundi þá koma
með nokkrar húsbrennur í viðbót, og Ijet
hann því þar við sitja, sem konaið var.
Var nú farið með pilt aptur í dýflizuna.
Hrósaði hann sigri og var hinn kátasti;