Fróði - 27.08.1881, Qupperneq 3

1881
I R Ó D 1.
51. bl.
251
252
253
Enn aðsent úr Skaptafellssýslu.
í 32. blaði Fróða er alllöng grein,
aðsend úr Skaptafellssýslu, með yfirskrift-
inni: „Fátt er pað sem fulltreysta má“.
J>að er reyndar ekki í fijótu bragði vel
kægt að átta sig á pví, hvað pað eigin-
lega er, sem greinarhöfundurinn hefir
ætlað að segja, pegar hann fyrst byrjaði.
J>ví af fyrirsögninni skyldu menn ætla,
að hann myndi ræða um einhverjar pær
vonir, sem hefðu brugðizt, eitthvert traust,
sem bilað hefði, eða einhvern pann mann,
sem annaðhvort eigi hefði gætt skyldna
sinna, eða rofið loforð sín. En ekkert
af pessu kemur eiginlega fram í grein-
inni, og pað er tekið skýrt fram í nið-
urlaginu, „að línur pessar sjeu ekki rit-
aðar til áleitni eða óvirðingar við nokk-
urn mann“. En hver er pá tilgangur-
inn? S. I. segir hann sje sá, að hvetja
alla, æðri sem lægri, að ganga fullum
fetum, með opin augun, áfram með tím-
anum, og til að hafa pað hugfast, að lög-
in ná og eiga að ná jafnt yfir alla. J>ess
var reyndar full pörf fyrir höf., að skýra
frá pessu, pví pað er annars bágt að
sjá, að greinin hafi penna tilgang. Miklu
heldur virðist hún bera pað sjálf með
sjer, að aðalhvötin til að rita hana
hafi einmitt verið sú, að óvirða ýmsa
menn, pó pað sje gert á einkennilega
hispursaman hátt. Eg vil reyna að leiða
rök til, að pessi sje tilgangur greinar-
innar, frá uppgöngu hennar og allt til
niðurgöngu hennar.
Fyrst kemurhin svokallaða útfarar-
minning Árna sýslumanns. ]pað er eins
og höf. til hálfs mislíki hin hnittilegu
orð, er hann svo nefnir, sem höfð eru
um Á., jafnvel pó hann gefi útfarar-
minningunni pann vitnisburð, að húnsje
auðsjáanlega ekki töluð af ókunnugleik.
Mjer skilst pannig, að hann hafi eigi
treyst sjer til, að vefengja orð frjetta-
xitarans um Á., enda mun hann eigi
vdjandi hafa ætlað að rita nein ósann-
indi um Árna sýslumann í blöðin, hvorki
til að lofa hann um of nje lasta. En
sjeu ummæli pessi sönn, hversvegna
hneykslast pá S. I. á pessu? Má ekki
Á. sýslumaður njóta sannmælis í blöð-
unum, úr pví á hnnn er minnst á annað
borð? S. I. kemst nú frá pessu með
afar liðlegu móti. nefnilega með pví, að
smíða fyrirmynd af útfararminningu,
eptir hverju allir embættismenn eiga
sjer pegnlega að hegða. Eg skal nú
reyndar ekki fara mörgum orðum um fyr-
irmynd pessa; pað eina hneykslar mig, ef
enginn embættismaður má „niðurpagga“
pað sem miður fer, hvort lieldur pað er
óviturleiki fáfróðra, prætugirni sjerviturra
prákálfa, pjófnaður, óregla eða hver
annar ósómi sem er. Eg veit ekkibetur
en petta sje skylda hvers eins, eigi
sízt embættismannanna. Ætli pað væri
ekki „óheppilegra fyrir pjóðina“, efpessa
væri alls eigigætt af embættismanninum?
Mundi sá embrn. ekki pykja hlutdrægur,
sem aldrei niðurpaggaði neitt? Mundi
hann ekki pykja sjerhlífinn, letingi, ónyt-
jungur?
Nú er Árni sýslumaður sloppinn
hjá S. I., en E. Thorlacíus tekur við.
Og pegar vel er aðgætt, pá er pað hann,
sem á sneiðina: „Fátt er pað, sem full-
treysta má“. En í hverju hefir E. Thorl.
pá brotið af sjer traust pað, er S. I-
hefir haft á honum? |>að er kjörfundar-
setningin í Austur-Skaptafellssýslu.
Hið eina, sem virðist efasamt, hvort
verði rjettlætt í aðgjörðum E. Th. með
kjörpingssetninguna, er pað, að kjör-
pingboðið var sumstaðar ekki birt fyrri
enn 8—10 dögumfyrir kjörping. J>að
getur margt hafa valdið pessu, semmjer
er ekki fullkunnugt um; en jeg ætla, að
sá sje eini tilgangurinn með ákvörðun
laganna um birtingu kjörpingshaldsins, að
öllum kjósöndum verði svo snemma
kunnugt um kjörpingshaldið, að peir geti
neytt kosningarrjettar sins. J>etta er
víst mergurinn málsins; og pótt Öræfingar
fengi ekki lögfulla vissu fyrir hvenær kjör-
pingið yrði fyrri enn 8 dögum fyr, pá
má ætla, að peir liafi liaft nægan tíma
til undirbúnings undir kjörpingið, pví
eigi verður meira en tveggja daga leið á
einum hesti frá „miðpunkti“ Hofshrepps
og austur að moldarpinghúsinu í Holtum_
í öllu falli sýnist ekki verða ályktað, að
E. Thorl. hafi frekar ætlað að hindra
Öræfinga frá að neyta kosningarrjettar
síns, heldur enn aðra kjósendur, pvíjeg
ímynda mjer, að allar auglýsingar um
kjörpingið hafi verið skrifaðar sama
dag, og allar sendar með sörnu ferð
austur yíir Skeiðarársand. J>ó var
auglýsingin fyrir Hofshrepp komin heim
til sín, en auglýsingin í Bæjarhrepp (Lón)
átti nú eptir að komast yfir Öræfin,
Breiðamerkursand, og hina hættulegu
Jökulsá par, yfir Suðursveit, Mýrar, Nes
og svo loks hingað til upplesturs eða
birtingar. Eg held jeg megi segja, að
auglýsingarnar hafi verið sendar með ferð-
um, sem fjellu fyrir, pví um pað leyti
varð milli póstferða. En pó eptir alla
pessa vegalengd var auglýsingin birt
hjervið Stafafellskirkju sunnudaginn
19. sept., eður 11— ellefu — dögum
fyrir kjörpingið, með öðrum orðum 3 dög-
um fyrri enn í Hofshrepp, par sem pó aug-
lýsingin hefir ef til vill kornið 3 vikum
fyrr. Mjer skilst ekki, hvernig E. Thorl.
verður gefin sök á pessu af Öræfingum.
Hjer verður eitthvað að vera öðrum að
kenna. Ef til vill hefir S. I. misminnt,
pegar hann segir, að kjörpingboðið liafi
verið lesið upp við kirkju í Öræfum 8
dögum fyrir kjörpingið — altsvo mið-
j v i k u d a g 22. sept. Ef til vill hefir
I auglýsingin legið óparflega lengi hjá
hreppstjóranum óbirt. Ef til vill hefir
eigi verið messað í Öræfum pann tíma,
I fyrr enn miðvikud. 22. sept., og pví eigi
kirkjufundur orðið par fyrri. Eða pá eigi
pótt hlýða, að birta auglýsinguna nerna að
S. I. viðstöddum, sem vill vera mið-
punktur í stjórnfræðislegum hugsunum Ör-
æfinga. Hvað af öllu pessu liefir valdið
drættinum, veit jeg sannarlega ekki.
Ekki get jeg heldur talið pað af-
glöp E. Tliorl., pótt auglýsingin tiltæki
ekki hver kjörstjórnin mundi verða. Hvorki
átti pað við i auglýsingunni, eða gat
varla orðið annað en spádómur, fyrst
hann sjálfur hlaut að verða farinn úr
sýslunni um pað leyti.
Svona eru nú allar pessar aðfinn-
ingar S. I. lagaðar. Mjer virðist hann
eigi hafa „haldið rjett metunum" sjálfur
með pessum ummælum sínum. (Nl. síð.)
en bæjarsljórnin var ( meiri vandræðum
enn áður.
Flestir skynsamari mennirnir voru nú
að vísu farnir að sjá, að Jónas sjervizku-
seggur var að leika á bæjarstjórnina; en
um slíka löngun til að lata hengja sig
hafði enginn fyrri heyrt getið. Enginn
gat hugsað sjer neina ástæðu til þess, að
þrákálfi þessum skyldi vera svo annt um
að fá snöru um háls sjer, að hann skyldi
vilja vinna það til, að þola hinar mestu
píslir, og að hann skyldi þola þær með
slíkri dæmalausri staðfestu. Jað hefði
verið helzt til grátt gaman. Auk þessa
var það, að það voru ekki einungis
g 1 æ p i r Jónasar, sem enginn gat uppgötvað
neitt um, heldur var einnig svo um Jónas
sjálfan. Engum tókst að finna neitt um
ætt hans, eða hvaðan hann væri kominn
Hann var kominn eins og gorkúla, sem
sprettur á einni nótt. Sumir sögðu hreint
og beint, að hjer mundi Kölski sjálfur
kominn; mundi hann hafa farið í ham
þenna til þess að leika sjer að Nyrðra-
bæjarmönnum, og gera þá alla að glóp-
um.
En með þessu varþó ekki hnúturinn
leystur. Vandinn var enn hinn sami: hvað
átti að gera við landshornamann þenna?
Á þeim tímum var það ætlun al-
mennings, að í vafamálum væri betra að
hengja þrjá menn saklausa, heldur enn
að láta einn sekan sleppa. Og sekur var
Jónas sjervizkuseggur þar að auki bvern-
ig sem á var litið. Hefði hann unnið vig-
in, átti sjálfsagt að hengja hann. En hefði
hann ekki unnið vígin, þá var hann fyrst
reglulega gálgasekur, þar sem hann hel'ði,,
svo smánarlega leikið á alla bæjarstjórn-
ina í Nyrðrabæ. Eu menn gátu ekki orð-
ið á eitt sáttir um það, á hvorn háttinn
hann hefði unnið til hengingar. Hannvar
því látinn sitja kyrr í dýflizunni fyrst um
sinn.
2. kafli.
Jar var nú ekki sjerlega skemmtilegt
um að litast. Kompan var í stöpli eiuum.
í kringum stöpulinn var gryfja, full af vatni’
fúlu og leirugu. Kompan var hálf í jörðu,
en hálf stóð hún upp úr. Ekki var birta
óþarflega mikil í kompunni. þó var á
henni gluggi einn lítill, og komst þar svo
mikil birta inn, að í heiðskíru veöri hefði
um hadegisbil mátt þekkja borð frá stól,
ef slíkur óþaríi heföi aunars verið þar til.
Fyrir neðan gluggakisturnar var fjöldl froska
eð syngja. Við hliðina á kompu Jónasar
var önnur kompa. Jar gisti gömul kona,
er neitti því fastlega, að hún væri göldr-
ótt. Glugginn hennar, ef glugga skyldi
kalla, sueri líka út að gryfjunni. Ef þau
Jónas töluðu hvort út um sinn glugga,
gátu þau vel talað saman, ogþarvareng-
inn heyrandi í holti nær nema froskarnir.
Jað var einkennilegt, hvernig þau
Jónas kynntust fyrst. Jónas varð fyrst
var vib grannkonu sína, er hann heyrði
hana biðjasl fyrir J>að var engin hóg-
værðar eða auðmýktarbæn, það var ofsa-
bæn. Jað var eins og kerlingin væri frein-
ur að tieimta eilthvað af guði, heldur em